Biến đổi khí hậu đe dọa sức khỏe của trẻ em suốt đời

Lancet Countdown về sức khỏe và biến đổi khí hậu là một báo cáo phân tích toàn diện hàng năm về những tiến triển trên 41 chỉ số chính, cho thấy cần làm gì để đáp ứng các mục tiêu của Thỏa thuận Paris – hoặc trong điều kiện bình thường – đem lại lợi ích cho sức khỏe con người. Dự án là sự hợp tác giữa 120 chuyên gia từ 35 tổ chức bao gồm Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Ngân hàng Thế giới, Đại học College London và Đại học Thanh Hoa.

“Năm nay, các tác động gia tăng của biến đổi khí hậu đã trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết,” Giáo sư Hugh Montgomery, Đồng chủ tịch của Lancet Countdown và Giám đốc của Viện Sức khỏe con người và hiệu suất tại Đại học College London, phát biểu. “Nhiệt độ kỷ lục được ghi nhận ở khu vực Tây Âu và các vụ cháy rừng ở Siberia, Queensland và California gây ra hen suyễn, nhiễm trùng đường hô hấp và sốc nhiệt. Mực nước biển hiện đang tăng với tốc độ đáng quan ngại. Con cái của chúng ta nhận ra sự khẩn cấp về khí hậu này và yêu cầu hành động để bảo vệ chúng. Chúng ta phải lắng nghe và trả lời.”

Để thế giới đáp ứng các mục tiêu khí hậu của Liên Hợp Quốc và bảo vệ sức khỏe của thế hệ tiếp theo, lĩnh vực năng lượng sẽ phải thay đổi mạnh mẽ và nhanh chóng, báo cáo cảnh báo. Mỗi năm cần cắt giảm 7,4% lượng khí thải CO2 từ nhiên liệu hóa thạch từ năm 2019 đến năm 2050 thì mới hạn chế được sự nóng lên toàn cầu ở mục tiêu đầy tham vọng là dưới 1,5°C.

Nếu thế giới đi theo con đường thông thường, với lượng khí thải carbon cao và biến đổi khí hậu tiếp tục với tốc độ như hiện nay [1], thì một đứa trẻ được sinh ra hôm nay sẽ phải đối mặt với một thế giới trung bình ấm lên hơn 4˚C vào sinh nhật lần thứ 71, đe dọa sức khỏe của người đó ở mọi giai đoạn của cuộc đời.

“Trẻ em đặc biệt dễ bị tổn thương trước những rủi ro về sức khỏe do khí hậu thay đổi. Cơ thể và hệ thống miễn dịch của chúng vẫn đang phát triển, khiến chúng dễ bị tác động của bệnh tật và các tác nhân ô nhiễm môi trường hơn,” Tiến sĩ Nick Watts, Giám đốc điều hành của The Lancet Countdown, cho biết.

“Các tác hại diễn ra trong thời trẻ rất dai dẳng và dễ lây lan, gây ra những hậu quả về sức khỏe kéo dài suốt đời. Nếu không có hành động ngay lập tức từ tất cả các quốc gia nhằm cắt giảm khí nhà kính thì những thành tựu trong phúc lợi và tuổi thọ sẽ mất đi và biến đổi khí hậu sẽ quyết định sức khỏe của toàn bộ một thế hệ.”

Khi nhiệt độ tăng, sản lượng thu hoạch sẽ giảm sút - đe dọa đến an ninh lương thực và đẩy giá lương thực tăng cao. Ví dụ, khi giá ngũ cốc tăng đột biến vào năm 2007-2008, giá bánh mì Ai Cập đã tăng 37%. Trong 30 năm qua, sản lượng toàn cầu đã giảm đối với ngô là (-4%), lúa mì mùa đông (-6%), đậu tương (-3%) và gạo (-4%). Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi suy dinh dưỡng và các vấn đề sức khỏe liên quan chẳng hạn như còi cọc, hệ thống miễn dịch và các vấn đề phát triển dài hạn yếu đi.

