10 điều về trí não “tưởng vậy mà không phải vậy”

1. Con người mới chỉ dùng một phần nhỏ của não

Có lẽ bạn là fan phim khoa học viễn tưởng như Limitless hay Lucy phải không? Nếu chuyện con người chỉ dùng một phần nhỏ của não là sự thật thì chúng ta đã có thể dễ dàng loại bỏ một phần não khi cần mà không gây hậu quả gì. Nhưng rất tiếc, đây chỉ là một sự hiểu lầm.

Các nhà khoa học nói rằng con người không thường xuyên sử dụng 100% bộ não cùng một lúc nhưng nhiều người quên mất cụm từ quan trọng “không thường xuyên” và “cùng một lúc” nên gây ra sự hiểu biết sai lệch.

Chúng ta không phải Lucy. Con người không thường xuyên sử dụng 100% bộ não cùng một lúc chứ không phải chỉ dùng một phần nhỏ của não - Ảnh: Universal

2. Đến tuổi 20, mọi thứ liên quan đến não đều xuống dốc

Thực ra, điều này cũng có phần đúng. Khả năng nghĩ nhanh, nhớ lại thông tin của chúng ta thường đạt đỉnh năm 18 tuổi và sau đó càng ngày càng tệ đi. Nhưng một nghiên cứu gần đây cho thấy ngoài việc khôn ngoan hơn nhờ trải nghiệm qua năm tháng, chúng ta cũng có thể thực sự thông minh hơn sau năm 20 tuổi.

Chẳng hạn khả năng làm toán cơ bản, dùng từ vựng sẽ tiếp tục được cải thiện cho đến khi chúng ta sang tuổi 50. Khả năng đọc cảm xúc người khác và nhớ lại sự kiện gần đây chỉ bắt đầu giảm dần từ tuổi 30.

3. Tính cách của bạn phụ thuộc vào bạn là người thiên não trái hay não phải

Gần đây thường xuyên xuất hiện những kiểu bài trắc nghiệm xem bạn là người thiên não trái hay não phải từ đó suy ra tính cách với lời khẳng định “chuẩn trăm phần trăm”. Nhưng sự thật thì không có bằng chứng nào cho thấy tính cách phụ thuộc vào việc bán cầu não nào chi phối đối tượng.

Trong sự hiểu biết của nhân loại hiện tại có thể thấydù một trong hai bên bán cầu não tham gia nhiều hơn vào các nhiệm vụ cụ thể nhưng không bên nào hoàn toàn chiếm ưu thế trong bất kỳ cá nhân nào. Ví dụ, người thiên bán cầu trái của não thường có ưu thế về ngôn ngữ. Thú vị là quy tắc này đúng với khoảng 95% người thuận tay trái trong khi chỉ đúng với 70% người thuận tay phải.

4. Rượu giết chết tế bào thần kinh

Ý nghĩ này có lẽ bắt nguồn từ chuyện người ta dùng cồn tinh khiết làm chất khử trùng. Nhưng thực tế thì rượu trong bar ảnh hưởng rất ít đến số lượng tế bào thần kinh trong não bộ của bạn.

Một nghiên cứu năm 1990 về bộ não của người từng nghiện rượu và không uống rượu hé lộ rằng ngay cả khi uống thường xuyên, rượucó tác động hoặc tác động hầu như không đáng kể lên số lượng hoặc mật độ của các tế bào não.

Tuy nhiên, uống nhiều có thể ảnh hưởng đến các liên kết giữa neuron và cách não xử lý thông tin. Một nghiên cứu gần đây trên tạp chí Neuroscience cho thấy những người uống rượu hàng ngày đã giảm đáng kể mức sinh thần kinh (sự tăng trưởng của tế bào thần kinh (neurogenesis) trong phần não xử lý việc học tập và trí nhớ.

Thực ra rượu chúng ta uống trong bar không có tác động gì đến số lượng và mật độ tế nào não mà ảnh hưởng đến liên kết giữa neuron và cách não xử lý thông tin - Ảnh: Flickr

5. Khi sinh ra có nhiêu tế bào thần kinh thì tức là chỉ có bấy nhiêu trong suốt quãng đời còn lại

Năm 1998, nhóm các nhà khoa học Thụy Điển đã chỉ ra rằng vùng hồi hải mã - một vùng não quan trọng trong việc hình thành những ký ức mới - tiếp tục sinh tế bào thần kinh mới cho đến khi chúng ta già. Năm 2014, nghiên cứu của nhóm khác tìm ra các tế bào não mới được sản xuất trong thể vân - bộ phận đóng vai trò trong việc điều khiển động cơ, động lực, và ra quyết định.

