Đạt mục tiêu giãn tiến độ XK gạo trong lúc Covid-19 diễn biến phức tạp nhất

Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh đã nhận định như vậy tại phiên thảo luận kinh tế - xã hội của Quốc hội sáng 15/6/2020.

Phát biểu trước Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Công Thương đã làm rõ thêm một số vấn đề, trong đó có vấn đề điều hành xuất khẩu mặt hàng gạo trong thời gian qua.

Theo Bộ trưởng Trần Tuấn Anh, khối lượng xuất khẩu gạo của Việt Nam trong 5 tháng đầu năm 2020 đạt 3,06 triệu tấn, tăng 11,08% so với cùng kỳ năm 2019; kim ngạch đạt 1,48 tỷ USD, tăng 25,44% so với cùng kỳ năm 2019.

Người đứng đầu Bộ Công Thương cho rằng, mặc dù có sự gián đoạn nhất định trong những ngày cuối tháng 3, đầu tháng 4 năm 2020 nhưng xét tổng thể, công tác điều hành xuất khẩu gạo 5 tháng đầu năm 2020 đã bảo đảm được những yêu cầu quan trọng nhất, đó là bảo đảm được cân đối giữa xuất khẩu và tiêu dùng trong nước, bảo đảm tuyệt đối an ninh lương thực quốc gia; Tiêu thụ hết thóc, gạo hàng hóa cho người nông dân với giá tốt (tăng hơn 25% so với năm 2019).

Liên quan đến công tác điều hành xuất khẩu gạo thời gian qua, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho biết, yêu cầu đặt ra là phải bảo đảm an ninh lượng thực trong mọi tình huống, trong đó có những thời điểm rất phức tạp trước diễn biến của dịch bệnh Covid-19 ở Việt Nam.

Trong 2 tháng đầu năm 2020 xuất khẩu gạo đạt khoảng 930 nghìn tấn, tăng 31,7% so với cùng kỳ năm 2019. Đến ngày 15 tháng 3 năm 2020, xuất khẩu đạt khoảng 1,3 triệu tấn, tăng 370 nghìn tấn so với cuối tháng 2/2020. Xuất hiện nhu cầu tăng dự trữ chiến lược tại nhiều quốc gia khiến giao dịch gạo hết sức sôi động, gạo bị hút rất mạnh ra khỏi Việt Nam, giá gạo trong nước và thế giới liên tục tăng.

Vào thời điểm 23 tháng 3, khi Việt Nam đang phải đối diện với nguy cơ bùng phát dịch bệnh, tâm lý người dân có dấu hiệu không ổn định thì nguy cơ thiếu gạo cho tiêu dùng trong nước là có thực. Cùng với đó là diễn biến phức tạp của thời tiết do biến đổi khí hậu và nhuận hai tháng Tư âm lịch, có nguy cơ bùng phát các nhóm sinh vật, sâu bệnh gây hại cho lúa vụ Đông Xuân.

Đứng trước tính huống cấp bách này, chiều ngày 23 tháng 3 năm 2020, Thủ tướng Chính phủ đã triệu tập cuộc họp Thường trực Chính phủ về đảm bảo an ninh lương thực trong bối cảnh tác động của dịch Covid-19. Bộ Công Thương đã trình bày 2 biện pháp được Luật Quản lý ngoại thương cho phép áp dụng để kiểm soát hoạt động xuất khẩu gạo, gồm "cấp giấy phép xuất khẩu" và "tạm ngừng xuất khẩu" để Thường trực Chính phủ và các Bộ ngành thảo luận. Sau khi xem xét, đánh giá các khía cạnh, Thủ tướng Chính phủ đã kết luận thực hiện phương án tạm dừng xuất khẩu gạo đến hết tháng 5 năm 2020 nhằm đảm bảo các mục tiêu, nguyên tắc điều hành xuất khẩu gạo, góp phần ổn định giá gạo trong nước.

