2 năm thực thi EVFTA: Xuất khẩu tăng mạnh, nhiều doanh nghiệp tận dụng ưu đãi thuế hiệu quả

Tại Hội nghị tổng kết 2 năm thực thi Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EVFTA) sáng 27/12 tại Hà Nội, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh cho biết, 2 năm triển khai EVFTA cho thấy kỳ vọng về sự tăng trưởng cho hoạt động xuất nhập khẩu, nhất là XK sang EU đã trở thành hiện thực. Mặc dù EVFTA được thực thi vào thời điểm đại dịch COVID-19 diễn ra phức tạp không chỉ ở Việt Nam mà còn ở EU và trên toàn thế giới nhưng trao đổi thương mại hai chiều nói chung và xuất khẩu sang EU nói riêng vẫn tăng trưởng ấn tượng.

Trong năm đầu thực thi EVFTA, trao đổi thương mại song phương đạt 54,9 tỷ USD, tăng 12,1% so với giai đoạn cùng kỳ; trong đó XK đạt 34,5 tỷ USD, tăng 11,3%. Sang năm thứ hai, trao đổi thương mại song phương đạt 61,4 tỷ USD, tăng gần 11,9%; trong đó XK đạt 45 tỷ USD, tăng 17%.

Riêng trong 11 tháng đầu năm 2022, kim ngạch xuất nhập khẩu hai chiều đạt 57 tỷ USD, tăng 14% so với cùng kỳ; trong đó XK đạt 43,5 tỷ USD, tăng 21%. Đáng chú ý, nhiều mặt hàng XK chủ lực của Việt Nam đều ghi nhận mức tăng trưởng rất tích cực như dệt may (tăng 24%), giày dép (tăng 19%), thủy sản (tăng 41%)…

Một điểm sáng nữa trong hoạt động xuất khẩu sang EU là tỷ lệ tận dụng ưu đãi từ EVFTA. Năm 2021, kim ngạch hàng hóa XK sử dụng mẫu C/O Euro1 đạt khoảng 8,1 tỷ USD, chiếm khoảng 20,2% tổng kim ngạch XK hàng hóa sang EU, tăng 244% so với cùng kỳ năm trước.

Nói sâu hơn về tăng trưởng XK cũng như tỷ lệ tận dụng ưu đãi thuế quan, ông Ngô Chung Khanh - Phó Vụ trưởng Vụ Thương mại chính sách đa biên, cho biết, tăng trưởng XK về giá trị tuyệt đối rất tốt với giá trị kim ngạch ở mức 2 con số. Cụ thể, năm 2020 Việt Nam XK khoảng 35,1 tỷ USD (trừ Vương quốc Anh), năm 2021 là 40,1 tỷ USD (trừ Vương quốc Anh), 11 tháng năm nay XK đạt 43,5 tỷ USD.

"Về tỷ lệ tận dụng ưu đãi, năm 2021, tỷ lệ cấp C/O, tức tỷ lệ tận dụng ưu đãi năm 2021 là 20,2%. 11 tháng năm 2022 tỷ lệ này là 25,38%. Năm 2021 tăng trưởng về giá trị kim ngạch những mặt hàng sử dụng mẫu C/O euro1 tăng trưởng so với 2020 là 244% - 1 con số tăng trưởng rất ấn tượng. Năm 2022 tuy không bằng 2021 nhưng cũng ở mức cao là 52,46%. Rõ ràng chúng ta đã tận dụng tích cực ưu đãi từ EVFTA đối với các doanh nghiệp Việt Nam", ông Ngô Chung Khanh nhìn nhận.

Tuy nhiên, theo ông Ngô Chung Khanh, cần nhìn vào tỷ trọng của thị trường EU trong tổng kim ngạch XK của Việt Nam ra thế giới. Năm 2020, tỷ trọng của thị trường EU trong tổng kim ngạch XK là 12,4%, đến 2021 tỷ trọng chỉ còn 11,9%. 11 tháng năm 2022 tăng lên 12,7% nhưng tăng không đáng kể so với con số 12,45. Đây là điểm chúng ta cần chú ý.

