Bài toán sở hữu trí tuệ với HTX nông nghiệp

Nói về một trong những yếu tố quan trọng đối với HTX nông nghiệp, hộ nông dân trong vấn đề bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ (đặc biệt với những giống cây trồng mới, sản phẩm nông nghiệp mới), Gs.Ts. Võ Tòng Xuân nhấn mạnh là cần phải sản xuất theo chuỗi giá trị. Trong đó, sự gắn kết chặt chẽ giữa doanh nghiệp (DN) với nông dân phải được tôn trọng.

Liên kết bốn nhà

Muốn làm được như vậy, cần có vai trò của Nhà nước đứng lên cầm chịch, làm thế nào để gắn nông dân trong cùng một HTX, không “bẻ chỉa” nhau. Và từ HTX đó sẽ gắn với DN cũng phải thật chặt chẽ, không “bẻ chỉa” với nhau.

Còn ở phía dưới nữa, theo Gs.Ts. Võ Tòng Xuân, đó là vai trò của nhà khoa học với nhiều cách thức sáng tạo tìm ra giống cây trồng mới, sản phẩm nông nghiệp mới, rồi đưa cho phía DN, để DN cùng với nông dân triển khai sản xuất.

Tuy nhiên, có một thách thức lớn là nông dân hay thành viên HTX vẫn còn khá nghèo. Giới chuyên gia cho rằng nông dân sẽ tiếp tục nghèo nữa nếu như để cho họ “quá tự do” khi quá trình sản xuất, nuôi trồng, canh tác không theo bất cứ khuôn khổ nào.

Cho nên, trong việc sản xuất ra những giống cây trồng mới, như quan điểm riêng của Gs.Ts Võ Tòng Xuân, có thể thời gian đầu thì hãy khoan tính đến quyền sở hữu trí tuệ (SHTT), để cho nông dân và các HTX tiến hành làm cho có thu nhập. Và khi họ có tiền, sẽ tính toán đến chi phí cho SHTT.

Đây là một bài toán không hề đơn giản. Bởi lẽ, nếu thời gian đầu buộc nông dân vào HTX đóng tiền cho quyền SHTT đối với giống cây trồng mới là điều không thể. Nhất là vì HTX được xem như chỗ dựa cho các nông dân theo hướng đi của Nhà nước.

Gs.Ts. Võ Tòng Xuân cho rằng cần phải có sự liên kết bốn nhà (nhà nông, nhà DN, nhà khoa học và Nhà nước) trong vấn đề SHTT các sản phẩm nông nghiệp. Nhất là nhà DN, với vai trò “số một”. Các lãnh đạo HTX hay hội nông dân ở các địa phương phải nhận thức nếu muốn tác động đến nông dân để trồng trọt, canh tác cho tốt, điều đầu tiên là phải tìm cho được DN, nhằm có thị trường đầu ra chắc chắn.

Bởi vì việc hợp tác bốn nhà như hiện nay thực tế chưa thành công nhiều, do phía DN không thể lo được đầu ra chắc chắn cho nông sản. Nhất là có những DN thường đợi cho đến khi có người mua lúc đó mới đi kêu gọi đội ngũ thương lái thu gom nông sản. Như thế họ sẽ khó có thể hợp tác tốt với nông dân.

Về phía các HTX nông nghiệp trong việc quan tâm đến sử dụng công cụ SHTT, cần tìm cho được một DN lo cho được đầu ra ổn định. Một khi DN lo được đầu ra thì họ sẽ định lượng được sản phẩm bán ra. Và DN có thể bàn với phía Nhà nước là cần một diện tích đất canh tác như thế nhằm sản xuất cung cấp cho thị trường.

Chủ thể tiếp thị nông sản phải là nông hộ và HTX

Chủ thểtiếp thị nông sản

Trong chuyện này, lãnh đạo các hội nông dân ở địa phương cũng cần thuyết phục nông dân là hoàn toàn có thể làm giàu bằng sự liên kết với DN chứ không thể mạnh ai nấy làm.

Chẳng hạn với sản xuất lúa, DN ký hợp đồng với nông dân rồi làm theo đúng quy trình với sự tham gia của nhà khoa học để sản xuất giống mới. Nếu như nông dân làm theo đúng quy trình sẽ giảm giá thành của sản xuất lúa xuống ít nhất 50%.

“Còn nếu như để cho nông dân tự do muốn làm gì thì làm thì chỉ giúp làm giàu cho các nhà cung cấp phân bón hay thuốc trừ sâu”, Gs.Ts. Võ Tòng Xuân lưu ý.

Điều quan trọng là làm sao để nông dân và HTX nông nghiệp khi sản xuất giống cây trồng đã được bảo hộ nhãn hiệu vừa có giá thành hạ vừa có chất lượng tốt, sản phẩm có thể truy xuất được nguồn gốc. Như thế, khi tiêu thụ trên thị trường thì DN có lợi nhuận, nông dân và HTX cũng có lãi. Họ sẽ đóng thuế tốt hơn.

Nói thêm về SHTT trong chuỗi giá trị nông sản, Ts. Đào Minh Đức - Viện trưởng Viện Quản trị Tài sản trí tuệ Minh Đức, nhấn mạnh đến vai trò của nông hộ và tổ hợp tác (THT), HTX là những chủ thể tiếp thị nông sản.

Nhất là khi tham gia cộng đồng sản xuất, kinh doanh nông sản thì nông hộ cùng sử dụng chỉ dẫn địa lý để khẳng định chất lượng đặc tính khách quan của một dòng sản phẩm xuất xứ từ một vùng, miền, khu vực. Trong đó, nếu như sản lượng và nhu cầu thị trường không lớn thì nông hộ cần xác lập danh tiếng qua phát triển du lịch điểm đến. Còn nếu như sản lượng và nhu cầu thị trường thì nông hộ có thể thu hút đầu tư trong và ngoài nước.

Theo Ts. Đào Minh Đức, khi THT, HTX là chủ thể tiếp thị nông sản thì điều thứ nhất là quản trị tài sản trí tuệ của tổ chức tập thể. Cụ thể là chính sách sáng kiến, bảo mật bí quyết và quy trình (trong đó có quy định cụ thể với những trường hợp ra khỏi HTX, THT).

Phía HTX hay THT cũng nên có chính sách hoặc các quy định cụ thể về không xung đột lợi ích trong việc quản trị tài sản trí tuệ. HTX cần sử dụng nhãn hiệu liên kết để phát triển tuyến sản phẩm. Mặt khác, HTX nên xây dựng lịch sử, truyền thống, văn hóa ngành hàng nhằm phát triển các thông điệp truyền thông và ấn tượng về sự liên kết.

Và điều thứ hai, theo Ts. Đào Minh Đức, HTX hay THT cần hình thành một điểm tài chính - dữ liệu - dịch vụ tiện lợi của cộng đồng nông hộ thành viên trong mạng kinh tế số.