Vì sao con người có 5 ngón tay, ngón chân mà không phải 6 hay 7?

Câu hỏi tưởng chừng đơn giản này thực chất lại hé lộ một hành trình tiến hóa kéo dài hàng trăm triệu năm, với vô số phép thử sinh học mà chỉ những cấu trúc tối ưu nhất mới được giữ lại.

Dấu vết từ quá khứ: Khi cá bắt đầu bò lên cạn

Khoảng 370 triệu năm trước, các sinh vật có xương sống đầu tiên rời khỏi đại dương để chinh phục đất liền. Những loài “cá có vây thùy” như Tiktaalik sở hữu vây với cấu trúc xương đặc biệt – tiền thân của chi trước và chi sau ở động vật ngày nay.

Ảnh minh họa.

Trong giai đoạn đầu, các động vật bốn chân nguyên thủy từng sở hữu 6, thậm chí 7 hoặc 8 ngón. Tuy nhiên, các nghiên cứu hóa thạch cho thấy, theo thời gian, các loài có số ngón nhiều hơn đã không thể duy trì khả năng sinh tồn. Ngược lại, các cấu trúc với 5 ngón hoặc ít hơn chứng minh được tính hiệu quả trong di chuyển, leo trèo, săn mồi – và chính vì thế, được chọn lọc tự nhiên giữ lại.

Số 5 – Một “con số vàng” của sự tiến hóa?

Tại sao không phải 4, 6 hay 8 mà lại là 5 ngón? Câu trả lời đến từ sự cân bằng giữa chức năng, cấu trúc và kiểm soát thần kinh.

Về mặt giải phẫu, mỗi ngón tay và ngón chân đòi hỏi hệ cơ – xương – thần kinh riêng biệt để điều khiển. Việc có quá nhiều ngón sẽ khiến bộ máy điều khiển trở nên cồng kềnh, dễ lỗi và không hiệu quả. Trong khi đó, 5 ngón cung cấp đủ linh hoạt để cầm nắm (ở tay) và giữ thăng bằng (ở chân), đồng thời đơn giản hóa điều khiển vận động, giúp tiết kiệm năng lượng và tối ưu hành vi sinh tồn.

Những ngoại lệ hiếm hoi

Một số người có thể sinh ra với 6 ngón tay hoặc ngón chân – hiện tượng gọi là thừa ngón (polydactyly). Đây là kết quả của đột biến gen, không phải tiến hóa có chủ đích. Dù nhìn qua có vẻ “nhiều hơn là tốt hơn”, nhưng các ngón thừa thường không có chức năng rõ rệt, ít khi giúp tăng cường khả năng vận động và thường bị loại bỏ trong các thế hệ tiếp theo.

Kết luận: Không ngẫu nhiên mà là tối ưu

Năm ngón tay, năm ngón chân không phải là kết quả của sự tình cờ, mà là sản phẩm của một quá trình tiến hóa lâu dài và khắt khe. Con số 5 không hoàn hảo tuyệt đối, nhưng là cân bằng tối ưu giữa sự linh hoạt và hiệu quả sinh học. Trong thế giới tự nhiên, nơi mọi đặc điểm đều được thử thách bởi thời gian và môi trường, chỉ có những thiết kế phù hợp nhất mới tồn tại – và 5 ngón tay, ngón chân chính là một minh chứng sống động cho nguyên tắc đó.