Trẻ em sẽ đặc biệt dễ mắc các bệnh truyền nhiễm do nhiệt độ tăng và sự thay đổi hình thái mưa gây ra. Trong 30 năm qua, số ngày có khí hậu phù hợp cho sự phát triển của vi khuẩn Vibrio (gây ra đa số các ca bệnh tiêu chảy trên toàn cầu) đã tăng gấp đôi. Nguy cơ là đặc biệt cao ở vùng Baltic (với mức cao kỷ lục 107 ngày thích hợp cho sự phát triển của vi khuẩn trong năm 2018) và ở vùng Đông Bắc Hoa Kỳ nơi biển đã nóng lên nhanh chóng.

Tương tự, những thay đổi về thời tiết đang tạo ra môi trường thuận lợi cho vi khuẩn Vibrio cholerae, khả năng thích nghi trên toàn cầu của chúng tăng gần 10% kể từ đầu những năm 1980, làm tăng nguy cơ dịch tả bùng phát ở những nước mà loại bệnh này không thường xuyên xảy ra.

Biến đổi khí hậu cũng là một tác nhân khiến cho bệnh sốt xuất huyết trở thành bệnh truyền nhiễm do muỗi gây ra lan truyền nhanh nhất trên thế giới. 9 trong số 10 năm có bệnh sốt xuất huyết bùng phát mạnh nhất đã xảy ra kể từ năm 2000, tạo điều kiện cho muỗi mở rộng phạm vi sang các lãnh thổ mới trên khắp châu Âu. Khoảng một nửa dân số thế giới hiện đang có nguy cơ mắc bệnh dịch này.

Qua tuổi niên thiếu và đến tuổi trưởng thành, một đứa trẻ được sinh ra hôm nay sẽ hít thở không khí độc hại hơn do nhiên liệu hóa thạch gây ra và không khí cũng sẽ trở nên tồi tệ hơn bởi nhiệt độ gia tăng. Điều này đặc biệt gây hại cho những người trẻ tuổi, bởi vì khi phổi của họ vẫn đang phát triển, không khí bị ô nhiễm chiếm một lượng lớn diện tích phổi sẽ góp phần gây giảm chức năng của phổi, làm trầm trọng thêm bệnh hen suyễn và làm tăng nguy cơ đau tim và đột quỵ.

Khi phát thải CO2 toàn cầu từ nhiên liệu hóa thạch tiếp tục tăng (tăng 2,6% giai đoạn 2016-2018), cung cấp năng lượng từ than đang tăng (tăng 1,7% giai đoạn 2016-2018), đảo ngược xu hướng giảm trước đó, trong khi đó số người tử vong sớm liên quan đến PM2.5 vẫn đứng ở mức 2,9 triệu trên toàn thế giới. Than gây ra hơn 440.000 ca tử vong sớm do PM 2.5 trong năm 2016 và có khả năng tăng lên hơn 1 triệu ca tử vong khi tất cả các chất ô nhiễm được xem xét.

Đây có thể chỉ là phần nổi của tảng băng chìm, các nhà nghiên cứu nói. Nếu châu u phải chịu đựng bụi mịn PM2.5 với các mức độ của 2016 trong suốt thời gian sống của dân số hiện tại, thiệt hại kinh tế và chi phí y tế của các bệnh liên quan đến ô nhiễm không khí và các trường hợp tử vong sớm có thể lên tới 129 tỷ euro mỗi năm.

Sau này, một đứa trẻ được sinh ra hôm nay sẽ tăng nguy cơ phải trải qua lũ lụt nghiêm trọng, hạn hán kéo dài và cháy rừng. 152 trong số 196 quốc gia đã trải qua sự gia tăng số người tiếp xúc với cháy rừng kể từ khi 2001-2004 - với chi phí tài chính trên mỗi người lớn hơn 48 lần so với lũ lụt. Chỉ riêng Ấn Độ đã có hơn 21 triệu người bị ảnh hưởng và Trung Quốc khoảng 17 triệu, dẫn đến tử vong trực tiếp và bệnh hô hấp cũng như mất nhà cửa.

