Nghiên cứu mới chứng minh chán nản có thể tốt cho não bộ

Từ việc lơ đãng trong cuộc họp, trẻ con than vãn “không có gì để làm” cho đến cảm giác thất vọng khi xem một bộ phim dở – chán nản là trải nghiệm phổ biến và thường bị gắn mác tiêu cực. Nhưng giờ đây, các nhà nghiên cứu từ Đại học Sunshine Coast (Úc) khẳng định: chán nản không chỉ vô hại, mà còn có lợi cho não và sức khỏe tinh thần của chúng ta.

Theo nghiên cứu, khi chúng ta bắt đầu cảm thấy chán, bộ não không “tắt máy” như ta tưởng. Thay vào đó, nó chuyển hướng hoạt động.

Ảnh minh họa.

Khi ta không còn tập trung vào hoạt động hiện tại – ví dụ một bộ phim nhàm chán – mạng lưới chú ý và mạng lưới kiểm soát điều hành trong não giảm hoạt động. Cùng lúc, mạng lưới chế độ mặc định (Default Mode Network) được kích hoạt – đưa ta vào trạng thái tự suy ngẫm và sáng tạo.

"Đây là lúc bộ não quay về bên trong: phân tích, tưởng tượng, hoặc đơn giản là để nghỉ ngơi," theo Tiến sĩ Michelle Kennedy, nhà nghiên cứu sức khỏe tâm thần thanh thiếu niên.

Các vùng não như insula (xử lý cảm xúc nội tại) và amygdala (trung tâm cảm xúc) bắt đầu “lên tiếng”, thông báo rằng ta cần điều gì đó mới mẻ hoặc kích thích hơn. Nhờ đó, não bộ được “thiết lập lại”, khôi phục sự cân bằng tinh thần.

Chúng ta đang sống trong kỷ nguyên của lịch trình dày đặc và công nghệ bủa vây. Người lớn thì quay cuồng với công việc và gia đình. Trẻ em thì bị nhồi nhét lịch học và các hoạt động ngoài giờ. Còn thời gian rảnh? Đa phần lại đắm chìm vào màn hình điện thoại.

Theo các chuyên gia, sự kích thích liên tục này khiến hệ thần kinh của chúng ta không kịp hồi phục. Hệ thần kinh giao cảm – vốn dùng để phản ứng khi gặp nguy hiểm – bị duy trì hoạt động quá lâu, dẫn đến căng thẳng kéo dài, mất ngủ, và thậm chí lo âu mãn tính. Hiện tượng này gọi là "quá tải điều hòa" (allostatic overload).

"Chúng ta đang vô tình dạy con cái rằng phải luôn bận rộn. Nhưng chính việc tránh xa trạng thái chán nản mới là nguyên nhân khiến hệ thần kinh không bao giờ được nghỉ," giáo sư Daniel Hermens, chuyên gia thần kinh học, nhận định.

5 lý do nên để bản thân… chán nản một chút

Không phải lúc nào chán nản cũng là dấu hiệu tiêu cực. Nếu diễn ra trong thời gian ngắn và hợp lý, đây là “liều thuốc” giúp cơ thể và tâm trí tái cân bằng. Dưới đây là những lợi ích khoa học đã ghi nhận:

Tăng sáng tạo: Khi không bị phân tán, dòng suy nghĩ tự do dẫn đến những ý tưởng mới.

Phát triển tư duy độc lập: Trẻ (và cả người lớn) học cách tự tìm niềm vui mà không phụ thuộc vào thiết bị điện tử.

Cải thiện tự tin và kiểm soát cảm xúc: Tạm ngưng các kích thích giúp ta hiểu và chấp nhận cảm xúc thật.

Giảm phụ thuộc vào thiết bị số: Tạm rời xa “cảm giác hài lòng tức thì” giúp giảm thói quen sử dụng điện thoại vô thức.

Ổn định hệ thần kinh: Giảm lượng thông tin đầu vào, làm dịu sự căng thẳng tinh thần.

Hãy dừng lại – một chút thôi, cũng đủ thay đổi

Trong thời đại mà mọi khoảnh khắc đều bị “lấp đầy”, cảm giác chán nản dường như bị xóa sổ. Nhưng chính sự nghỉ ngơi, tạm dừng và không làm gì cả mới là lúc não bộ sáng tạo, cơ thể hồi phục, và cảm xúc được điều hòa.

Vì vậy, lần tới nếu bạn cảm thấy chán khi không có gì để làm – hãy đón nhận điều đó như một món quà cho trí não và tâm hồn.