'Con sen' - Từ quen thuộc mà nhiều người đã nghe nhưng không phải ai cũng biết ý nghĩa thật

Cụm từ “con sen” xuất hiện phổ biến tại Việt Nam vào cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20, khi xã hội còn chịu nhiều ảnh hưởng từ chế độ thực dân và các giai cấp phong kiến. Khi ấy, “con sen” dùng để chỉ người hầu gái – một tầng lớp phục vụ trong các gia đình khá giả.

Có hai giả thuyết phổ biến lý giải nguồn gốc của cụm từ này.

Giả thuyết thứ nhất – cũng là cách giải thích được nhiều người chấp nhận hơn – cho rằng “con sen” bắt nguồn từ tiếng Pháp servante, nghĩa là “người hầu gái”.

Ảnh minh họa.

Trong khi đó, một số ý kiến khác cho rằng từ này là biến âm của từ สาวใช้ (đọc là săao chai) trong tiếng Thái, cũng mang nghĩa tương tự. Tuy nhiên, giả thuyết này không phổ biến bằng nguồn gốc từ tiếng Pháp.

Theo từ điển tiếng Việt, “con sen” dùng để chỉ người giúp việc nữ trong các gia đình thời trước. Hình ảnh “con sen” từng xuất hiện trong nhiều tác phẩm văn học nổi tiếng, như truyện ngắn Cơm thầy cơm cô của nhà văn Vũ Trọng Phụng, với nhân vật cái Đũi – một cô sen tiêu biểu cho thân phận thấp kém trong xã hội cũ.

Thời nay, tuy vẫn xuất hiện trong lời ăn tiếng nói hàng ngày, “con sen” đã mang một diện mạo mới, đặc biệt là trong văn hóa mạng của giới trẻ. Không còn mang hàm nghĩa chỉ người giúp việc, cụm từ này giờ đây thường được dùng để chỉ... chính người nuôi thú cưng.

Trong mối quan hệ đầy yêu chiều giữa người và vật nuôi, đặc biệt là chó, mèo, “con sen” trở thành biệt danh tự xưng của người chủ, trong khi các "boss" hay “hoàng thượng” chính là những thú cưng được chăm sóc tận tình.

Thuật ngữ này phổ biến trong các cuộc trò chuyện thân mật giữa bạn bè, trên mạng xã hội hoặc trong các cộng đồng yêu thú cưng. Tuy nhiên, trong văn cảnh trang trọng hoặc giao tiếp với người lớn tuổi, cụm từ này ít khi được sử dụng.

“Con sen” là một ví dụ điển hình cho sự biến đổi linh hoạt của ngôn ngữ theo thời gian và bối cảnh xã hội. Từ chỗ gắn liền với tầng lớp phục dịch trong xã hội cũ, cụm từ này đã được tái định nghĩa một cách hài hước, dễ thương và mang tính giải trí cao trong đời sống hiện đại.

Dù mang hàm ý khác biệt, cả hai cách dùng đều phản ánh những nét đặc trưng của từng thời kỳ – từ xã hội phân tầng xưa cũ đến thế giới nơi thú cưng được xem như thành viên quan trọng trong gia đình. Và “con sen” – từ một danh xưng có phần u buồn – giờ đây lại khiến người ta bật cười thích thú.