Tinh tinh hoang dã bị bắt gặp chia sẻ trái cây có cồn: Gợi mở nguồn gốc xa xưa của thói quen uống rượu

Một phát hiện gây bất ngờ vừa được công bố trên tạp chí Current Biology: Lần đầu tiên các nhà khoa học ghi lại được cảnh tượng tinh tinh hoang dã ăn và chia sẻ trái cây lên men chứa cồn. Hành vi này không chỉ khiến các nhà linh trưởng học thích thú, mà còn thổi bùng lên những giả thuyết mới về nguồn gốc cổ xưa của truyền thống uống rượu – vốn được coi là đặc trưng của loài người.

Tinh tinh chia sẻ trái cây lên men.

Nhóm nghiên cứu quốc tế đến từ Anh, Canada và Mỹ đã đặt các camera kích hoạt bằng chuyển động tại Vườn quốc gia Cantanhez (Guinea-Bissau) – nơi sinh sống của loài tinh tinh phương Tây (Pan troglodytes verus). Do chưa được thuần hóa với con người, hành vi tự nhiên của tinh tinh ở đây chưa từng được quan sát trực tiếp ở quy mô như vậy.

Trong tổng cộng 10 lần ghi hình khác nhau, 17 cá thể tinh tinh thuộc nhiều độ tuổi và giới tính đã bị bắt gặp chia sẻ trái cây của cây mít châu Phi (Treculia africana) – một loại quả được phát hiện có chứa ethanol với nồng độ từ 0,01 đến 0,6% độ cồn.

Đặc biệt, việc chia sẻ chủ yếu diễn ra theo cách “thụ động” – con tinh tinh đang sở hữu trái cây cho phép những con khác cùng ăn – và thậm chí có một trường hợp “chủ động-thụ động” khi một con để con khác lấy quả trực tiếp từ miệng mình. Điều đáng chú ý là không hề có dấu hiệu của ép buộc hay tranh giành.

"Chúng tôi biết rằng ở người, uống rượu có thể thúc đẩy sự giải phóng dopamine và endorphin, tạo cảm giác thoải mái và kết nối xã hội," Anna Bowland – nhà linh trưởng học tại Đại học Exeter (Anh), đồng thời là tác giả chính của nghiên cứu – cho biết. "Việc tinh tinh cũng ăn và chia sẻ trái cây có cồn có thể mang lại lợi ích xã hội tương tự."

Các nhà khoa học từ lâu đã biết con người cổ đại sử dụng trái cây lên men tự nhiên trước khi phát minh ra kỹ thuật lên men có chủ đích. Phát hiện lần này cho thấy thói quen “nhâm nhi” này có thể đã bắt đầu từ trước cả khi loài người xuất hiện.

“Tinh tinh không thường xuyên chia sẻ thức ăn. Việc chúng chia sẻ loại trái cây lên men này cho thấy đây có thể là hành vi có ý nghĩa xã hội đặc biệt,” theo GS. Kimberley Hockings, nhà nhân chủng học sinh học tại Đại học Exeter.

Từ góc độ tiến hóa, các nhà khoa học cũng nhắc lại rằng khoảng 10 triệu năm trước, tổ tiên chung của các loài linh trưởng lớn châu Phi – bao gồm cả tinh tinh và người – đã phát triển một đột biến gen giúp tăng cường khả năng chuyển hóa ethanol. Sự thích nghi này trùng hợp với thời kỳ tổ tiên của chúng ta chuyển từ sống trên cây xuống mặt đất – nơi có nhiều trái cây chín và lên men tự nhiên.

“Câu hỏi đặt ra lúc này là: Liệu tinh tinh có chủ đích tìm kiếm trái cây có cồn không, và hệ tiêu hóa của chúng phản ứng ra sao?” – Hockings chia sẻ. “Nếu đây là giai đoạn đầu tiên của hành vi tiệc tùng, thì có lẽ tập tục xã hội tưởng như rất ‘con người’ này đã bắt đầu từ rất lâu, trong sâu thẳm lịch sử tiến hóa.”