Trong thời gian đó, Bộ Công Thương nhận được ý kiến của một số tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long và thương nhân xuất khẩu gạo, Bộ Công Thương đã có văn bản số 2101/BCT-XNK ngày 24 tháng 3 năm 2020 kiến nghị Thủ tướng Chính phủ cho phép tạm dừng thực hiện một số nội dung theo Thông báo số 121/TB-VPCP ngày 23 tháng 3 năm 2020 của Văn phòng Chính phủ để có thêm thời gian đánh giá lại sản lượng thực tế của vụ Đông Xuân, lượng hợp đồng xuất khẩu đã ký cũng như lượng tồn kho thực tế ở các thương nhân. Đồng thời, kiến nghị việc mở tờ khai hải quan cho gạo xuất khẩu vẫn tiếp tục được thực hiện bình thường.

Trên cơ sở tổng hợp ý kiến của Đoàn liên ngành, ý kiến tham gia của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNT, Bộ Tài chính, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Bộ Công Thương đã có văn bản số 2412/BCT-XNK ngày 06 tháng 4 năm 2020 báo cáo Thủ tướng Chính phủ và Thủ tướng đã đồng ý cho xuất khẩu có kiểm soát trong tháng 4 là 400.000 tấn.

Về việc tham mưu Thủ tướng Chính phủ cho phép xuất khẩu gạo trở lại trong tháng 5, người đứng đầu Bộ Công Thương nhấn mạnh, nguyên tắc quan trọng nhất trong điều hành xuất khẩu gạo là phải bám sát theo diễn biến cụ thể của tình hình thực tế, đặc biệt là tình hình dịch bệnh Covid-19 để bảo đảm an ninh lương thực trong nước ở mọi tình huống.

Để xác định phương án điều hành xuất khẩu gạo cho tháng 5/2020, Bộ Công Thương đã thành lập Đoàn kiểm tra liên ngành làm việc với một số cơ quan có liên quan. Sau khi tổng hợp ý kiến của các Bộ, ngành và các thành viên Đoàn kiểm tra liên ngành, Bộ Công Thương đã có văn bản báo cáo và Thủ tướng Chính phủ đã chủ trì cuộc họp Thường trực Chính phủ trực tuyến về giải pháp điều hành xuất khẩu gạo trong tháng 5 và cả năm 2020.

Đến cuối tháng 4 năm 2020, các yếu tố quan trọng nhất dẫn đến quyết định giãn tiến độ xuất khẩu gạo vào cuối tháng 3 đã có sự thay đổi đáng kể, theo hướng tốt lên như: Công tác phòng chống dịch Covid-19 của Việt Nam đã đạt được kết quả tích cực; Tâm lý người dân đã ổn định trở lại, không còn hiện tượng mua gom, tích trữ nhu yếu phẩm như tại thời điểm cuối tháng 3; Vụ Đông Xuân tại khu vực Bắc Bộ và Bắc Trung bộ đã ổn định và đang thu hoạch thuận lợi; vụ Đông Xuân tại khu vực Duyên hải Nam Trung bộ và Tây Nguyên về cơ bản đã thu hoạch xong và được mùa. Lượng gạo còn lại có thể xuất khẩu trong thời gian từ đầu tháng 5 tới giữa tháng 6 (thời điểm vụ Hè Thu thu hoạch rộ) là khoảng 1,3 triệu tấn.

Sau khi nghe báo cáo của Bộ Công Thương và ý kiến của các đại biểu dự họp, Thường trực Chính phủ đồng ý với đề xuất của Bộ Công Thương về việc từ ngày 01 tháng 5 năm 2020 cho phép hoạt động xuất khẩu gạo trở lại bình thường theo quy định tại Nghị định số 107/2018/NĐ-CP.

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh đánh, với những kết quả nêu trên, có thể khẳng định nước ta đã đạt được mục tiêu giãn tiến độ xuất khẩu gạo để bảo đảm tuyệt đối an ninh lương thực quốc gia trong giai đoạn dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp nhất.