Vì sao voi có đôi tai to nhất trong thế giới động vật?

Ảnh: Getty.

Tai của voi châu Phi (Loxodonta africana) có thể dài tới 2 mét và rộng 1,2 mét, trong khi tai của voi châu Á (Elephas maximus) nhỏ và tròn hơn. Tuy chỉ chiếm khoảng 17% chiều dài cơ thể, tai voi vẫn thuộc hàng lớn nhất trong giới động vật, dù kỷ lục về tỷ lệ tai so với cơ thể lại thuộc về loài chuột nhảy tai dài (Euchoreutes naso).

Lý do chính khiến tai voi phát triển to lớn như vậy là để làm mát cơ thể – một cơ chế điều hòa nhiệt độ vô cùng hiệu quả trong điều kiện sống khắc nghiệt tại các vùng thảo nguyên, rừng và đồng cỏ nóng. Theo William Sanders, nhà cổ sinh vật học tại Đại học Michigan, voi không có khả năng đổ mồ hôi như con người và có rất ít lông, nên phải dựa vào những “thiết bị làm mát ngoạn mục” – chính là đôi tai khổng lồ đầy mạch máu – để điều tiết thân nhiệt.

Advait Jukar, trợ lý giám tuyển cổ sinh vật học có xương sống tại Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Florida, giải thích rằng voi có thể đẩy máu vào tai và vỗ tai để giải phóng nhiệt. Da tai voi chỉ dày vài milimét, nhưng chứa nhiều mạch máu lớn, cho phép khoảng 20% lượng máu trong cơ thể đi qua tai bất cứ lúc nào. Nhiệt từ máu sẽ tản ra không khí qua bề mặt rộng của tai, sau đó máu mát hơn quay lại cơ thể, giúp hạ nhiệt.

Khả năng giãn nở hoặc co lại các mạch máu trong tai cũng giúp voi điều chỉnh thân nhiệt phù hợp với điều kiện môi trường. Hồ sơ hóa thạch cũng củng cố giả thuyết này. Theo Sanders và Jukar, tổ tiên của voi hiện đại – loài voi ma mút – đã tiến hóa tại châu Phi nhưng khi di cư đến vùng lạnh hơn, tai chúng dần nhỏ lại để hạn chế thất thoát nhiệt. Chẳng hạn, xác ướp voi ma mút lông xoăn tìm thấy ở Siberia cho thấy chúng có tai nhỏ hơn đáng kể so với voi châu Phi, đồng thời được bao phủ bởi lớp lông dày để giữ ấm.

Ngoài chức năng làm mát, tai voi còn đóng vai trò quan trọng trong giao tiếp và cảm nhận âm thanh. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng voi có thể sử dụng tai để dẫn sóng âm, hỗ trợ nghe các âm thanh tần số thấp. Đồng thời, chúng cũng có thể cảm nhận các rung động từ mặt đất thông qua bàn chân – nơi chứa các thụ thể gọi là tiểu thể Pacinian – cho phép truyền rung động qua cơ thể. Nhờ đó, voi có thể giao tiếp từ khoảng cách hàng chục dặm.

Theo Sanders, đôi tai lớn còn là công cụ biểu đạt cảm xúc và giao tiếp xã hội của voi. "Chúng không thể vẫy tay như con người nên phải dùng tai để ra hiệu", ông cho biết. Khi chuẩn bị tấn công, voi thường đưa tai ra phía trước và vỗ mạnh để trông to lớn hơn, như một lời cảnh báo rõ ràng.

"Đó là lúc bạn nên rút lui hoặc rời khỏi khu vực càng nhanh càng tốt", ông nhấn mạnh.