Ma có thật hay chỉ là sản phẩm của trí tưởng tượng?

Khái niệm về ma, linh hồn người chết vẫn lẩn khuất giữa cõi sống đã xuất hiện từ thuở con người bắt đầu ý thức được về sự sống và cái chết. Từ Kinh thánh đến bi kịch Shakespeare, từ truyện dân gian đến phim kinh dị hiện đại, bóng ma luôn là nhân vật không thể thiếu trong các sản phẩm văn hóa.

Theo một khảo sát của Gallup năm 2005, 37% người Mỹ tin rằng có những ngôi nhà bị ma ám, và khoảng 1/3 tin vào sự tồn tại của ma. Ước tính có khoảng 2.000 nhóm "thợ săn ma" nghiệp dư đang hoạt động trên khắp thế giới, với đam mê khám phá điều chưa thể lý giải.

Ảnh minh họa.

Không chỉ là sản phẩm của trí tưởng tượng, ma còn được xem là biểu hiện của niềm hy vọng, rằng người thân đã khuất vẫn đang hiện diện đâu đó, dõi theo và bảo vệ chúng ta.

Tuy nhiên, niềm tin không đồng nghĩa với sự thật. Cho đến nay, khoa học vẫn chưa tìm ra bất kỳ bằng chứng đáng tin cậy nào chứng minh sự tồn tại của ma. Vấn đề lớn nhất, theo các nhà nghiên cứu, là chúng ta thậm chí chưa thể đưa ra một định nghĩa rõ ràng về “ma” là gì.

Một số người cho rằng ma là linh hồn "lạc lối" chưa thể siêu thoát, số khác tin chúng là thực thể siêu nhiên liên kết với thế giới thông qua trí não con người. Lại có người phân loại ma theo các dạng như linh hồn, yêu tinh, tà linh, hay "người cõi âm", tất cả đều thiếu cơ sở khoa học và mang tính suy diễn cá nhân.

Sự mâu thuẫn trong các mô tả cũng khiến lý thuyết về ma trở nên khó chấp nhận dưới góc nhìn khoa học. Ma có thể vô hình nhưng lại biết đóng sập cửa? Là linh hồn nhưng lại đội mũ, mang gậy, những vật thể vô tri? Là người bị giết chưa được minh oan nhưng lại không giúp cảnh sát phá án?

“Càng phân tích logic, bạn càng thấy câu chuyện về ma trở nên phi lý,” một nhà nghiên cứu bình luận.

Dẫu thiếu bằng chứng cụ thể, các “thợ săn ma” vẫn miệt mài truy tìm bóng ma bằng đủ loại thiết bị hiện đại: từ máy đo bức xạ Geiger, máy dò điện từ trường, đến camera hồng ngoại và micro siêu nhạy. Nhưng cho đến nay, chưa một thiết bị nào phát hiện ra được điều gì gọi là “ma”.

Một số người cho rằng, có thể khoa học chưa đủ tiên tiến để tìm ra thế giới siêu hình. Nhưng nếu vậy, tất cả những bức ảnh, video, và đoạn ghi âm được cho là bằng chứng về ma lại càng trở nên đáng nghi ngờ.

Vì sao, bất chấp mọi hoài nghi, con người vẫn tin vào ma?

Giáo sư tâm lý học Stephen Hupp cho rằng một hiện tượng có tên pareidolia có thể là câu trả lời. Đây là xu hướng não bộ "nhìn thấy" hình ảnh quen thuộc trong các đám mây, bóng cây, hay vết mờ, và dễ dẫn tới việc nhận lầm các hiện tượng ngẫu nhiên là điều siêu nhiên.

Ngoài ra, nỗi sợ cái chết, mong muốn gặp lại người thân đã khuất và sự thoải mái khi có lời giải thích cho những điều không thể lý giải cũng góp phần nuôi dưỡng niềm tin vào thế giới linh hồn.

“Nhiều người cảm thấy yên tâm khi lấp đầy những khoảng trống trong hiểu biết bằng các câu chuyện siêu nhiên, dù thiếu bằng chứng,” GS. Hupp nhận định.

Tuy hầu hết các nhóm săn ma chỉ tham gia như một thú vui vô hại, đã có những hậu quả thực tế đáng buồn. Năm 2010, một người đàn ông Mỹ tử vong trong lúc tìm kiếm "tàu ma" ở một tuyến đường ray, và bị một đoàn tàu thực cán qua khi đang đứng giữa đường ray.

Săn ma, rốt cuộc, có thể không phải là cuộc truy tìm chân lý, mà là hành trình theo đuổi cảm giác hồi hộp, rùng rợn và hấp dẫn. Giữa thế giới hiện đại đầy lý tính, ma vẫn tồn tại, không phải như một thực thể vật lý, mà như một phần không thể tách rời trong văn hóa, tâm lý và trí tưởng tượng con người.

Như GS. Hupp kết luận: “Nếu ma là có thật, khoa học sẽ tìm ra chúng, không phải bằng cảm giác, mà bằng bằng chứng. Và nếu mọi thứ bạn có chỉ là một câu chuyện không kiểm chứng, thì đó không phải là sự thật, mà là truyền thuyết.”