Cây Mã Đề là cây gì và có công dụng thế nào đối với sức khỏe?

Mã Đề là cây có tên khoa học Plantago asiatica L (Plantago major L. var asiatica Decaisne). Thuộc họ Mã Đề Plantaginaceae.

Cây Mã Đề cho các vị thuốc có tên sau:

Xa tiền tử: Semen Plantaginis – là hạt phơi hay sấy khô.

Mã Đề thảo: Herba plantaginis – là toàn cây trừ bỏ rễ phơi hay sấy khô.

Lá Mã Đề: Folium plantaginis – là lá tươi hay phơi hoặc sấy khô.

Cây Mã Đề có thân ngắn lá mọc thành cụm ở gốc, cuống dài, phiến lá hình thìa hay hình trứng, có gân dọc theo sống lá và đồng quy ở ngọn và gốc lá. Hoa mọc thành bông, cán dài, xuất phát từ kẽ lá.

Hoa đều, lưỡng tính với 4 đài xếp chéo hơi đính nhau ở gốc, tràng màu nâu tồn tại gồm 4 thùy nằm xen kẽ ở giữa các lá đài. Nhị 4 chỉ nhị mảnh, dài, 2 lá noãn chứa nhiều tiểu noãn.

Quả chứa nhiều hạt màu nâu đen bóng. Để làm thuốc, nhiều người dùng hạt của cây mã đề, phơi hoặc sấy khô, tên thuốc là xa tiền tử.

Trong cây Mã Đề có nhiều chất dinh dưỡng và hoạt chất sinh học có lợi đối với cơ thể. Toàn thân chứa một Glucozit gọi là Aucubin. Trong lá có chất nhầy, chất đắng hay các loại Vitamin C, K yếu tố T. Trong hạt chứa chất nhầy, Axit Plantenolic.

Mỗi 100g lá Mã Đề có 4g protein; 1g chất béo; 5,85mg carotene; 0,09mg vitamin B1; 0,25mg vitamin B2; 23mg vitamin C; 309mg canxi; 175mg phospho; 23,3mg sắt.

Theo Đông y, cây Mã Đề có tính hàn, vị ngọt, không độc, lợi về kinh can, thận và tiểu trường. Cả lá và hạt Mã Đề đều có tác dụng lợi tiểu, lợi mật.

Toàn cây có tác dụng lợi tiểu, lợi mật, chống viêm, trừ đờm, giảm ho, cầm tiêu chảy, sáng mắt và bổ dưỡng cơ thể. Liều dùng: 10 - 16g/ngày dưới dạng thuốc sắc.

Bộ phận của Mã Đề được sử dụng để làm thuốc gồm: Hạt Mã Đề phơi hay sấy khô gọi là xa tiền tử; Toàn cây bỏ rễ phơi hay sấy khô gọi là xa tiền thảo; Lá cây để tươi hay phơi hoặc sấy khô.

Tuy cây Mã Đề tốt cho sức khỏe nhưng các chuyên gia khuyên không sử dụng cây Mã Đề quá thường xuyên hay sử dụng với mục đích giải khát, do Mã Đề có tác dụng lợi tiểu rất tốt. Vì vậy, nên hạn chế sử dụng nước Mã Để vào buổi tối để tránh đi tiểu nhiều lần vào ban đêm.

Theo chuyên gia khuyến cáo, phụ nữ đang trong thời kỳ mang thai nhất là trong 3 tháng đầu không nên sử dụng nước Mã Đề, nguyên nhân là do chúng có thể dẫn đến sảy thai. Đồng thời những người thận yếu hay suy thận mạn tính cũng tuyệt đối tuyệt đối không sử dụng nước Mã Đề.

Để đảm bảo sức khỏe, theo chuyên gia, không tự ý dùng cây Mã Đề nấu nước uống khi chưa có sự tư vấn của bác sĩ hoặc thầy thuốc Đông y.