Khám phá bí mật của những cồn cát hình sao trên Trái Đất

Cồn cát Lala Lallia cao khoảng 100 m so với các cồn cát xung quanh và rộng khoảng 700 m, chứa hơn 5 triệu tấn cát. Ảnh: Reuteurs

Cồn cát hình sao được xem là một trong số kỳ quan của sa mạc. Đó là những khối cát hình kim tự tháp cao tới 300 m và nhìn từ trên cao xuống chúng giống các ngôi sao.

Nghiên cứu trên tập trung vào một cồn cát sao ở miền Đông Maroc có tên là Lala Lallia, theo ngôn ngữ Berber địa phương có nghĩa là "điểm thiêng liêng cao nhất". Cồn cát này nằm trên sa mạc Sahara ở Erg Chebbi, một khu vực nhiều đụn cát được tạo ra bởi gió sa mạc, cách thị trấn Merzouga khoảng 5 km, gần biên giới với Algeria. Cồn cát Lala Lallia cao khoảng 100 m so với các cồn cát xung quanh và rộng khoảng 700 m, chứa hơn 5 triệu tấn cát.

Các nhà nghiên cứu đã sử dụng radar xuyên đất để quan sát bên trong cồn cát, cùng phương pháp xác định niên đại phát quang để xác định thời gian hình thành Lala Lallia. Xác định niên đại phát quang là phương pháp dựa trên lượng năng lượng mắc kẹt bên trong các hạt cát. Kết quả cho thấy quá trình hình thành cồn cát Lala Lallia kéo dài trong 900 năm, với khoảng 6.400 tấn cát được tích lũy mỗi năm nhờ gió không ngừng thổi qua sa mạc.

Thông qua việc sử dụng radar xuyên đất, các nhà khoa học đã phát hiện cách thức các lớp bên trong cồn cát Lala Lallia được tạo thành theo thời gian thông qua việc tích tụ cát và sự tương đồng giữa các phần cấu trúc bên trong cồn cát này với các cồn cát khác.

Nhà nghiên cứu trầm tích đồng thời là đồng tác giả nghiên cứu Charlie Bristow thuộc Đại học Birkbeck - Đại học London (Anh) cho biết các cồn cát được hình thành ở những khu vực có hình thái gió phức tạp, tức là gió thổi từ các hướng khác nhau. Các nhà nghiên cứu cũng xác định cồn cát Lala Lallia đang di chuyển về phía Tây với tốc độ khoảng 0,5 m mỗi năm.

Cồn cát sao chiếm chưa tới 10% số cồn cát trên các sa mạc trên Trái Đất và là những cồn cát cao nhất, vượt qua các cồn cát khác như cồn cát barchan hình lưỡi liềm và cồn cát tuyến tính. Cồn cát sao cũng được phát hiện trên Sao Hỏa và trên mặt trăng Titan của Sao Thổ.

Những cồn cát sao lớn nhất Trái Đất được tìm thấy ở sa mạc Badain Jaran ở miền Tây Trung Quốc. Ngoài ra, các cồn cát sao còn tồn tại ở nhiều nơi, trong đó có Biển cát Namib ở Namibia, các khu vực cồn cát lớn tại Algeria như Grand Erg Oriental và Grand Erg Occidental và Rub' al Khali ở Saudi Arabia.

Dù hiện có nhiều cồn cát được biết đến, song chỉ có 1 cồn cát cổ đại được phát hiện dưới dạng sa thạch, có niên đại khoảng 250 triệu năm trước đây, ở Scotland. Các nhà nghiên cứu cho biết việc tìm hiểu cấu trúc bên trong các cồn cát có thể giúp các nhà địa chất xác định thêm tàn tích sa thạch của các cồn cát sao cổ đại.