Vì sao động vật nhận nuôi con của loài khác?

Khỉ đột thống trị muốn bảo vệ con non khỏi bị giết hại.

Trong thế giới động vật, việc nhận nuôi con mang nhiều lợi ích về tiến hóa nhưng cũng có thể do các yếu tố khác như lòng đồng cảm, mong muốn chăm sóc con non hay thiếu kinh nghiệm.

Việc nhận nuôi con là hành động phổ biến trong thế giới loài người. Những người nhận con nuôi có nhiều lý do khác nhau liên quan đến khả năng sinh sản hoặc hoàn cảnh gia đình. Tuy nhiên, hành động này cũng phổ biến trong thế giới của động vật.

Lý giải cho hành động trên ở con vật, ông Michael Weiss, nhà sinh thái học hành vi kiêm Giám đốc nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Cá voi, Washington, Mỹ, cho rằng hành động chăm sóc con vật sơ sinh mồ côi và không có quan hệ họ hàng diễn ra có thể vì mang lại lợi thế tiến hóa cho cha mẹ nuôi.

Đơn cử, việc nhận con nuôi có thể mang lại những kinh nghiệm chăm sóc quý giá cho những con cái chưa sinh con và giúp tăng cơ hội sống sót cho các con non trong tương lai. Hành vi nhận con nuôi có thể xảy ra trong cùng loài hoặc giữa các loài khác nhau dù trường hợp này cực kỳ hiếm.

Trong một nghiên cứu đăng tải trên tạp chí eLife năm 2021, các nhà khoa học đã đánh giá tác động của việc mất mẹ đối với khỉ đột núi (Gorilla beringei) và phát hiện, những con mồ côi trên 2 tuổi đã hình thành mối quan hệ gắn bó với các thành viên khác trong đàn, nhất là với con đực thống trị.

Theo ông Robin Morrison, tác giả chính của nghiên cứu và là nhà sinh thái học tại Đại học Zurich, Thuỵ Sĩ, khỉ đột núi sống theo đàn, thường gồm một con đực thống trị và vài con cái và các con non. Bất kể con đực thống trị có phải cha của những con non hay không thì vai trò của nó vẫn là bảo vệ thế hệ sau khỏi bị những con đực đối thủ giết hại.

Một con khỉ đột con thường ngủ trong tổ cùng mẹ ruột của nó vào ban đêm. Nếu con khỉ đột mẹ đột ngột chết hoặc bỏ đi, nó sẽ ngủ cùng tổ với con đực thống trị.

“Những con đực giỏi việc chăm sóc con non. Nếu làm điều này trước mặt con cái, chúng sẽ được yêu thích. Chăm sóc một con non mồ côi có thể mang lại điểm cộng cho con đực thủ lĩnh, từ đó tăng cơ hội giao phối và di truyền gen”, ông Robin Morrison cho biết.

Những con khỉ đột núi cái trong đàn không trực tiếp hưởng lợi từ việc nuôi dạy con non mồ côi nhưng chúng cũng không tốn nhiều công sức vì con non trên 2 tuổi đã có thể tự kiếm ăn. Hơn nữa, những con non khác có thêm bạn bè để chơi cùng. Điều này giúp chúng nâng cao các kỹ năng xã hội.

Việc nhận con nuôi cũng phổ biến ở những loài linh trưởng khác và có thể giúp kết nối các đàn lại với nhau. Trong một nghiên cứu trên tạp chí Scientific Reports năm 2021, các chuyên gia đã ghi lại trường hợp đầu tiên về một loài vượn lớn, cụ thể là tinh tinh lùn cái (Pan paniscus), nhận nuôi con từ một đàn khác. Hai con tinh tinh được nghiên cứu có thể đã cho rằng hành vi này giúp chúng nâng cao địa vị xã hội trong nhóm trưởng thành.

Một khả năng khác là giống như con người, tinh tinh lùn cái thấy đồng cảm và yêu thích những con non mới sinh. Tuy nhiên, sự yêu thích này có thể gây ra những vụ bắt cóc và gây tử vong cho các con non nếu chúng bị cướp đi từ mẹ ruột trong những vụ xô xát. Các loài linh trưởng thường bộc lộ bản năng chăm sóc giống như con người khi thấy một em bé hoặc động vật nhỏ.

Cá voi sát thủ chăm sóc con của loài khác vì bản năng làm mẹ.