Rộng cửa cho tri thức trẻ tham gia hoạt động đổi mới sáng tạo

Tại chương trình Thủ tướng đối thoại với thanh niên Việt Nam năm 2025 ngày 24/3 tại Hà Nội, PGS, TS Đào Việt Hằng - Giảng viên Đại học Y Hà Nội, Chủ nhiệm Mạng lưới Trí thức trẻ Việt Nam toàn cầu cho biết, hiện những nhà khoa học trẻ rất mong muốn các sản phẩm của mình có thể đóng góp cho sự phát triển của đất nước. Bà Hằng đặt câu hỏi: Hiện tại có chính sách nào cho phép và khuyến khích các tổ chức nghiên cứu, nhà khoa học tham gia lập và điều hành doanh nghiệp dựa trên thành quả nghiên cứu của họ?

Trả lời câu hỏi này, Thứ trưởng Bộ KH&CN Lê Xuân Định cho rằng, khát khao đưa tri thức khoa học vào thực tiễn, tạo ra giá trị gia tăng và đóng góp cho nền kinh tế là hoàn toàn chính đáng. Tuy nhiên, để hiện thực hóa điều đó, cần tháo gỡ nhiều rào cản, tạo cơ chế thuận lợi để thúc đẩy doanh nghiệp đổi mới sáng tạo.

Theo Thứ trưởng, Nghị quyết 57 đặt mục tiêu quan trọng là giải phóng nguồn lực từ khu vực nghiên cứu, thúc đẩy quá trình chuyển giao tri thức vào doanh nghiệp. Lần đầu tiên, cơ chế cho phép nhà khoa học thuộc khu vực công lập tham gia điều hành doanh nghiệp dựa trên kết quả nghiên cứu của mình được chính thức hóa.

Từ đầu tháng 3, Chính phủ đã chỉ đạo cụ thể hóa chủ trương này trong Nghị quyết 193, thử nghiệm các chính sách đột phá nhằm phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Theo đó, các cơ sở công lập có thể sử dụng tài sản công, tài sản trí tuệ và nguồn quỹ để thành lập, góp vốn hoặc tham gia hoạt động doanh nghiệp.

Mô hình này không xa lạ trên thế giới. Nhiều quốc gia đã triển khai thành công các doanh nghiệp khởi nguồn (spin-off), trong đó vốn chủ yếu đến từ tài sản trí tuệ của các trường đại học và viện nghiên cứu.

Một trong những rào cản lớn khi chuyển giao tri thức vào thực tế là “thung lũng chết” – khoảng cách giữa nghiên cứu khoa học và khả năng thương mại hóa sản phẩm. Theo Thứ trưởng Lê Xuân Định, giải pháp hiệu quả chính là sự kết hợp giữa nhà khoa học và người làm kinh doanh, tạo ra sản phẩm vừa có tính ứng dụng cao, vừa có giá trị kinh tế.

Để hỗ trợ quá trình này, Chính phủ đã có thêm chính sách khuyến khích đầu tư. Nếu trước đây chỉ doanh nghiệp lớn mới có đủ nguồn lực tài chính để lập quỹ phát triển khoa học công nghệ, thì nay mọi doanh nghiệp đều có thể hưởng lợi từ chính sách khấu trừ thuế lên đến 150% cho các khoản đầu tư vào R&D, đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp công nghệ.

Ngoài ra, hệ thống quỹ đầu tư mạo hiểm, hạ tầng khoa học công nghệ, đặc biệt là các phòng thí nghiệm trọng điểm, sẽ được đầu tư mạnh trong 5-10 năm tới, với mức chi dự kiến chiếm 20-25% ngân sách dành cho nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ quốc gia.

Việc tạo điều kiện để các cơ sở công lập và viên chức tham gia trực tiếp vào doanh nghiệp không chỉ giúp phát huy nguồn lực trí thức trẻ mà còn tạo động lực cho nền kinh tế tri thức. Từ nay, người sáng tạo ra tri thức sẽ có cơ hội trực tiếp đưa sáng tạo của mình vào thực tiễn, biến thành sản phẩm và dịch vụ hữu ích.

Theo Thứ trưởng Lê Xuân Định, đây là một bước tiến quan trọng, không chỉ dừng lại ở việc cho phép thành lập doanh nghiệp mà còn là cam kết của Chính phủ trong việc kiến tạo hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, giúp doanh nghiệp tiếp cận nguồn lực, chính sách ưu đãi và hỗ trợ phát triển bền vững.

Với những chính sách đột phá từ Nghị quyết 57 và 193, cánh cửa cho tri thức trẻ đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp đã thực sự rộng mở, hướng đến mục tiêu cuối cùng: phát triển đất nước bằng sức mạnh tri thức.