Sinh vật khổng lồ giống nấm có thể thuộc một nhánh sự sống hoàn toàn mới

Khoảng 420 – 375 triệu năm trước, khi những cánh rừng đầu tiên chưa hình thành, một sinh vật khổng lồ có tên Prototaxites đã vươn cao trên mặt đất. Nó có hình dạng giống thân cây trụ tròn, có thể đạt chiều cao tới 8 mét – một kích thước ấn tượng trong thế giới nguyên thủy.

Kể từ khi hóa thạch đầu tiên được phát hiện vào năm 1843, các nhà khoa học đã tranh cãi suốt gần hai thế kỷ để xác định Prototaxites thuộc về nhóm sinh vật nào. Ban đầu, nó được cho là một loài nấm khổng lồ, nhưng nghiên cứu mới đây đã đảo lộn mọi giả thuyết trước đó.

Bức tranh mô tả hình dáng của Prototaxite cách đây 400 triệu năm.

Mọi sự sống trên Trái Đất hiện nay được chia thành ba nhóm lớn: vi khuẩn (bacteria), cổ khuẩn (archaea) và sinh vật nhân thực (eukarya) – với nhóm eukarya bao gồm động vật, thực vật, nấm và nguyên sinh vật. Nhưng Prototaxites có vẻ không thuộc bất kỳ nhóm nào trong số này.

Trước đây, các phân tích hóa học cho thấy Prototaxites hấp thụ chất hữu cơ từ sinh vật phân hủy, tương tự như nấm ngày nay. Tuy nhiên, nghiên cứu mới nhất đã phát hiện ra điều bất thường:

Cấu trúc bên trong của hóa thạch gồm nhiều ống rỗng, tương tự như nấm, nhưng cách chúng phân nhánh lại hoàn toàn khác biệt.

Hóa học sinh học của Prototaxites cũng không khớp với nấm: nó không chứa chitin – hợp chất đặc trưng trong thành tế bào nấm, mà thay vào đó có những hợp chất giống lignin, một thành phần quan trọng của gỗ.

Nhóm nghiên cứu đã đi đến một kết luận táo bạo: Prototaxites có thể thuộc về một dòng dõi hoàn toàn mới đã tuyệt chủng – một dạng sinh vật chưa từng được biết đến trước đây!

Giáo sư Kevin Boyce từ Đại học Stanford, người từng khẳng định Prototaxites là một loại nấm khổng lồ trong nghiên cứu năm 2007, cũng phải thừa nhận rằng phát hiện mới này có cơ sở vững chắc.

“Hiện tại, chúng ta không có cách nào đặt Prototaxites vào cây tiến hóa của nấm. Nó có thể là nấm, nhưng cũng có thể là một dạng sống hoàn toàn khác. Nếu đúng như vậy, đây là một nhánh tiến hóa phức tạp nhưng đã bị tuyệt chủng mà không có hậu duệ nào còn tồn tại.”

Nhiều nhà khoa học tin rằng câu chuyện về Prototaxites vẫn chưa kết thúc. Việc khám phá thêm hóa thạch hoặc sử dụng các công nghệ phân tích tiên tiến có thể giúp giải mã bí ẩn này.

Theo chuyên gia về nấm Brett Summerell từ Vườn Bách thảo Sydney:

“Kết luận rằng Prototaxites là một sinh vật nhân thực chưa từng được biết đến khiến mọi chuyện càng trở nên bí ẩn và hấp dẫn. Chúng ta có thể cần nhiều thập kỷ nữa để giải mã hoàn toàn câu đố này.”

Nếu Prototaxites thực sự là một dạng sống độc nhất không thuộc bất kỳ nhóm nào mà chúng ta từng biết, điều đó có nghĩa là hệ sinh thái Trái Đất cổ đại phức tạp hơn rất nhiều so với những gì ta tưởng. Nó cũng đặt ra một câu hỏi quan trọng: Liệu còn bao nhiêu dạng sống đã tuyệt chủng mà chúng ta chưa từng khám phá?

Bí ẩn về Prototaxites có thể thay đổi cách chúng ta hiểu về sự sống trên hành tinh này. Và có lẽ, trong tương lai, những phát hiện mới sẽ tiếp tục làm rung chuyển giới khoa học.