Là năm nóng thứ tư trong lịch sử, năm 2018 chứng kiến con số kỷ lục hơn 220 triệu người trên 65 tuổi bị ảnh hưởng bởi sóng nhiệt so với năm 2.000 (nhiều hơn 63 triệu so với năm 2017) – các cư dân thành thị lớn tuổi mắc bệnh mãn tính ở châu u và Đông Địa Trung Hải dễ bị tổn thương nhất do bệnh liên quan đến nhiệt chẳng hạn như đột quỵ và bệnh thận. Năm ngoái, Nhật Bản có 32 triệu người phải chịu đựng sóng nhiệt, tương đương với hầu hết số người trên 65 tuổi trải qua một đợt sóng nhiệt.

Các đợt sóng nhiệt thường xuyên hơn và dài hơn sẽ xác định lại năng lực lao động toàn cầu, báo cáo cảnh báo. Năm 2018, 45 tỷ giờ làm thêm tiềm năng đã bị mất đi do nhiệt cực đoan trên toàn cầu so với năm 2000. Trong các đợt sóng nhiệt kéo dài năm ngoái, nông dân và các công nhân xây dựng làm việc ngoài trời ở phía nam của Hoa Kỳ đã mất tới 20% số giờ làm việc ban ngày tiềm năng trong tháng nóng nhất.

Bác sĩ Richard Horton, Tổng biên tập tạp chí The Lancet, kêu gọi cộng đồng y tế toàn cầu hành động: “Khủng hoảng khí hậu là một trong những mối đe dọa lớn nhất đối với sức khỏe của nhân loại ngày nay, nhưng thế giới vẫn chưa thấy phản ứng từ các chính phủ phù hợp với quy mô chưa từng có của thách thức mà thế hệ tiếp theo phải đối mặt. Với việc Thỏa thuận Paris sẽ được thực hiện đầy đủ vào năm 2020, chúng ta không thể chấp nhận được sự không can dự này. Cộng đồng y tế và cộng đồng nghiên cứu toàn cầu cần phải hợp tác với nhau ngay bây giờ và yêu cầu các nhà lãnh đạo quốc tế của chúng ta bảo vệ sức khoẻ của người dân khi còn nhỏ và trong suốt cuộc đời khỏi mối đe doạ sắp xảy ra.”

Nếu các hành động trên thế giới phù hợp với tham vọng của Thỏa thuận Paris, điều đó sẽ hạn chế sự nóng lên toàn cầu ở mức dưới 2˚C, một đứa trẻ được sinh ra ở Anh ngày nay có thể thấy sự chấm dứt sử dụng than đá vào sinh nhật lần thứ 6, với sự phát triển của năng lượng mặt trời và năng lượng gió giúp không khí trên cả nước sạch hơn.

Tại Pháp, những chiếc xe chạy bằng xăng và dầu diesel cuối cùng sẽ được bán vào thời điểm người đó 21 tuổi, với những con đường dành cho xe đạp và không gian xanh giúp những thành phố trở thành những nơi dễ sống hơn và mang lại cuộc sống khoẻ mạnh hơn. Vào sinh nhật thứ 31, một đứa trẻ được sinh ra hôm nay sẽ chứng kiến thế giới đạt mức phát thải bằng không, đảm bảo một tương lai lành mạnh hơn cho các thế hệ sắp tới do được hưởng không khí sạch hơn, nước uống an toàn hơn và thực phẩm bổ dưỡng hơn.

Bất chấp quy mô của thách thức, báo cáo đưa ra một số lý do cho sự lạc quan thận trọng - tăng trưởng trong lĩnh vực năng lượng tái tạo chiếm 45% tổng tăng trưởng công suất phát điện năm 2018 (27% từ năng lượng gió và năng lượng mặt trời); trong khi đó lượng sử dụng điện làm nhiên liệu cho giao thông đường bộ tăng gần 21% trên toàn cầu từ 2015-2016; và điện từ nguồn cacbon thấp chiếm một phần ba tổng sản lượng điện trong năm 2016.