Những "cuộc chiến" chờ đợi tổng thống đắc cử Ukraine

Reuters đưa tin, trước khi diễn viên hài Volodymyr Zelenskiy được bầu làm tổng thống của Ukraine, một lãnh đạo đối lập đã tìm cách cắt giảm các quyền lực của ông và khiến ông dễ dàng bị luận tội.

Hai ngày trước cuộc bầu cử hôm 21/4, ông Andriy Sadovyi, người đứng đầu đảng Samopomich, đảng đối lập lớn thứ 2 trong quốc hội, đã thông báo rằng ông đang kêu gọi sự ủng hộ đối với một dự luật trong quốc hội nhằm giảm bớt quyền lực của tổng thống.

Đó có thể là phép thử đầu tiên đang chờ sẵn ông Zelenskiy, một diễn viên hài 41 tuổi đã đánh bại Tổng thống sắp mãn nhiệm Petro Poroshenko trong cuộc bầu cử hôm 21/4 dù không có kinh nghiệm chính trị và cũng chưa từng tham gia quốc hội.

Ông Zelenskiy dự kiến sẽ nhậm chức vào tháng tới. Việc ông sẽ hợp tác ra sao với quốc hội sẽ đóng vai trò then chốt trong việc đáp ứng các mong đợi của cử tri và thông qua các cải cách để thu hút các nguồn tài trợ nước ngoài.

Không muốn tổng thống có quá nhiều quyền

Các nghị sĩ từ Samopomich và các đảng khác cảm thấy tổng thống có quá nhiều quyền lực.

“Hãy để ông ấy phải có trách nhiệm giống các nhân vật chính trị khác, ông ấy không thể đứng trên luật pháp”, Phó chủ tịch quốc hội Ukraine Oksana Syroyid, một thành viên của đảng Samopomich, cho hay.

Các quyền lực của ông Zelenskiy sẽ bao gồm việc bổ nhiệm người đứng đầu cơ quan an ninh quốc gia, quân đội, bộ trưởng tư pháp, thống đốc ngân hàng trung ương, các bộ trưởng ngoại giao và quốc phòng.

Nhưng quốc hội phải phê chuẩn mỗi quyết định bổ nhiệm và mặc dù ông Zelenskiy đã đánh bại Tổng thống sắp mãn nhiệm với tỷ lệ ủng hộ áp đảo trong cuộc bầu cử tổng thống và đảng của ông có thể giành số ghế lớn nhất trong quốc hội vào tháng 10 tới, nhưng nhiều khả năng đảng này khó giành thế đa số áp đảo, theo các cuộc thăm dò dư luận.

Điều đó có nghĩa là ông Zelenskiy phải liên minh với ít nhất một đảng khác nếu ông muốn các cam kết tranh cử được thực hiện và các quyết định bổ nhiệm được thông qua. Ông Zelenskiy chưa cho biết sẽ định liên minh với đảng nào.

Ngoài ra, việc ông cam kết trong chiến dịch tranh cử về một dự luật nhằm tước quyền miễn truy tố của các nghị sĩ và chính ông sẽ càng làm gia tăng tâm lý đối đầu. Volodymyr Ariev, một nghị sĩ từ phe ủng hộ ông Poroshenko, cho rằng nhiều khả năng quốc hội không ủng hộ động thái đó vì các nghị sĩ sợ bị truy tố trong các vụ mẫu thuẫn chính trị.

Ông Zelenskiy cũng cần các nghị sĩ để thông qua luật liên quan tới Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), nhà tài trợ nước ngoài quan trọng nhất của Ukraine, như một luật hình sự hóa hành vi làm giàu trái phép của các quan chức.

Ông Zelenskiy gặp khó trước bầu cử quốc hội

Có nhận định cho rằng các nghị sĩ có thể không ủng hộ luật đó cho tới sau cuộc bầu cử quốc hội vào tháng 10. Điều này có thể làm chậm tiến trình giải ngân một dự án hỗ trợ trị giá 3,9 tỷ USD của IMF. Điều đó có thể đủ lớn để phá vỡ bong bóng thị trường Zelenskiy trước bầu cử.

Sau khi ông Zelenskiy đắc cử tổng thống, các nhà đầu tư đã trở nên thoải mái hơn với ông, và cũng vì một ứng viên tổng thống khác - bà Yulia Tymoshenko, người phản đối một số kế hoạch cải cách lớn, bị loại khỏi cuộc bầu cử.

Đảng Samopomich của bà Syroyid cho biết đảng của bà muốn cắt giảm một số quyền lực của tổng thống, trong đó có quyền bổ nhiệm chủ tịch Ủy ban điều tiết năng lượng và nước quốc gia, vốn chịu trách nhiệm đặt các mức thuế năng lượng với chính phủ.

Ứng viên tổng thống Tymoshenko trước đó cũng kêu gọi hạn chế quyền lực của tổng thống.

“Cần phải xác định rõ ràng tổng thống có thể làm gì và không thể làm gì”, Oleksiy Riabchyn, một nghị sĩ trong đảng của bà Tymoshenko, nói.

Chính phủ hiện thời do Thủ tướng Volodymyr Groysman, người được Tổng thống Poroshenko bổ nhiệm, đứng đầu và ông này dự kiến sẽ tại nhiệm cho tới cuộc bầu cử vào tháng 10. Nếu ông Zelenskiy giành đủ ghế tại quốc hội, ông dự kiến sẽ thành lập chính phủ mới. Điều này có nghĩa rằng cho tới khi diễn ra cuộc bầu cử vào tháng 10 thì ông Zelenskiy có thể rất khó khăn để đưa ra các thay đổi lớn.

“Trước cuộc bầu cử quốc hội vào tháng 10, nhóm của ông Zelenskiy sẽ cần đảm bảo sự ủng hộ của các phe phái khác nhau tại quốc hội hiện thời để thông qua các chính sách”, Agnese Ortolani, nhà phân tích tại Đơn vị tình báo kinh tế, cho hay. “Điều này có thể gặp khó khăn, vì giới quyền lực chính trị nhiều khả năng sẽ làm tê liệt nhiệm kỳ tổng thống của ông Zelenskiy”.

Ông Zelenskiy có thể cố gắng thúc đẩy cuộc bầu cử quốc hội vào lúc này trong khi sự ủng hộ của ông đang ở mức cao. Nhưng ông chỉ có thể làm điều đó với sự ủng hộ của quốc hội.

“Nếu quốc hội không ủng hộ các sáng kiến của tổng thống, sẽ rất khó để giải thích với cử tri tại sao không”, Dmytro Razumkov, một cố vấn cho chiến dịch tranh cử của ông Zelenskiy, nhận định. “Điều đó sẽ phụ thuộc vào các nghị sĩ. Tôi cho rằng, các bản năng sinh tồn chính trị của họ sẽ đóng vai trò quyết định”.