Khoa học lý giải lý do người phương Đông thường mũi tẹt còn phương Tây mũi cao

DNVN - Vào cuối những năm 1800, nhà nhân chủng học và giải phẫu học người Anh, Arthur Thomson, đã khẳng định rằng những người có tổ tiên sống ở vùng khí hậu lạnh, khô cằn thường sở hữu mũi mỏng và dài hơn, trong khi những người đến từ vùng khí hậu ấm, ẩm ướt lại có mũi ngắn và dày hơn.

CLIP: Bị chấn thương nặng, trâu rừng vẫn húc văng sư tử lên không trung / Tại sao cát sa mạc và cát biển nhiều vô tận nhưng người ta không dùng để xây dựng mà chỉ dùng cát sông?

Ông đã đưa ra lý thuyết rằng khí hậu có ảnh hưởng sâu sắc đến hình dạng mũi của con người, hơn bất kỳ yếu tố tiến hóa nào khác, bởi vì nhiệm vụ quan trọng của mũi là làm ấm và làm ẩm không khí hít vào qua lỗ mũi. Điều này giúp giải thích lý do vì sao những người sống ở vùng khí hậu lạnh sẽ có lỗ mũi hẹp hơn, và ngược lại.

Trong suốt nhiều năm, các nhà khoa học đã thử nghiệm Quy luật Mũi này của Thomson trên các mô hình hộp sọ, nhưng cho đến nay, chưa có ai thực hiện nghiên cứu này trên người sống.

Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu thuộc Đại học Pennsylvania (Mỹ) đã trở thành những người đầu tiên thực hiện nghiên cứu này. Kết quả được công bố vào tháng 3/2017 trên tạp chí khoa học PLOS Genetic, xác nhận lý thuyết của Thomson là đúng. Các nhà khoa học kết luận rằng kích thước và hình dạng mũi của con người tiến hóa, ít nhất một phần, để thích nghi với điều kiện khí hậu địa phương.

Arslan Zaidi, nghiên cứu sinh sau tiến sĩ về sinh học và là tác giả chính của nghiên cứu, chia sẻ: "Chúng ta thường đặt ra những câu hỏi như: Tại sao chúng ta trông khác nhau? Tại sao nam và nữ trông khác nhau? Tại sao con người sống trong các quần thể khác nhau lại có sự khác biệt? Chúng tôi đã tập trung vào chiếc mũi vì nhiều tài liệu nghiên cứu về cơ thể người chỉ ra rằng nó có thể tiến hóa để thích nghi với khí hậu."

Ảnh minh họa.

Các nhà nghiên cứu đã tiến hành kiểm tra kỹ lưỡng các thông số liên quan đến mũi. Họ đo lường chiều rộng của lỗ mũi, khoảng cách giữa hai lỗ mũi, chiều cao mũi, chiều dài sống mũi, phần nhô ra của mũi, khu vực ngoài mũi và lỗ mũi bằng kỹ thuật 3 chiều. Họ cũng tập trung vào việc nghiên cứu bốn nhóm đối tượng tổ tiên khác nhau, bao gồm Nam Á, Đông Á, Tây Phi và Bắc Âu.

Câu hỏi mà các nhà nghiên cứu đặt ra là: Liệu có phải một số đặc điểm hình dạng của mũi thay đổi theo quần thể thay vì theo biến động di truyền? (Biến động di truyền là quá trình tiến hóa ngẫu nhiên dẫn tới sự khác biệt giữa các quần thể trong một khoảng thời gian dài, một cách hoàn toàn ngẫu nhiên). Nếu đúng như vậy, liệu những thay đổi này có thể lý giải được bởi khí hậu?

Zaidi giải thích: "Nói một cách khác, chúng ta vẫn dự đoán rằng nếu cô lập hai quần thể trong một khoảng thời gian dài, một cách ngẫu nhiên mũi của họ sẽ trông khác nhau do biến động di truyền. Chúng tôi cần loại trừ điều này để chỉ ra rằng sự khác biệt giữa các quần thể người phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nữa. Trong bảy phép đo mô tả hình dạng mũi, chúng tôi đã tìm thấy hai phép đo liên quan đến chiều rộng mũi mà sự khác biệt giữa các quần thể không đơn thuần chỉ là do biến động di truyền. Điều này có nghĩa là sự khác biệt về chiều rộng mũi giữa các quần thể không phải chỉ ngẫu nhiên."

Các nhà nghiên cứu phát hiện một mối tương quan tích cực giữa chiều rộng lỗ mũi và nhiệt độ cũng như độ ẩm, cho thấy chọn lọc tự nhiên có khả năng đóng vai trò quan trọng trong quá trình tiến hóa hình dạng mũi của con người. Chọn lọc tự nhiên là quá trình mà sinh vật thích nghi tốt với môi trường sống thường sống sót và di truyền lại các đặc điểm cho các thế hệ tiếp theo, trong khi các sinh vật không thể thích nghi sẽ dần dần chết đi.

Con người ngày nay đã di cư khắp nơi trên thế giới. Không còn điều gì lạ khi một người sống ở vùng khí hậu lạnh di chuyển đến sinh sống tại khu vực gần xích đạo. Họ có thể sẽ "thách thức" những lỗ mũi hẹp của tổ tiên mình.

Zaidi nói thêm: "Tiến hóa phải mất một khoảng thời gian dài. Nếu hình dạng mũi tiến hóa trước đây để thích nghi với khí hậu địa phương, thì khoảng thời gian này chắc chắn phải lên đến 10 nghìn năm. Vì vậy, cháu chắt của tôi có thể vẫn sẽ có những chiếc mũi rộng, vì tôi là người Pakistan, ngay cả khi chúng sinh sống ở vùng có khí hậu lạnh hơn, miễn là chúng kết hôn với một người Nam Á khác."

"Sự khác biệt của loài người không đồng nhất với khái niệm về chủng tộc. Có nhiều điểm tương đồng giữa những người đến từ các quần thể khác nhau hơn là sự khác biệt, cả về di truyền lẫn kiểu hình. Những đặc điểm như sắc tố da và chiều rộng mũi có sự khác biệt rõ rệt vì chúng phản ánh thói quen tiếp xúc với môi trường và tiến hóa nhanh hơn các đặc điểm khác của con người. Đây là điểm ngoại lệ, không nằm trong định lý," Zaidi bổ sung.

Các nhà nghiên cứu cũng lưu ý rằng các yếu tố khác cũng có thể liên quan, chẳng hạn như sự khác biệt về giới tính. Đàn ông thường cao lớn hơn phụ nữ, vì vậy mũi của họ cũng thường lớn hơn. Những đặc điểm khác cũng đóng vai trò ở đây, vì mọi người có thể thích bạn tình có mũi nhỏ hơn hay lớn hơn. Tuy nhiên, theo các nhà khoa học, các quan niệm về vẻ đẹp có thể liên quan đến việc mũi thích nghi tốt với khí hậu địa phương như thế nào.

Về chiếc mũi, Zaidi cho rằng tiến hóa là một quá trình cực kỳ ngẫu nhiên, khiến việc dự đoán sự thay đổi của chiếc mũi con người để đối phó với sự nóng lên toàn cầu trở nên rất khó khăn.

Zaidi kết luận: "Sự tiến hóa của con người, tại thời điểm này, rất khác so với tiến hóa trong quá khứ. Cách sống của chúng ta không giống với tổ tiên, chúng ta di chuyển khắp nơi trên thế giới. Điều đó làm cho việc dự đoán quỹ đạo tiến hóa trong tương lai của mũi để thích nghi với thay đổi khí hậu trở nên vô cùng phức tạp."