Phát triển kinh tế vùng Bắc Trung Bộ: Điểm nghẽn và vai trò doanh nghiệp

Tại Diễn đàn "Vai trò của doanh nghiệp trong phát triển kinh tế vùng Bắc Trung Bộ" do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp cùng các địa phương đồng tổ chức vào chiều 18/10 tại Hà Nội, ông Vũ Tiến Lộc - Chủ tịch VCCI cho biết: Là 1 trong 7 vùng kinh tế được Chính phủ giao lập Quy hoạch tổng thể kinh tế - xã hội, nhưng vùng Bắc Trung bộ lại đang thiếu nguồn lực tương ứng cho phát triển, tính liên kết vùng còn yếu.

Bắc Trung Bộ vẫn đang là vùng trũng trong quá trình phát triển của đất nước khi thể chế cho phát triển kinh tế các tỉnh trong vùng còn thiếu, chưa đồng bộ, đặc biệt là về thể chế phân cấp, quản lý kinh tế, thể chế liên kết vùng.

Trong khi đó, động lực lực tăng trưởng của vùng Bắc Trung Bộ nói chung vai trò của doanh nghiệp (DN) nói riêng còn yếu và thiếu bền vững. Phát triển công nghiệp còn thiếu nhiều dự án lớn, nhất là công nghiệp chế biến, chế tạo. Nhiều địa phương chuyển dịch cơ cấu kinh tế còn chậm, chưa rõ định hướng ưu tiên trong chiến lược phát triển ngành.

Ông Vũ Hoàng Giang - đại diện Viện Chiến lược Phát triển GTVT đã chỉ ra những điểm hạn chế về phát triển hạ tầng giao thông kết nối không gian vùng Bắc Trung Bộ. Đó là hạn chế về kết nối giữa các hình thức vận tải, giữa vận tải địa phương và TƯ, kết nối giữa các địa phương trong vùng, kết nối giữa ngành GTVT với các ngành khác, và ngay trong nội tại ngành GTVT cũng có những tồn tại, ví dụ như chưa có kết nối đường sắt với đường biển.

Sự thiếu hoàn thiện của kết cấu hạ tầng vùng Bắc Trung Bộ cũng là lực cản cho sự phát triển của doanh nghiệp. Hạ tầng giao thông đường bộ vẫn là phương thức vận tải chính nhưng tính liên kết còn yếu, năng lực khai thác của một đoạn tuyến đường bộ quy mô thấp, chất lượng xuất; đường sắt quy mô, công nghệ lạc hậu; đường thủy nội địa chỉ khai thác ddwowcj ở các cung đoạn ngắn. Khả năng kết nối giữa các phương thức vận tải còn chưa cao, tổ chức vận tải trong khu vực chủ yếu còn ở dạng đơn phương thức.

Những điểm nghẽn này đang là rào cản cho sự phát triển của doanh nghiệp trong vùng. Thống kê cho thấy, vùng Bắc Trung Bộ chỉ có gần 40.000 DN, chiếm khoảng 5,5% số DN đang hoạt động của cả nước. Đây là con số khiêm tốn, chưa tương xứng với tiềm năng phát triển của vùng.

Bà Nguyễn Thị Hoàng Điệp - Viện Chiến lược phát triển, Bộ Kế hoạch Đầu tư đánh giá, vùng kinh tế trọng điểm miền Trung chưa thể hiện được vài trò là hạt nhân tăng trưởng, đàu tàu dẫn dắt kinh tế. Thu ngân sách chưa bền vững, đặc biệt là thu từ tiền sử dụng đất, xổ số kiến thiết và thuế, phí chiếm tỷ lệ cao trong tổng số thu nội địa.

Chỉ ra những điểm nghẽn của phát triển du lịch vùng Bắc Trung Bộ, bà Nguyễn Thị Thanh Hương - Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Du lịch cho biết, điểm nghẽn nằm ở sự chồng lấn quy hoạch các ngành, chồng lấn quy hoạch tại các địa phương. Du lịch khu vực này mang tính mùa vụ lớn, ở các tỉnh phát triển du lịch như Thanh Hóa, Quảng Bình bị ảnh hưởng lớn do yếu tố thời tiết.

