Những bí ẩn về long diên hương

Hiện tại 1kg long diên hương có giá 350.000 USD, đủ để làm ra 20.000 chai nước hoa Clive Christian nổi tiếng và cứ mỗi chai 20ml, người mua phải trả 650 USD….

Long diên hương là gì

Được hình thành từ ruột cá nhà táng. Loài cá này khi ăn những con mực nang khổng lồ thì cái mai trong thân mực chịu tác động bởi dịch mật tiết ra từ ống mật. Sau đó một số phản ứng hóa học của dịch mật sẽ khiến mai mực trở thành một chất dẻo lầy nhầy nhưng không tiêu hóa được. Đến khi chất dẻo tích tụ thành khối lớn, theo phản xạ nhu động ruột, cá nhà táng sẽ nôn nó ra. Lúc ấy nó có mùi tanh của phân cá rồi trải qua nhiều tháng lênh đênh trong nước biển, chịu những phản ứng quang học, ôxy hóa, chất dẻo dần dần cứng lại như sáp, có màu trắng, vàng, xám hoặc xám đen.

Ở giai đoạn này vị của nó hơi ngọt và khi đun nóng đến 62 độ C, nó trở thành lỏng, nhớt như dầu ăn. Nếu đun đến 100 độ C, nó bay hơi thành màu trắng, hòa tan trong rượu, ête, cồn. Giáo sư Jean Maurice thuộc khoa Hóa, Đại học Paris-Sud 11 nói: “Đặc tính của long diên hương là nó giữ mùi thơm rất lâu. Một thí nghiệm của chúng tôi cho thấy khi nhúng phần đầu của một que tăm vào long diên hương dạng lỏng rồi thả vào chai rượu 750ml đã mở nắp thì sau 3 tháng, mùi rượu bay hơi hết nhưng mùi thơm long diên hương vẫn còn nguyên. Đó cũng là lý do vì sao ngành công nghiệp nước hoa cần đến nó”.

Và không chỉ quý hiếm, đắt tiền, long diên hương còn là loại hàng hóa khó mua nhất thế giới bởi lẽ nó hoàn toàn phụ thuộc vào cá nhà táng. Theo khảo sát của những chuyên gia sinh vật biển, trung bình cứ 100 con cá nhà táng thì mới có 1 con nôn ra long diên hương. Giáo sư Maurice nói tiếp: “Đến nay vẫn chưa rõ về cơ chế nôn ra long diên hương ở cá nhà táng bởi lẽ mực khổng lồ là thức ăn ưa thích của nó nhưng không phải bất cứ con cá nhà táng nào khi ăn vào thì sau một thời gian nó cũng nôn”.

Một giả thuyết của các nhà khoa học ở Trung tâm nghiên cứu biển San Diego, bang California, Mỹ, tạm được chấp nhận là: Tùy vào nồng độ và khối lượng dịch mật của cá nhà táng tiết ra để tiêu hóa thức ăn, những cái mai mực khổng lồ có thể bị phân hủy, hoặc có thể trở thành chất bã nhầy khiến cá nhà táng không thể bài tiết nên cách duy nhất là nó phải nôn ra để cân bằng.

Vì thế, tình cờ tìm thấy long diên hương được xem như “của trời cho”. Tháng 3-2021, vài ngư dân đã tìm thấy một mảnh long diên hương nặng 12,6kg ở ngoài khơi bờ biển Yemen. Họ bán mảnh này cho một nhà buôn với giá 1,5 triệu USD. Sau đó nhà buôn ấy bán 3,2 triệu USD cho một công ty mỹ phẩm Pháp. Trước đó, một người Mỹ cũng đã tình cờ nhặt được một mẩu long diên hương kích cỡ chỉ bằng quả bóng tennis trên bờ biển thành phố New Orlean, bang Louisiana sau trận bão Katrina. Ông bán “quả bóng” này được 62.000USD. Ông Farook Kassim, người quản lý Công ty hương liệu Ismael cho biết: “Long diên hương màu trắng là quý nhất. Nó càng trắng thì càng bán được nhiều tiền”.

Chất thải quý hơn vàng

Ngược dòng thời gian, ngay từ thời Ai Cập cổ đại, long diên hương đã được xem là một sản vật quý. Ở Trung Quốc, long diên hương là phẩm vật bắt buộc phải dâng cho hoàng đế với bất kỳ ai tìm thấy nó vì nó giúp tăng cường sinh lực. Tuy nhiên khoa học hiện tại đã chứng minh rằng long diên hương chỉ tạo ra mùi thơm và hầu như chẳng có thêm công dụng gì.

Đến giữa thế kỷ 20, nhu cầu về long diên hương ngày càng nhiều nhưng tìm được nó thì lại rất ít. Vì thế, các nhà hóa học đã tổng hợp long diên hương trong phòng thí nghiệm. Và mặc dù nó có mùi thơm giống mùi long diên hương tự nhiên nhưng đặc tính về sự cầm hơi của nó thì không thể nào bằng. Một chai nước hoa có long diên hương hóa học nếu mở nắp ra và để trong 3 tháng thì mùi thơm giảm đến 70%. Sự suy giảm này còn diễn ra nhanh hơn tùy thuộc nhiệt độ bên ngoài: Hễ càng nóng thì nó càng nhanh giảm. Chưa hết, những người sành điệu nước hoa đều khẳng định mùi long diên hương hóa học không thể sánh với long diên hương tự nhiên. Chính vì vậy nên các hãng nước hoa nổi tiếng thế giới như Chanel, Clive Christian, Guci, Dior, Calvin Klein… đều ghi rõ trên bao bì rằng sản phẩm chứa long diên hương tự nhiên hay long diên hương hóa học. Dĩ nhiên, giá tiền cũng theo đó mà thay đổi.

Năm 2017, Giáo sư Steven Rowland thuộc Đại học Plymouth, Anh quốc đã tiến hành tìm hiểu về long diên hương thông qua phân tích hóa học. Kết quả cho thấy 43 mẫu long diên hương mà ông thu thập từ khắp nơi trên thế giới, có mẫu tuổi đời lên đến 1.000 năm. Trong một thông báo về công trình nghiên cứu này, Giáo sư Steven Rowland viết: “Long diên hương đã từng là mặt hàng kinh tế toàn cầu và bây giờ vẫn thế. Nó thực tế chỉ là chất thải của loài cá nhà táng nhưng nó quý hơn vàng vì nó rất kỳ lạ trong cấu trúc sinh học, hóa học”.

Cho đến nay, chỉ có Mỹ và Ấn Độ cấm mua bán long diên hương trong khi các nước khác cho phép người dân tự do kinh doanh bởi lẽ theo Công ước quốc tế về buôn bán các loài động, thực vật hoang dã nguy cấp, thì “long diên hương là chất bài tiết tự nhiên, nằm ngoài phạm vi điều chỉnh của công ước”.

Mandy Aftel, nhà sản xuất nước hoa có trụ sở tại Mỹ đồng thời là tác giả của 5 cuốn sách viết về nước hoa nói: “Long diên hương là thứ nguyên liệu thô kỳ diệu. Thật khó để so sánh nó với bất kỳ loại hương liệu nào khác và đó cũng là lý do tại sao loài người đã theo đuổi nó hàng nghìn năm nay. Giống như ma thuật, sức hấp dẫn của long diên hương nằm ở những gì mà chúng ta không thể giải thích”...