Hướng tới xây dựng thị trường công nghệ hiện đại, minh bạch và hiệu quả

Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng báo cáo tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội Khóa XV.

Luật sửa đổi, bổ sung lần này hướng tới mục tiêu then chốt là xây dựng một thị trường công nghệ hiện đại, minh bạch và hiệu quả. Mục tiêu cốt lõi là thúc đẩy doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực công nghệ và tăng sức cạnh tranh quốc gia trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số.

Trước khi tiến hành biểu quyết, Quốc hội đã nghe Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng trình bày Báo cáo tóm tắt về việc tiếp thu, chỉnh lý và giải trình dự thảo Luật, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ. Dự thảo Luật được trình Quốc hội đã tiếp thu đầy đủ ý kiến từ các đại biểu, các cơ quan hữu quan, và kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Sau quá trình chỉnh lý, Dự thảo Luật đã được sửa đổi 21 điều, bổ sung một điều mới và bãi bỏ 9 điều.

Chuyển đổi cách tiếp cận: Từ "kiểm soát" sang "thúc đẩy"

Một trong những thay đổi mang tính đột phá của Luật là chuyển cách tiếp cận từ "kiểm soát" sang "thúc đẩy đổi mới sáng tạo", qua đó tạo ra một môi trường pháp lý cởi mở và linh hoạt hơn cho hoạt động chuyển giao công nghệ.

Luật mới mở rộng quan niệm về đối tượng công nghệ, không chỉ giới hạn trong máy móc, thiết bị, mà còn bao gồm tri thức, dữ liệu, thiết kế, mô hình, thuật toán, phần mềm và trí tuệ nhân tạo (AI), coi tất cả là đối tượng công nghệ theo nghĩa đầy đủ. Các hình thức chuyển giao cũng được quy định rõ, bao gồm tài liệu công nghệ, quy trình quản lý chất lượng, tiêu chuẩn và thông số kỹ thuật, phù hợp với xu thế hiện nay khi giá trị gia tăng tập trung vào tài sản vô hình và giải pháp số.

Theo định hướng mới, công nghệ được coi là tài sản có giá trị, có thể được định giá, góp vốn, thương mại hóa và phân chia lợi nhuận một cách minh bạch. Các quy định về định giá công nghệ, góp vốn bằng công nghệ và cơ chế chia sẻ rủi ro trong hợp tác nghiên cứu và phát triển (R&D) đã được làm rõ, tạo cơ sở vững chắc cho thị trường công nghệ phát triển lành mạnh. Tổ chức, cá nhân có quyền sở hữu hoặc sử dụng công nghệ hợp pháp được phép thương mại hóa hoặc góp vốn bằng công nghệ vào dự án đầu tư hoặc doanh nghiệp.

Quản lý rủi ro và nâng cao năng lực quản lý nhà nước

Luật sửa đổi vẫn giữ vững chủ trương kiểm soát công nghệ lạc hậu và công nghệ có nguy cơ gây hại đến sức khỏe, môi trường. Tuy nhiên, việc thẩm định công nghệ được điều chỉnh tinh gọn hơn, chỉ áp dụng cho các dự án sử dụng công nghệ hạn chế chuyển giao hoặc có nguy cơ tác động xấu đến môi trường, nhằm phòng ngừa rủi ro ngay từ đầu.

Về quản lý nhà nước, Luật chú trọng phát triển các tổ chức trung gian, được xem là yếu tố then chốt của thị trường công nghệ. Các tổ chức môi giới, tư vấn, đánh giá công nghệ, thẩm định giá và kết nối cung - cầu sẽ được hỗ trợ phát triển chuyên nghiệp và minh bạch hơn.

Đồng thời, Luật đặt trọng tâm vào chuyển đổi số toàn diện trong giám sát, thống kê và công bố công khai hoạt động chuyển giao công nghệ. Nhà nước sẽ áp dụng cơ chế hậu kiểm với chế tài mạnh để ngăn ngừa các rủi ro như nâng khống giá công nghệ hoặc tiếp nhận công nghệ lạc hậu,. Luật cũng quan tâm toàn bộ vòng đời công nghệ, đặc biệt là giai đoạn thương mại hóa.

Việc thông qua và triển khai đồng bộ Luật sửa đổi, bổ sung Luật Chuyển giao công nghệ cùng với các luật liên quan như Luật Khoa học công nghệ và Đổi mới sáng tạo, Luật Sở hữu trí tuệ, Luật Đầu tư và Luật Doanh nghiệp sẽ hình thành một hành lang pháp lý hiện đại, minh bạch, hiệu quả cho toàn bộ quá trình thương mại hóa công nghệ.