Dự án Luật Cạnh tranh: Ván đã đóng thuyền chưa hết băn khoăn

Luật Cạnh tranh là hiến pháp của thị trường

Trả lời phỏng vấn của phóng viên, Luật sư Trần Hữu Huỳnh - Chủ tịch Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam cho rằng “Luật cạnh tranh là hiến pháp của thị trường”. Vì vậy, ông mong muốn tách cơ quan cạnh tranh quốc gia ra khỏi Bộ Công Thương. Cho dù việc tham vấn này là cuối cùng và có thể việc chỉnh sửa sẽ không còn nhiều nữa.

Thưa ông, vì sao ông không đồng ý với việc đặt Cơ quan cạnh tranh quốc gia nằm trong Bộ Công Thương và thực hiện chức năng tham mưu cho Bộ trưởng Bộ Công Thương ?

Thực ra mà nói, việc tham mưu về chính sách cạnh tranh và thực hiện xử lý các vụ việc về cạnh tranh thì không phải chỉ là công việc của Bộ Công Thương. Vì Bộ Công Thương cũng chỉ làm một lĩnh vực trong rất nhiều lĩnh vực kinh tế khác. Cho nên, Bộ trưởng Bộ Công Thương không phải là người có thể thay mặt cho Nhà nước để làm, thực hiện chính sách quản lý cạnh tranh mà phải là Chính phủ thực hiện việc quản lý cạnh tranh. Cạnh tranh là “linh hồn của thị trường” còn luật cạnh tranh là “hiến pháp của thị trường”. Ý nghĩa của nó là vô cùng quan trọng. Bởi vì, nếu không có cạnh tranh thì dứt khoát không có thị trường, và không có cạnh tranh thì không có phát triển. Cho nên, đặt nó ở trong một lĩnh vực thuộc một bộ thì tôi nghĩ là nó không thể hiện đúng được cái điều nó tất yếu phải có. Tính chất độc lập của nó không phải là tương đối mà thậm chí nó phải được đảm bảo tính độc lập gần như tuyệt đối. Hơn nữa, nó phải bao hàm tất cả các lĩnh vực. Nếu ở một vị trí như vậy thì rất khó để đặt trong một bộ, cho dù là Bộ Công Thương hay bất kỳ một bộ nào khác.

Chúng ta đang nói về cải cách bộ máy, tinh giản biên chế nhưng không có nghĩa là làm ngược lại, làm giảm đi vai trò mà nó cần phải có. Bởi vì, ở một vị trí như thế nó mới phát huy được tác dụng. Điều này, tôi đã đề xuất từ khi bắt đầu ban hành soạn thảo Luật Cạnh tranh vào năm 2005 với tư cách là thành viên của ban soạn thảo, nhưng rất tiếc chúng ta đã không làm được.

Nhiều quan điểm cho rằng, không lo khi đặt cơ quan cạnh tranh ở Bộ Công Thương vì từ năm 2019 các doanh nghiệp sẽ không còn nằm trong bộ này. Cũng có quan điểm cho rằng, hành vi “thao túng” chính sách dẫn đến độc quyền vẫn có thể xảy ra. Quan điểm của ông thì sao ?

Theo tôi,  cho dù Bộ Công Thương không còn thực hiện chức năng đại diện phần vốn chủ sở hữu của Nhà nước tại các doanh nghiệp đó nữa và các DN sẽ được chuyển sang cho Ủy ban quản lý tài sản của Nhà nước thì vấn đề còn lại là Bộ Công thương cũng chỉ là một lĩnh vực bao gồm công nghiệp và thương mại. Trong khi bây giờ cạnh tranh có rất nhiều lĩnh vực khác nhau, từ ngân hàng, tài chính, tín dụng, bảo hiểm, y tế… và tất cả các lĩnh vực khác. Ở đâu có thị trường thì ở đó có cạnh tranh. Cho nên, việc đặt cơ quan cạnh tranh đó ở Bộ Công Thương lại tham mưu cho Chính phủ là chưa phù hợp. Bởi việc chịu trách nhiệm giải trình trước Quốc hội là vấn đề của Chính phủ, thì rõ ràng ở đây chỉ có 2 cấp thôi, hoặc là Chính phủ, hoặc là Quốc hội. Nếu đặt ở Chính phủ thì vấn đề giải trình ở Quốc hội trước toàn dân, để bảo đảm cho cạnh tranh đúng là “linh hồn của thị trường”. Nó phải được thực sự đúng với nghĩa của nó, và những quy định mang tính hiến pháp để cho vận hành, để các doanh nghiệp được hoạt động một cách công bằng, vừa hợp tác, vừa cạnh tranh bình đẳng như tinh thần của hiến pháp phải được thể hiện rõ. Còn nếu đặt ở một bộ,cho dù đó là bộ nào thì cũng rất khó để có được một tiếng nói đối với các bộ ngành, lĩnh vực khác.

Vậy theo ông, vấn đề cần sửa đổi nhất trong Dự án Luật Cạnh tranh lần này là gì ?

Theo tôi, chính là việc đặt cơ quan cạnh tranh ở đâu là vấn đề cốt lõi. Thứ 2 nữa là vấn đề quyền hạn, thẩm quyền, chức năng nhiệm vụ của tổ chức này. Thứ 3 là trong luật cạnh tranh có 2 mảng, một là vấn đề chống độc quyền, lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường và thứ 2 là hành vi cạnh tranh không lành mạnh. Mong muốn của chúng tôi là hành vi cạnh tranh không lành mạnh là những hành vi giữa các doanh nghiệp đối với nhau, là những việc thực sự cần phải giải quyết nhưng nên chuyển sang cho tòa án giải quyết, còn lại tập trung nguồn lực để kiểm soát độc quyền và hạn chế việc lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường. Đặc biệt, trong điều kiện Việt Nam hiện nay, chúng ta đều biết các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) đang trở thành một thế lực rất lớn, rồi việc Nhà nước vẫn còn nắm giữ rất lớn vốn cũng như nguồn lực trên thị trường.

Trân trọng cảm ơn ông!