Vấn đề ô nhiễm môi trường cũng là hạn chế trong phát triển du lịch ở các địa phương của vùng, như khu du lịch tại Sầm Sơn, Thiên Cầm đã nảy sinh vấn đề ô niễm môi trường.

Theo nhận định của ông Nguyễn Tiến Trình, Chủ tịch Hội doanh nhân trẻ Hà Tĩnh, nhiều điểm nghẽn đang cản trở sự phát triển của doanh nghiệp vùng Bắc Trung Bộ. Ngay cả việc nắm bắt, tiếp cận những chính sách, ưu đãi của Nhà nước cũng gặp khó khăn. Điều này dẫn tới các doanh nghiệp không có nhiều nguồn lực cho đầu tư phát triển, cơ hội liên kết cũng hạn chế và tư duy phát triển còn rụt rè.

Với một loạt tồn tại, hạn chế tại vùng Bắc Trung Bộ, tại diễn đàn, các đại biểu và diễn ra đã đưa ra nhiều đề xuất, giải pháp để nơi đây phát triển đúng với tiềm năng. Để phát triển tiểu vùng Bắc Trung Bộ, bà Nguyễn Thị Hoàng Điệp đã chỉ ra 4 trụ cột chính là: Phát triển kết cấu hạ tầng đồng bộ và hiện đại, tập trung nâng cấp tuyến giao thông nội vùng, giao thông nông thôn để tăng cường liên kết nội vùng và liên vùng; Phát triển du lịch, đặc biệt là du lịch biển kết hợp với khai thác du lịch nhân văn - thế mạnh của vùng Bắc Trung Bộ, hình thành và phát triển các cluster về du lịch; Đẩy mạnh phát triển các KKT, KCN, trong đó tập trung phát triển cảng biển nước sâu tại KKT Vũng Áng và các dịch vụ logistic và phát triển nông nghiệp công nghệ cao, trong đó phát triển ngư nghiệp, tập trung vào đánh bắt, nuôi trồng, chế biến thủy, hải sản...

Bên cạnh đó, bà Điệp cùng đề xuất Chính phủ có cơ chế, chính sách đặc thù, mang tính đột phá với vùng Bắc Trung Bộ mới; cơ chế điều phối Vùng theo hướng phải có thực quyền, hiệu lực và hiệu quả.

Trong khi đó, trả lời câu hỏi làm thế nào để liên kết vùng hiệu quả, ông Nguyễn Xuân Quang, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Bình cho biết, đây là vấn đề mà tỉnh rất trăn trở.

“Theo quan điểm tôi thì việc liên kết vùng và kinh tế vùng mới chỉ dừng lại ở Nghị quyết và chủ trương thôi, còn đi vào thực thi thì vô cùng tự phát, chưa có cơ chế hiệu quả”, ông Quang đánh giá.

Để vấn đề liên kết vùng hiệu quả, ông Quang đưa ra 2 giải pháp: Thứ nhất, đó chính là sự liên kết của các tỉnh trong vùng. Thứ hai, Nhà nước phải là nơi định hướng cho việc quy hoạch liên kết vùng.

Đẩy mạnh liên kết vùng là nội dung đề xuất được nhiều đại biểu đề cập. Chủ tịch VCCI Vũ Tiến Lộc đề xuất thành lập Hội đồng liên kết vùng. Theo đó, Hiệp hội các tỉnh, thành phố đã có liên kết với nhau và việc cần làm hiện nay là thành lập Hội đồng liên kết vùng. Hội đồng này sẽ định hướng chiến lược của hệ thống sinh thái vùng, hỗ trợ cho vùng phát triển mạnh mẽ. Ngoài ra, Chủ tịch VCCI cũng đưa ra gợi ý hằng năm Hội đồng liên kết vùng có thể tổ chức các Diễn đàn Kinh tế vùng.

