Lần bắn hạ máy bay suýt gây ra chiến tranh hạt nhân giữa Mỹ và Liên Xô

“Họ đã ở sai vị trí, sai thời điểm và hành động sai lầm”, Đại úy không quân Mỹ Ralph Parr nhớ lại “chiến thắng” của ông trong vụ bắn hạ máy bay Il-12 của Liên Xô vào ngày cuối cùng của Chiến tranh Triều Tiên (27/7/1953).

Vào thời điểm đó, chiếc máy bay chở hàng của Liên Xô đang đi từ Cảng Arthur (nay gọi là Đại Liên) bay qua tỉnh Mãn Châu của Trung Quốc đến thành phố Vladivostok của Nga. Tuyến đường của chiếc máy bay này chạy dọc biên giới Triều Tiên, nơi nó bị đánh chặn bởi tiêm kích F-86 Saber của Mỹ do phi công Ralph Sherman Par lái.

Vụ việc đã cướp đi sinh mạng của 15 sĩ quan Liên Xô và 6 thành viên phi hành đoàn, đẩy hai siêu cường đến bờ vực của một cuộc xung đột hạt nhân.

Điều đáng chú ý là cơ trưởng Mỹ bắn hạ máy bay Liên Xô không phải ở không phận Triều Tiên mà là ở không phận Trung Quốc, nơi các phi công Mỹ bị cấm bay vào. Qua kiểm tra các mảnh vỡ cho thấy 6 người trên máy bay của Liên Xô bị chết vì trúng đạn và các mảnh đạn, còn những người khác bị chết khi máy bay rơi. Il-12 có 19 lỗ trên thân, dù và vật dụng cá nhân của các sĩ quan bị hư hại.

Câu hỏi đặt ra là tại sao phi công Mỹ cảm thấy cần phải thực hiện biện pháp cực đoan là bắn hạ chiếc máy bay chở hàng không được phòng thủ khi chiến tranh sắp kết thúc?

Huy chương và thứ hạng cao?

“Ralph Sherman Par là một trong những phi công xuất sắc nhất của Mỹ. Có giả thuyết cho rằng ông ấy mong muốn trở thành một phi công 'ace đúp', điều đó khiến ông ấy phải hạ thêm một máy bay của đối phương, nâng tổng số những chiếc máy bay bị hạ lên đến 10 chiếc” nhà sử học quân sự, cựu chỉ huy tình báo Hạm đội Thái Bình Dương, Đại tá về hưu Pavel Levshov cho biết. (Phi công ace là danh hiệu gọi những người bắn hạ được 5 máy bay đối thủ trở lên – ND).

Để săn được nạn nhân thứ 10, phi công này đã bay đến khu vực cấm chỉ vài giờ trước khi hiệp định đình chiến trên Bán đảo Triều Tiên có hiệu lực. Tuy nhiên, tham vọng của ông Parr có lẽ không phải nguyên nhân duy nhất gây ra vụ tấn công. Có giả thuyết cho rằng người Mỹ đang săn một “con cá lớn hơn nhiều” chứ không phải một vài sĩ quan trẻ của Liên Xô.

Theo ông Igor Seydov, học giả về chiến tranh liên Triều, tình báo Mỹ biết được vào ngày 27/7, một chiếc Il-12 đã được lên kế hoạch đưa các chỉ huy Hạm đội Thái Bình Dương của Liên Xô từ Bán đảo Liaodong quay trở về nước. Tuy nhiên, hội nghị mà họ tham gia kéo dài hơn so với dự kiến, do đó, thay vì chở những nhân vật cấp cao này, chiếc máy bay chỉ chở các quân nhân. Mỹ đã không nhận thức được sự thay đổi.

Ông Igor Seydov cho biết thêm, cũng có thể chiếc Sabers muốn săn đuổi Rodion Malinovsky, vị nguyên soái nổi tiếng trong Thế chiến 2 – người đã chỉ huy quân đội Liên Xô ở vùng Viễn Đông, ông Rodion Malinovsky cũng có thể bay dọc theo tuyến đường đó.

Câu chuyện từ phía Mỹ

Mỹ thừa nhận họ đã bắn hạ máy bay Il-12 của Liên Xô nhưng không chấp nhận điểm mấu chốt. Theo Mỹ, chiếc máy bay Il-12 bị bắn rơi không phải ở không phận Trung Quốc mà ở không phận Triều Tiên. Chi tiết này khiến họ thoát được mặc cảm tội lỗi, biến một tội ác thành một câu chuyện thường xảy ra trong chiến tranh.

Ralph Parr sau đó thừa nhận, khi bắt đầu cuộc điều tra, các chỉ huy của ông đã cố gắng xóa mọi dấu vết. Tuy nhiên, phi công này vẫn tin rằng ông luôn đúng và kiên quyết giữ vững lập trường của mình. “Một ai đó đã nói, tại sao chúng ta không gọi nó là MiG? Nhưng tôi nói rằng tại sao chúng ta không nói sự thật?”, phi công này nhớ lại. Cuối cùng, Mỹ từ chối đơn kiện của Liên Xô đệ trình lên tòa án quốc tế ở The Hague đòi bồi thường thiệt hại và bồi thường cho thân nhân của các nạn nhân.

Liên Xô trả đũa

Tuy nhiên, 2 ngày sau đó, Liên Xô được cho là đã “trả đũa” cho cái chết của các sĩ quan nước này.

Ngày 27/9, chiếc máy bay trinh sát RB-50 của Mỹ (phiên bản nâng cấp của máy bay ném bom B-29) bay vào không phận Liên Xô gần đảo Askold, cách thành phố Vladivostok hàng chục km. Đại úy Alexander Rybakov, phi công lái một trong những chiếc MiG được phái đến để đánh chặn máy bay Mỹ cho biết, khi họ tiếp cận đối tượng xâm nhập, các máy bay Liên Xô đã bị tấn công.

“Phi công yểm trợ của tôi báo cáo rằng máy bay xâm phạm đã bắn chúng tôi. Để đáp trả tôi đã bắn hai quả lựu đạn ở cự ly gần. Theo lệnh của tôi, phi công yểm trợ cũng bắn trả máy bay xâm phạm. Ngay sau đó, máy bay Mỹ đã lao xuống và biến mất trong những đám mây dày”, viên phi công nhớ lại.

Chiếc máy bay rơi ở vùng biển trung lập nhanh chóng được tàu Mỹ tìm thấy. Phi công phụ John Roche được cứu sống và thi thể của 2 thành viên phi hành đoàn khác cũng được đưa lên. 13 người còn lại trên máy bay bị thông báo mất tích.

Sự cố giống như vụ bắn hạ chiếc Il-12 xảy ra một lần nữa. Lần này, Mỹ cáo buộc Liên Xô tấn công máy bay của họ trên vùng biển trung lập, còn Liên Xô tuyên bố RB-50 đã vi phạm không phận nước này.

Sau khi tung ra những đòn trả đũa nhau đều đau đớn và nhận ra rằng đối đầu leo thang sẽ không dẫn đến kết quả gì, hai siêu cường quyết định hạ nhiệt xung đột bằng cách để hai vụ việc nói trên chìm vào quên lãng.