Học sinh chán Sử là do người lớn

GS.NGND Phan Huy Lê nói: Chúng ta đã vượt qua ngưỡng thu nhập thấp để trở thành nước có thu nhập trung bình từ 2008. Đây là thời kỳ chúng ta phải đẩy mạnh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hoá và hội nhập quốc tế.

Trong bối cảnh như vậy mà không trang bị cho công dân hiểu biết lịch sử, niềm tự tin ở đất nước và dân tộc mình, không có một bản lĩnh của con người Việt Nam thì hội nhập kiểu gì đây?

Có những nền văn minh, nền văn hóa để lại các công trình kỳ vĩ. Tiếp xúc với các nền văn hóa đó, nếu bạn trẻ không được trang bị một vốn kiến thức cần có về lịch sử nước nhà, các em dễ rơi vào trạng thái mặc cảm, tự ti. Từ chỗ tự ti tới thiếu bản lĩnh.

Điều này rất nguy hiểm với mỗi cá nhân vì nó sẽ làm mất định hướng cho cả cuộc đời. Cho nên, chúng ta phải giúp lớp trẻ ra đời hội nhập có được niềm tự tin chính đáng, thấy được cái hay, cái đẹp nhưng cũng thấy được các mặt hạn chế của đất nước, trên cơ sở đó đặt ra trách nhiệm của thế hệ trẻ phải đóng góp xây dựng đất nước thế nào, bảo vệ đất nước trong bối cảnh mới thế nào.

Niềm tự tin đó được tạo lập bởi sự góp phần của nhiều môn học trong nhà trường phổ thông, nhưng môn Sử là một trong những môn cơ bản nhất.

Tuy nhiên, môn Sử hiện nay lại bị học sinh nói chung cũng như nhiều giáo viên xem là môn phụ?

Từ nhiều năm nay, dư luận rất lo lắng về chất lượng dạy và học môn Sử trong trường phổ thông. Nhưng mọi bàn luận mới chỉ dừng ở mức chung chung, cảm tính.

Theo tôi, đã đến lúc chúng ta phải đặt lên bàn các cơ quan có trách nhiệm vấn đề nghiên cứu và đánh giá một cách khách quan thực trạng dạy và học Sử hiện nay.

Không phải là không có những người vẫn cố tình bào chữa, cho rằng việc dạy và học môn Sử vẫn đạt được nhiều tiến bộ.

Tiến thì có thể có tiến, nhưng những học sinh thích môn Sử vẫn là thiểu số. Số coi môn Sử là môn học thuộc lòng, của trí nhớ để từ đó thờ ơ với nó vẫn là phổ biến.

Điều đó không chỉ thể hiện trong kết quả các kỳ thi chính thức do ngành GD&ĐT tổ chức mà còn thể hiện trong những cuộc thi ngoài xã hội.

Chẳng hạn, trong những games show trên truyền hình, có những câu hỏi rất sơ đẳng, rất cơ bản về lịch sử và văn hóa Việt Nam nhưng thí sinh không trả lời được.

Thực tế trên là kết quả của một hệ thống các sai lầm, trong đó cơ bản nhất là sự nhận thức về vị thế của môn Sử trong giáo dục phổ thông. Vị thế đó như thế nào? Chúng ta chưa rõ.

Chúng ta chỉ nhìn thấy môn Sử bị đối xử như là môn phụ, thi cũng được, không thi cũng được. Năm nào không thi thì bị nhiều nơi dồn kiến thức cả năm thành một học kỳ cho các em học.

Lễ tuyên dương và trao thưởng cho 211 em đoạt giải học sinh giỏi môn lịch Sử cấp quốc gia được tổ chức ngày 14-4 tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám.  Ảnh: Q.H .

Sử cho trẻ con không có nghĩa là tóm tắt sử người lớn 

Theo nhiều học sinh, không chỉ vì cơ chế thi cử mà các em thờ ơ với môn Sử mà cái chính là vì môn này quá khó…

Vấn đề ở chỗ chúng ta chưa biết dạy cho hấp dẫn. Sử học rất đa dạng, nội dung rất phong phú. Nhưng cái khó của chúng ta là chưa trả lời được câu hỏi này một cách khoa học: Dạy Sử ở phổ thông là nhằm vào cái gì? Trả lời được câu hỏi đó rồi thì ta mới tìm ra được nội dung vừa hứng thú vừa cần thiết cho xã hội.

Dạy ở phổ thông hiện nay gần như là tóm tắt lịch sử của người lớn và bắt trẻ con phải học, các em chán nản là phải thôi.

Sử học thì mênh mông và liên tục cập nhật. Dạy cái gì? Dạy để làm gì? Dĩ nhiên không phải là dạy tất cả các sự kiện lịch sử. Những cái đó các em có thể tra cứu. Với thời đại internet bây giờ, tìm trên Google có đủ hết cả.