Ông Nguyễn Dung - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thừa Thiên Huế đề xuất xây dựng cơ chế khuyến khích phát triển cụm liên kết ngành, chuỗi giá trị khu vực Bắc miền Trung. Theo đó, mỗi tỉnh đề xuất 3-5 cụm ngành, sản phẩm mà địa phương có thế mạnh để tham gia cụm liên kết và kêu gọi đầu tư.

Đối với doanh nghiệp, ông Nguyễn Dung đề xuất, doanh nghiệp tích cực tham gia liên kết giữa các doanh nghiệp trong vùng, doanh nghiệp lớn dẫn dắt doanh nghiệp nhỏ để phát triển chuỗi cung ứng thông minh, chú trọng đổi mới sáng tạo nhằm gia tăng giá trị sản phẩm. Chú trọng đổi mới quản trị doanh nghiệp. Đồng hành cùng chính quyền trong công cuộc cải cách thủ tục hành chính, phát hiện và phản ánh những hành vi tiêu cực, góp phần xây dựng môi trường đầu tư và kinh doanh minh bạch, hiệu quả.

Bà Nguyễn Thúy Hiền – Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch, Bộ Công Thương phát biểu, với định hướng trong thời gian tới, Bộ Công Thương đã xây dựng và phê duyệt quy hoạch phát triển công nghiệp vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ và khu vực miền Trung đến năm 2025 tầm nhìn 2035. Theo đó, chỉ rõ định hướng phát triển quy hoạch vùng, tập trung vào các nội dung chính. Đó là tập trung vào các ngành thế mạnh của vùng: Công nghiệp chế biến thủy sản; thép, luyện kim, phát triển hóa dầu; Công nghiệp thép, xi măng; Phát triển không gian công nghiệp đi theo dọc các tuyến hành lang ven biển như Thanh Hóa là lọc hóa dầu, Nghệ An có cảng, cơ khí, hay Quảng Bình Quảng trị phát triển nhà máy luyện kim…

Nhấn mạnh vai trò của doanh nghiệp trong kinh tế biển, ông Trần Đình Luân – Tổng cục Trưởng Tổng cục Thủy sản cho rằng, phát triển kinh tế biển cần có doanh nghiệp dẫn dắt với việc ứng dụng KHCN vào sản xuất và nuôi trồng. Hiện nuôi trồng ven biển đang gây ô nhiễm lớn, do đó, ông Luân đề nghị mỗi địa phương có chính sách thu hút doanh nghiệp đầu tư nuôi khơi, để không còn câu chuyện trợ giúp bà con sau mỗi trận bão. Cùng với đó, với vấn đề khai thác ven bờ, cần có chính sách thu hút doanh nghiệp đầu tư hướng cho khai thác xa bờ, nuôi biển, chế biến thủy sản gắn với ngành Công Thương.

Ông Nguyễn Tiến Trình - Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ tỉnh Hà Tĩnh cho rằng, kinh tế tư nhân tại khu vực miền Trung, cụ thể là vùng Bắc Trung Bộ đang cần chiến lược của Đảng, nhà nước và của tỉnh. Hiện tại các chính sách của các cơ quan nhà nước đa số tập trung ưu tiên hơn vào các doanh nghiệp nhà nước, các tập đoàn kinh tế tư nhân lớn mà quên đi các doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ và vừa cơ bản hoặc các hộ kinh tế cá thể.

Như vậy, cơ hội để các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa khó có cơ hội phát triển, do cơ bản không tiếp cận được nhiều chính sách. Do vậy, ông Trình đề nghị, các doanh nhân siêu nhỏ, nhỏ và vừa đang rất cần đào tạo đội ngũ doanh nhân. Đa số các doanh nhân trẻ của các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa rất ít được đào tạo về công tác quản trị doanh nghiệp.