Tỷ trọng của thị trường EU trong tổng giá trị XK còn tương đối khiêm tốn. Điểm đáng tiếc là dù tổng kim ngạch XK của Việt Nam đạt hơn 700 tỷ USD, tăng trưởng ở mức 2 con số nhưng tỷ trọng thị trường tiềm năng mà Việt Nam có FTA với mức cam kết cắt giảm xóa bỏ thuế quan 0% chỉ sau 3 - 7 năm lại không tăng, hoặc có tăng thì tương đối khiêm tốn. Câu hỏi đặt ra là liệu chúng ta đã tận dụng hết thị trường EU theo EVFTA chưa?

Trong khi đó, tỷ lệ tận dụng ưu đãi ở con số 20 - 25% chứng tỏ vẫn còn nhiều dư địa để tăng trưởng. Nhiều mặt hàng có tỷ trọng lên tới 70 - 80%. Tỷ lệ tận dụng ưu đãi càng nhiều thì giá trị thu về càng lớn. Hai mặt hàng có giá trị kim ngạch XK lớn nhất sang EU là máy vi tính và máy móc, thiết bị nhưng tỷ lệ tận dụng đối với máy vi tính chỉ hơn 1%, máy móc thiết bị là hơn 5%.

"Mục tiêu của chúng ta làm sao tăng tỷ lệ tận dụng ưu đãi hơn nữa không chỉ tổng các mặt hàng mà còn đi vào từng mặt hàng cụ thể. Mặc dù rau quả, thủy sản XK sang Châu Âu có tỷ lệ tốt tận dụng ưu đãi nhưng giá trị còn khiêm tốn. Đây là câu hỏi cần trăn trở", ông Ngô Chung Khanh nói.

Theo đánh giá của Thứ trưởng Trần Quốc Khánh, những kết quả tích cực trong thời gian qua cho thấy các doanh nghiệp Việt Nam đã tận dụng tương đối hiệu quả các cơ hội từ EVFTA. Theo khảo sát của VCCI, có 4/10 doanh nghiệp Việt Nam đã từng hưởng lợi từ EVFTA. Điều đó cho thấy những nỗ lực không mệt mỏi của các cơ quan quản lý ở cấp trung ương và địa phương, các hiệp hội và cộng đồng doanh nghiệp trong suốt thời gian qua đã "đơm hoa kết trái".

Tuy vậy, Thứ trưởng chia sẻ thẳng thắn rằng, các doanh nghiệp Việt Nam vẫn gặp nhiều khó khăn và vướng mắc khi tiếp cận thị trường này, cả về lý do chủ quan và khách quan. Thương hiệu Việt Nam chưa được xây dựng hoặc chưa được biết đến nhiều tại các nước châu Âu, giá trị và lợi ích mà các doanh nghiệp Việt Nam thu về còn chưa tương xứng với tiềm năng.

Đưa ra định hướng triển khai thực thi EVFTA nói riêng và các FTA nói chung, Phó Vụ trưởng Vụ Thương mại chính sách đa biêncho rằng cần cập nhật và nâng cấp cổng thông tin FT, kết nối với toàn bộ trang thông tin điện tử của các bộ và hiệp hội. Triển khai đánh giá việc thực thi FTA tại địa phương qua bộ chỉ số FTA Index.

Thúc đẩy các giải pháp cụ thể như triển khai tiếp cận tín dụng cho doanh nghiệp tiếp cận FTA, thúc đẩy kết nối. Bên cạnh đó, cần đổi mới hình thức tuyên truyền thông qua mạng xã hội, xây dựng các video ngắn, tập trung sâu hơn vào các khóa tập huấn, hội thảo chuyên đề thiết thực với doanh nghiệp.

Ở góc độ doanh nghiệp, đại diện công ty TNHH Nhật Việt (Thương hiệu Vento - Hải Phòng) kiến nghị Nhà nước có quy hoạch vùng miền, địa phương phù hợp cho ngành sản xuất giày dép nhằm tập trung thông tin, công nghệ trao đổi hợp tác giữa các công ty phục vụ cho cùng ngành. Đồng thời xây dựng website quốc gia về ngành giày dép để hỗ trợ cho ngành về chế độ chính sách, quy định hiện hành, quảng bá sản phẩm giày dép "made in Vietnam" nhằm tìm kiếm khách hàng tiêu thụ sản phẩm...