Có nghĩa là, trong khi phần lớn các tế bào não được hình thành trong quá trình phát triển của bào thai thì có một số vùng nhất định trên não tiếp tục tạo ra các tế bào thần kinh mới trong các thời kỳ tiếp sau.

6. Ma túy làm não bạn lỗ chỗ như than tổ ong

Ma túychỉ tạo mớ hỗn độn về mặt hóa học trong não của chúng ta chứ không “khoan lỗ” vật lý trong cấu trúc của nó. Ví dụ như heroin làm thay đổi mức độ dẫn truyền thần kinh, tấn công não, gắn vào các thụ thể đặc biệt làm ảnh hưởng đến cách chúng ta cảm nhận nỗi đau và tưởng thưởng.

7. Loài nào não to thì loài ấy thông minh hơn

Hoàn toàn không đúng. Ví dụ rõ nhất là bò có não lớn hơn tinh tinh nhưng nó có thông minh hơn tinh tinh không? Chắc chắn là không.

Xét tỉ lệ não so với trọng lượng cơ thể thì sao? Càng không đúng. Tỉ lệ não người là rất lớn (1:50) so với 1 con ngựa (1:600) nhưng so với chuột thì chúng ta cũng chỉ tương đương bởi tỉ lệ não chuột so với cơ thể nó là 1:40 nhưng mọi bằng chứng khoa học cho thấy rằng con người là loài thông minh nhất.

8. Đàn ông logic hơn, phụ nữ đồng cảm hơn

Đúng là có sự khác biệt về giải phẫu não nhỏ giữa nam và nữ nhưng không hề có liên kết nào chỉ rõ sự khác biệt về khả năng giữa hai giới. Thay vào đó, hầu hết bằng chứng cho thấy sự sai khác về giới tính như nhận xét phía trên là kết quả của “kỳ vọng văn hóa” hơn cấu tạo não bộ.

Chuyện đàn ông logic hơn, phụ nữ đồng cảm hơn là do kỳ vọng văn hóa chứ không liên quan đến cấu tạo não - Ảnh: Flickr

Ví dụ, phụ nữ có xu hướng làm tốt hơn so với đàn ông khi tham gia thực hiện các bài kiểm tra trí tuệ cảm xúc và đồng cảm. Tuy nhiên, Laura Helmuth tại Smithsonian chỉ ra: Điều này thường đúng nhưng khi đối tượng thử nghiệm được cho biết trước rằng đàn ông hoàn thành rất tốt các bài kiểm tra trong các thử nghiệm thì đột nhiên sau đó đàn ông thật sự lại làm tốt như hoặc tốt hơn cả phụ nữ.

Ngược lại, một nghiên cứu năm 1998 của Đại học Waterloo (Canada) cho thấy rằng khi phụ nữ và nam giới tham gia làm bài kiểm tra toán khó khăn thì những người phụ nữ - thậm chí những người có kiến thức về toán tốt - đã làm tệ hơn so với nam giới. Nhưng nếu những người tham gia được cho biết trước rằng đàn ông và phụ nữ từng đạt thành tích tốt ngang bằng, họ lại thực hiện bài kiểm tra tốt như nhau.

9. Mỗi người phù hợp với một cách học khác nhau

Người ta thường cho rằng mỗi người sẽ học tốt hơn bằng cách khác nhau, người tiếp thu nhanh bằng cách nghe, người lại thích bằng trực quan. Nhưng các nhà tâm lý học đã so sánh kết quả bài kiểm tra của học sinh sau khi họ đã sử dụng một trong hai phương pháp ưa thích của họ hoặc các phương pháp khác và thấy rằng không có sự khác biệt nào, kết quả kiểm tra của họ đều giống nhau.

10. Không tính giác quan thứ 6 thì người có 5 giác quan

Ồ không, ngoài giác quan thứ 6 bí ẩn kia và 5 giác quan: thính giác, xúc giác, vị giác, khứu giác, thị giác chúng ta còn nhiều giác quan khác để cảm nhận thế giới bên ngoài như: Cơ quan cảm giác về thăng bằng (Equilibrioception), Giác quan cơ thể (Proprioception), Đau thụ cảm (nociception), Giác quan nhiệt độ (Thermo(re)caption), Cảm giác về thời gian (Chronoception), Cảm nhận nội thân đối với kích thích bên trong cơ thể (Interoception).