Không chỉ Hà Nội, nhiều tỉnh lân cận cũng bị ô nhiễm không khí do bụi mịn PM 2,5 ở mức cao

Giảm thiểuô nhiễm không khí– giảm gánh nặng bệnh tật của đại dịch COVID-19

Ô nhiễm không khí hiện chính là mối đe dọa lớn nhất về môi trường đối với sức khỏe con người và cũng là một trong những nguyên nhân chính gây tử vong, bệnh tật trên toàn cầu mà có thể phòng tránh được.

Năm 2020 là năm đầu tiên kỷ niệm ngày 7/9 (Ngày Quốc tế Không khí sạch cho bầu trời xanh) với chủ đề “Không khí sạch cho tất cả mọi người”. Và năm 2021, Ngày Quốc tế Không khí sạch vì bầu trời xanh có chủ đề “Healthy Air, Healthy Planet” (Không khí trong lành, Hành tinh khỏe mạnh). Năm nay nhấn mạnh tới tác động của ô nhiễm không khí (ONKK) tới sức khỏe của chúng ta, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch COVID-19.

Trong năm 2019, nồng độ bụi PM 2,5. trung bình năm của các quận, huyện và thị xã nằm trong khoảng 28,2 đến 40,2 µg/m³,vượt mức quy chuẩn quốc gia QCVN 05:2013 (25 µg/m³). Các quận Đống Đa, Ba Đình,Hai Bà Trưng có nồng độ PM 2,5 cao nhất. Các huyện ngoại thành có nồng độ PM 2,5 thấp hơn. Và trong năm 2020 mặc dù đã có sự cải thiện nhưng nồng độ bụi trung bình năm ở đa số các quận/ huyện vẫn vượt mức QCVN 05:2013.

Trên toàn lãnh thổ Việt Nam, khu vực có ONKK do bụi mịn PM 2,5 cao nhất không chỉ tại Hà Nội mà còn ở các tỉnh thành lân cận như Bắc Ninh, Hải Dương, Hưng Yên, Thái Bình, Nam Định.

Báo cáo về gánh nặng bệnh tật toàn cầu đã chỉ ra, ở Việt Nam, ONKK là một trong năm yếu tố nguy cơ hàng đầu gây ra gánh nặng bệnh tật và tử vong sớm, chỉ xếp sau cao huyết áp, hút thuốc, đái tháo đường và nguy cơ liên quan đến yếu tố dinh dưỡng .

Các nghiên cứu trên thế giới ban đầu cho thấy người dân sinh sống ở các khu vực ô nhiễm không khí có xu hướng mắc và tử vong do COVID-19 cao hơn. Việc tiếp xúc lâu dài với ô nhiễm không khí có thể làm suy giảm hệ thống miễn dịch, dẫn đến tăng tính nhạy cảm với vi rút và gây nhiễm vi rút nghiêm trọng hơn. Do đó, giảm thiểu ô nhiễm không khí cũng là một cách giảm gánh nặng bệnh tật của đại dịch COVID-19.

Tại Hà Nội, các nghiên cứu gần đây nhất đều chỉ ra các nguyên nhân chính gây ra ONKK là hoạt động công nghiệp, giao thông, đốt rơm rạ, đun nấu (dân sinh và thương mại), đốt rác thải, bụi đường. Trong đó, ONKK do bụi PM 2,5 tại Hà Nội bị ảnh hưởng rất lớn từ nguồn bên ngoài, cụ thể chỉ có ⅓ lượng bụi mịn PM 2,5 sinh ra trực tiếp từ các nguồn thải tại địa bàn thành phố, và ⅔ lượng bụi còn lại đến từ các tỉnh lân cận, khu vực Đồng bằng sông Hồng, lan truyền từ xa và các nguồn tự nhiên.

Giảm thiểu ô nhiễm không khí là một cách giảm gánh nặng bệnh tật của đại dịch COVID-19.

Cần có những chính sách phù hợp để giảm thiểu ô nhiễm không khí

Với thực trạng ONKK hiện nay, cần sự đầu tư lâu dài và quyết liệt của cơ quản quản lý cấp trung ương và chính quyền địa phương cho việc nghiên cứu về ONKK để kiểm soát ô nhiễm từ nguồn thải.

Từ năm 2019 đến nay, đã có nhiều văn bản pháp luật ra đời về quản lý chất lượng không khí (CLKK) ở cả cấp trung ương và địa phương. Trong đó đáng chú ý ở cấp trung ương là Luật Bảo vệ môi trường 2020, thay thế cho Luật năm 2014, đã bổ sung quy định về Kế hoạch Quản lý CLKK và Trách nhiệm của các cơ quan quản lý liên quan; đồng thời Bộ Tài nguyên và Môi trường đã ban hành hướng dẫn xây dựng Kế hoạch quản lý chất lượng không khí cấp tỉnh.

Tại địa phương như Hà Nội, một loạt các chỉ thị kiểm soát ô nhiễm không khí đã ra đời và đang là công cụ quản lý để triển khai các giải pháp cụ thể, như Chỉ thị 15/CT-UBND ngày 30/10/2019 về loại bỏ than tổ ong, Chỉ thị 15/CT-UBND ngày 18/09/2020 về kiểm soát đốt rơm rạ và chất thải.

Kết quả cho thấy, tính đến đầu quý II/2021, Hà Nội còn khoảng 2.166 bếp than tổ ong tại 27/30 quận huyện trên địa bàn thành phố, giảm 96% so với khảo sát năm 2017 và 91% so với khảo sát đầu năm 2019. Tính đến thời điểm tháng 4/2021, số lượng bếp than tổ ong 10 Quận nội thành đã giảm 56.1% so với khảo sát tháng 12/2020. Trong đó, nhóm 5 Quận nội thành có tỷ lệ giảm cao nhất bao gồm Hoàn Kiếm (78%), Ba Đình (76%), Cầu Giấy (70%), Hai Bà Trưng (56%) và Tây Hồ (53%).

Đối với việc đốt rơm rạ, rác thải, trong năm 2020 - 2021, tại Hà Nội, các Huyện Sóc Sơn, Đan Phượng, Thanh Oai, Chương Mỹ, Đông Anh,...đã lập kế hoạch thúc đẩy các giải pháp truyền thông, xử lý và kiểm soát đốt rơm rạ ngoài đồng ruộng.

Để giảm ô nhiễm do phương tiện giao thông, các thành phố như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng đều định hướng tổ chức thực hiện đo kiểm khí thải xe mô tô, xe gắn máy.

Tại TP Hồ Chí Minh: kết quả đo kiểm khí thải cho 10.628 xe mô tô, xe gắn máy cho thấy hơn 50% các xe sử dụng từ 5 năm trở lên không đạt tiêu chuẩn khí thải (TCVN 6438-2018 mức 1 và mức 2). Trong đó, đối với xe mô tô xe gắn máy 5 năm trở lên không đạt tiêu chuẩn khí thải, có 40% xe được cải thiện và đạt tiêu chuẩn sau khi bảo dưỡng xong.

Tại TP Hà Nội và Đà Nẵng: ở mỗi thành phố, số lượng được đo kiểm dự kiến khoảng 3.000 - 5.000 xe mô tô, xe gắn máy. Người dân được kiểm tra khí thải xe máy miễn phí khi chủ động mang xe đến các trạm kiểm định và được các chuyên gia của các hãng tư vấn về tình trạng xe và các giải pháp khác nhằm đảm bảo an toàn giao thông và hạn chế phát thải gây ô nhiễm môi trường và sức khỏe.