“Mata Hari Nga” - người đánh cắp bí mật bom nguyên tử Mỹ

Rosenzweig-Zarubina

Tên thật của điệp viên huyền thoại sinh năm 1900 này là Elizabeth Rosenzweig. Cha của Elizabeth có gốc Do Thái, từng là người quản lý lâm nghiệp tại một vùng đất giàu có ở Bessarabia (Ukraine). Nhà Rosenzweig kinh tế dư dật, con gái của họ được dạy dỗ tốt và người cha đã cấy vào Elizabeth một tình yêu văn học và văn hóa Nga nói chung. Lớn lên, Elizabeth học lịch sử và triết học tại các trường đại học ở Romania, Pháp và Áo; cô nói thuần thục tiếng Anh, Pháp, Đức, Rumani, Nga và Yiddish.

Năm 1923, Elizabeth gia nhập Đảng Cộng sản Áo, nhưng sau khi nhận làm phiên dịch cho Phái đoàn Thương mại của Liên Xô tại Vienna (1924-1925), cô đã đến với Chekists (lực lượng an ninh mật Liên Xô) và còn được trao quốc tịch Liên Xô. Năm 1928, Elizabeth đăng ký kết hôn với sĩ quan tình báo Xô viết Vasily Zarubin - với họ này cô được biết đến và nhớ đến cho đến tận bây giờ.

Dáng vẻ người Do Thái giữa những kẻ Đức quốc xã

Cặp đôi Zarubin làm việc cùng nhau ở Đan Mạch, Pháp, Thổ Nhĩ Kỳ và cả tại nước Đức phát xít. Tại Pháp, họ đã thành công trong việc tuyển dụng một nhân viên viết tốc ký của Đại sứ quán Đức thông qua người yêu của cô - một nhà báo người Đức. Từ các tài liệu Đại sứ quán Đức ở Paris gửi về Berlin được nhân viên viết tốc ký cung cấp, tình báo Liên Xô đã phân tích và có được các đánh giá xác đáng về tình hình châu Âu và thế giới.

Ảnh Zarubina năm 1928; Nguồn: lechaim.ru

Nguồn thông tin quý giá khác là một nhà báo người Hungary sống ở Paris trong vai trò Thư ký kỹ thuật của Quốc hội Pháp - người cung cấp thông tin về tình hình tại quốc hội Pháp, tình hình Hungary và Đức, được Trung tâm đánh giá là vô cùng quan trọng. Đồng thời, vợ chồng Zarubina cũng đã tranh thủ được nhiều đối tượng khác, trong đó có cựu tướng Sa hoàng Pavel Pavlovich Dyakonov - người có mối liên hệ chặt chẽ với nhóm sĩ quan Nga Hoàng di cư sang châu Âu, và tổ chức ROVS (Liên minh Quân sự Nga). Các thông tin thu được về kế hoạch chống lại nhà nước trẻ tuổi Liên Xô của tổ chức này và nhóm sĩ quan lưu vong đã được Moscow đánh giá rất cao.

Ở Đức, Zarubina đã tuyển dụng được nhân viên của Gestapo là Willy Lehman - người đã trở thành nguyên mẫu của Otto von Stirlitz - một trong những nhân vật chính của tiểu thuyết “Mười bảy khoảnh khắc mùa xuân” của Julian Semenov. Elizabeth với ngoại hình đậm nét Do Thái đã có thể hoàn thành xuất sắc, đáng ngạc nhiên những nhiệm vụ với mức độ phức tạp khó tin nhất. Để tuyển dụng Lehman, Zarubina chủ tâm học tiếng Ý, nhờ đó cô có thể khéo léo trao đổi bằng tiếng Ý khi cần.

Từ nhân vật mật vụ cộm cán này, trong nhiều năm, người nữ tình báo đã chuyển cho Trung tâm thông tin về tình hình chính trị nước Đức, các bước chuẩn bị về mặt quân sự của nước này chống lại các nước láng giềng, cũng như thông tin quan trọng về các loại vũ khí và thiết bị mới của Đức, đồng thời cảnh báo về việc giám sát theo dõi các điệp viên Liên Xô.

Zarubina - “ngôi sao tình báo Liên Xô không hề biết thất bại”; Nguồn: golbis.com

Tổng cộng, Elizabeth Zarubina đã tuyển dụng được hơn 20 đặc tình quan trọng và được coi là "một trong những người thành công nhất trong việc đánh cắp bí mật bom nguyên tử từ Mỹ". Với Robert Oppenheimerv - “cha đẻ bom nguyên tử Mỹ” Zarubina đã tiếp cận qua người vợ của ông. Cùng với Gregory Kheifetz (phó lãnh sự Liên Xô tại San Francisco từ 1941 đến 1944), bà đã thiết lập một ekip các nhà vật lý trẻ có cảm tình với cộng sản xung quanh Robert Oppenheimer tại Los Alamos để đoạt và chuyển kế hoạch vũ khí hạt nhân về Moscow.

Vai trò và chiến công của Zarubina được đề cập trong video năm 2015 “Bí mật Chiến tranh Lạnh: Đánh cắp bom nguyên tử”, do Gerard Puechmorel đạo diễn. Nhờ thông tin về việc chế tạo vũ khí nguyên tử, Zarubina đã được thưởng Huân chương Sao Đỏ và không phải ngẫu nhiên mà bà được ví là “Mata Hari Nga” - theo tên một tình báo viên nổi tiếng trong Thế chiến I, và được mệnh danh là “nữ hoàng gián điệp”, “nữ hoàng tuyển dụng”, và “ngôi sao tình báo Liên Xô không hề biết thất bại”…

Cuộc sống sau khi giải ngũ và cái chết bí ẩn

Tại Liên Xô, Vasily Zarubin được bổ nhiệm làm Phó giám đốc Cục Tình báo Đối ngoại và năm 1945, được thăng quân hàm Thiếu tướng. Elizabeth Zarubina cũng làm việc trong bộ máy tình báo trung ương và là một trong số rất ít phụ nữ mang quân hàm Trung tá an ninh. Tháng 9/1946, Zarubina được chuyển sang ngạch dự bị, còn chồng bà - hai năm sau đó. Cho đến cuối đời, Vasily Zarubin tham gia đào tạo các tình báo viên trẻ và viết giáo trình huấn luyện cho các điệp báo viên tương lai. Còn Elizabeth tìm được một công việc tại Bộ Nội vụ, nhưng sau vụ việc của Bộ trưởng Nội vụ Beria bị phanh phui, nhà tuyển dụng tài giỏi này đã bị sa thải.

Đôi tình báo huyền thoại Zarubina-Zarubin; Nguồn: jewish.ru

Lần đầu tiên, tên của nữ tình báo Elizabeth Zarubina được biết đến ở Liên Xô vào năm 1967, nhân kỷ niệm 50 năm Cheka. Sau đó, Zarubina đã có một chút nổi tiếng trong giới chuyên môn, nhưng bà không bao giờ phàn nàn về cuộc sống của mình và không ăn năn điều gì. Tướng Zarubin qua đời năm 1972 khi 72 tuổi; Zarubina sống thêm 15 năm và mất năm 1987 ở tuổi 87. Cái chết của Elizabeth có phần kỳ lạ và bí ẩn - vào một ngày tháng năm, bà bị một chiếc xe buýt đâm trên đường đi. Hiện tại, tại Bảo tàng Tình báo Đối ngoại Nga, một góc riêng được dành Zarubina, tuy nhiên, nhiều sự thật và chi tiết từ tiểu sử của nữ điệp viên huyền thoại này vẫn được phân loại và giữ bí mật.