Cá phổi châu Phi – Loài cá duy nhất có thể sống vài năm không cần ăn uống

Giữa những vùng đầm lầy khô cạn và sa mạc khắc nghiệt của châu Phi, nơi sự sống thường xuyên bị thử thách bởi hạn hán kéo dài và nguồn thức ăn khan hiếm, cá phổi châu Phi (Protopterus) âm thầm khẳng định vị thế của một kỳ quan tiến hóa. Đây là loài cá duy nhất trên thế giới được biết đến với khả năng sống sót suốt nhiều năm mà không cần ăn uống, một năng lực sinh tồn khiến cả giới khoa học phải kinh ngạc và không ngừng tìm hiểu.

Khi mùa mưa kết thúc và nước rút dần khỏi các dòng sông, hồ và đầm lầy, phần lớn các loài sinh vật tại đây hoặc phải di cư đi nơi khác, hoặc đối mặt với nguy cơ chết khát. Nhưng cá phổi châu Phi chọn một chiến lược khác biệt: chúng tiết ra một lớp chất nhầy đặc biệt, bao bọc toàn bộ cơ thể để giữ ẩm, rồi chôn mình sâu dưới lớp bùn khô nứt nẻ. Trong lớp "kén" tự tạo này, chúng gần như bước vào trạng thái ngủ đông hoàn toàn, làm chậm mọi hoạt động trao đổi chất xuống mức tối thiểu, tiêu thụ cực kỳ ít năng lượng để duy trì sự sống.

Ảnh minh họa.

Theo các nghiên cứu, trong trạng thái ngủ đông này, cá phổi châu Phi có thể sống sót suốt từ vài tháng cho đến vài năm mà không cần bất kỳ nguồn thức ăn hoặc nước uống nào. Thậm chí, các mẫu vật được tìm thấy sau hơn ba năm nằm sâu dưới lớp đất khô vẫn có thể hồi sinh ngay khi được tiếp xúc trở lại với nước. Đây là một trong những ví dụ ấn tượng nhất về khả năng thích nghi sinh tồn trong thế giới động vật.

Điều đáng kinh ngạc hơn nữa là cá phổi châu Phi sở hữu một cơ quan đặc biệt cho phép chúng hô hấp bằng cả mang lẫn phổi. Khi môi trường nước cạn kiệt, chúng có thể trực tiếp hít thở không khí như động vật trên cạn, một khả năng hiếm hoi trong thế giới cá. Chính sự kết hợp giữa hô hấp bằng phổi và khả năng ngủ đông kéo dài đã biến chúng thành những "chiến binh bất tử" giữa những mùa hạn khắc nghiệt.

Khả năng sinh tồn kỳ diệu của cá phổi châu Phi đang mở ra nhiều hướng nghiên cứu mới trong lĩnh vực sinh học, y học và thậm chí là công nghệ không gian. Các nhà khoa học hy vọng rằng, bằng cách giải mã cơ chế làm chậm trao đổi chất của loài cá này, con người có thể phát triển những phương pháp bảo quản nội tạng lâu dài, hoặc thậm chí ứng dụng vào việc kéo dài sự sống trong những chuyến du hành vũ trụ xa xôi.

Trong thế giới tự nhiên đầy khắc nghiệt, nơi mạnh mẽ không đồng nghĩa với việc tồn tại lâu dài, cá phổi châu Phi đã chứng minh rằng sự thích nghi linh hoạt mới chính là chìa khóa thực sự để vượt qua thử thách của thời gian và khắc nghiệt của môi trường. Một sinh vật nhỏ bé, âm thầm, nhưng lại mang trong mình những bí mật to lớn về sức mạnh của sự sống.