Vì sao các triều đại cổ đại không thể tồn tại quá 300 năm? Ba nguyên nhân chí mạng

Ảnh minh họa.

Nhiều người có thể sẽ phản bác, cho rằng nhà Hán (Tây Hán và Đông Hán cộng lại) kéo dài hơn 400 năm, hay nhà Tống (Bắc Tống và Nam Tống) cũng vượt qua mốc 300 năm. Nhưng thực tế, Tây Hán và Đông Hán hay Bắc Tống và Nam Tống, ngoài việc những người sáng lập có quan hệ huyết thống, thì đây vốn đã là những triều đại khác nhau. Diện tích lãnh thổ, phong cách chính trị, giai cấp quyền quý đều có sự thay đổi lớn. Vì thế, chúng không thể được coi là một triều đại duy nhất.

Một triều đại đúng nghĩa phải có sự kế thừa liên tục, không bị lật đổ, không có sự đứt đoạn trong quyền lực. Vì vậy, quy luật "triều đại không thể kéo dài quá 300 năm" dường như là một định luật không thể thay đổi. Nguyên nhân chính dẫn đến điều này có thể được tóm gọn trong ba điểm sau đây.

Từ khi Tần Thủy Hoàng thống nhất Trung Quốc, quốc gia này đã được xây dựng theo mô hình tập quyền trung ương. Nền kinh tế vận hành dựa trên việc thu thuế từ toàn bộ dân chúng, giúp tích lũy tài sản để duy trì quản lý nhà nước và phục vụ chiến tranh. Giai đoạn đầu của một triều đại, đất đai thường được phân phối đồng đều, giúp ổn định xã hội và tăng cường quyền kiểm soát của chính quyền trung ương.

Tuy nhiên, trong xã hội phong kiến, đất đai là tài sản quan trọng nhất. Theo thời gian, tầng lớp quyền quý mới dần kiểm soát phần lớn diện tích đất, thu gom đất đai về tay mình.

Điều này khiến đất đai vốn thuộc về nông dân ngày càng tập trung vào tay các đại địa chủ và gia tộc giàu có. Khi họ kiểm soát nhiều tài nguyên hơn, thế lực của địa phương ngày càng mạnh lên, đồng nghĩa với việc quyền lực trung ương suy yếu. Chính quyền trung ương thu được ngày càng ít thuế, khả năng kiểm soát các địa phương giảm dần. Đến khi ngân khố không còn đủ để ứng phó với thiên tai, nội loạn hay giặc ngoại xâm, triều đại sụp đổ là điều tất yếu. Và chu kỳ này thường kéo dài không quá 300 năm.

Một triều đại mới thường bắt đầu bằng chính sách phân chia lại đất đai, giúp nông dân có ruộng đất để canh tác, từ đó ổn định cuộc sống và phát triển kinh tế. Nhưng theo thời gian, đất đai lại rơi vào tay tầng lớp giàu có, khiến số lượng nông dân mất đất ngày càng tăng.

Khi số lượng nông dân mất đất đạt đến một mức độ nhất định và họ không còn sinh kế, chỉ cần một trận thiên tai xảy ra mà triều đình không đủ nguồn lực để cứu trợ, bạo loạn nông dân sẽ nổ ra. Từ thời nhà Tần, hầu hết các triều đại đều bị lật đổ bởi khởi nghĩa nông dân. Chu kỳ từ khi nông dân có đất đến khi hoàn toàn mất đất cũng thường không vượt quá 300 năm.

Nhìn vào lịch sử khí hậu kéo dài hàng nghìn năm, chúng ta có thể thấy rằng thời kỳ khởi đầu của một triều đại thường rơi vào giai đoạn khí hậu ấm áp, trong khi thời kỳ suy tàn lại trùng với giai đoạn khí hậu lạnh giá. Chu kỳ chuyển đổi giữa thời kỳ ấm và lạnh thường kéo dài khoảng 300 năm.

Trong thời kỳ ấm áp, cây trồng sinh trưởng nhanh, lượng mưa dồi dào, sản lượng lương thực cao, dân số tăng mạnh, từ đó triều đại có điều kiện phát triển. Nhưng vào cuối triều đại, khi khí hậu trở nên lạnh hơn, mùa màng thất bát, lượng mưa giảm, sản lượng lương thực không đủ đáp ứng nhu cầu dân số. Điều này dẫn đến nạn đói, dịch bệnh và sự gia tăng các cuộc nổi dậy. Do đó, chu kỳ 300 năm của một triều đại cũng trùng khớp với chu kỳ biến đổi khí hậu.