Cái quan trọng là dạy Sử không phải chỉ dạy các chứng cớ lịch sử mà là khắc vào tình cảm, trong tâm khảm các em niềm yêu thích lịch sử của đất nước mình, dân tộc mình, niềm tự tin, sự hiểu biết những giá trị tiêu biểu hình thành nên tính cách, bản lĩnh của con người Việt Nam. Và các em có trách nhiệm kế thừa và phát huy tất cả những cái đó.

Cái mà tôi đặc biệt quan tâm là phương pháp dạy Sử. Phải làm sao để học sinh tự nguyện, say mê và phải kích thích được trí thông minh, sáng tạo của các em.

Phải đối xử với các em với tư cách là chủ thể nhận thức về Sử một cách say sưa và chủ động chứ không phải là áp đặt.

Lễ tuyên dương học sinh giỏi quốc gia môn Sử được tổ chức cuối tuần qua tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám là lễ vinh danh đầu tiên ở quy mô quốc gia những em học giỏi và yêu thích môn Sử. Phải chăng đây là sự kiện đánh dấu bước ngoặt về nhận thức của xã hội đối với môn Sử?

Truyền thống quý báu của người Việt Nam là yêu lịch sử. Nhưng tại sao lớp trẻ của chúng ta không yêu Sử? Rõ ràng không phải tự môn Sử, tuyệt nhiên càng không phải là lỗi của các em học sinh.

Lỗi chính là ở người lớn, trong đó có cả lỗi từ các nhà khoa học lịch sử, nhưng trước hết lỗi là ở các cơ quan chức năng quản lý ngành sử, quản lý việc dạy và học Sử trong nhà trường.

Làm thế nào để thu hút sự quan tâm của xã hội vào sử, khích lệ học sinh tìm đến môn Sử, yêu mến môn Sử là trăn trở của chúng tôi, những nhà nghiên cứu lịch sử.

Quỹ Phát triển Sử học Việt Nam ra đời với một trong những hoạt động vinh danh học sinh giỏi Sử là một công cụ giúp chúng tôi có điều kiện khuyến khích, cổ vũ tinh thần học Sử của các em học sinh.

Tất nhiên, tôi không bao giờ có ảo tưởng cho rằng chỉ bằng hình thức vinh danh nào đó mà thay đổi được căn bản và toàn bộ chất lượng giáo dục môn Sử ở nhà trường phổ thông hiện nay.

Hai điều kiện

Theo giáo sư, đâu là giải pháp thay đổi căn bản và toàn bộ chất lượng giáo dục môn Sử ở nhà trường phổ thông?

Muốn giải quyết vấn đề chất lượng dạy và học sử cần phải có hai điều kiện. Một là phải có giải pháp toàn bộ với cả hệ thống giáo dục phổ thông. Như chúng ta đã biết, Đại hội Đảng lần thứ XI vừa qua đưa ra yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT.

Hiện nay, Bộ GD&ĐT và các cơ quan chức năng đang nghiên cứu để đưa ra một kế hoạch có thể nói là thực chất là cải cách GD&ĐT. Trong cải cách giáo dục đó dĩ nhiên là cả môn Sử.

Hai là với môn Sử cũng phải giải quyết một cách toàn bộ và có hệ thống. Từ nhận thức về vị thế của môn Sử, yêu cầu của môn Sử ở phổ thông là cái gì, từ đó mới đi vào xây dựng chương trình, biên soạn SGK, rồi đào tạo giáo viên Sử, phương pháp dạy Sử.

Tôi rất mừng vì vừa rồi Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam đã ký với Bộ GD&ĐT một bản ghi nhớ trong đó xác định trách nhiệm của hai bên là cùng nhau nghiên cứu hết sức có trách nhiệm tìm cho ra nguyên nhân sa sút của môn Sử hiện nay, từ đó đề xuất các giải pháp, giải pháp toàn bộ để khắc phục tình trạng này.

Tất nhiên, con đường đó không thể một hai năm mà thay đổi được. Nhưng phải tiến hành ngay lộ trình này, không thể chậm trễ.

Tôi rất tin, nếu có sự quan tâm của các cơ quan chức năng quản lý và được sự tham gia của giới sử học, của thầy giáo, cô giáo, của giới chuyên gia rất tâm huyết với môn Sử và sự quan tâm của xã hội thì không có lý do gì chúng ta không khắc phục được tình trạng dạy học Sử như thế này.

Chúng ta sẽ chấn hưng môn Sử, đưa môn Sử về đúng vị trí, chức năng của nó, nhất là trong bối cảnh hiện nay của đất nước.

Cảm ơn giáo sư.

Theo Quý Hiên (TPO)