Quan hệ Mỹ-NATO: Giá dịch vụ bảo kê ngày càng đắt đỏ

Tại hội nghị lãnh đạo kỷ niệm 70 năm thành lập NATO, Donald Trump cáo buộc các đồng minh thuộc NATO không thực hiện những cam kết về chi tiêu quốc phòng, và cảnh báo nếu họ không làm như vậy, Hoa Kỳ sẽ không bảo vệ những nước này trong trường hợp chiến tranh.

Như vậy, một trong những nguyên tắc cơ bản của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương đang bị đe dọa chỉ vì tiền.

Điều 5 của Hiệp ước quy định bất cứ cuộc tấn công nào vào một thành viên của NATO cũng là hành động tấn công cả khối.

Bây giờ các nước thành viên phải chi tiêu bao nhiêu cho NATO? Trump dự định tăng giá bằng cách nào? Một bài viết trên trang web của hãng thông tấn Nga Sputnik đã giải thích điều này.

Không nộp tiền thì sẽ không được bảo vệ

Donald Trump đã giáng một đòn nặng nề vào NATO. Hoa Kỳ đã chi khoảng 3% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) cho ngân sách quân sự, và người đứng đầu Nhà Trắng chỉ trích các đồng minh có ngân sách quân sự nhỏ hơn.

"Một số nước chi tiêu ít hơn 1% DGP cho ngân sách quốc phòng, điều này là không thể chấp nhận được. Nhưng nếu có chuyện gì xảy ra, chúng tôi [Mỹ] phải bảo vệ họ. Điều này là không công bằng, không trung thực" - Tổng thống Trump nói với các nhà báo.

Các chuyên gia ngay lập tức lưu ý rằng, nhà lãnh đạo Mỹ trên thực tế không chấp nhận Điều 5 của Hiệp ước NATO quy định bất cứ cuộc tấn công nào vào một thành viên của NATO cũng là hành động tấn công cả khối. Đây là một nguyên tắc cơ bản.

Năm 2014, các thành viên NATO đã đạt được một thỏa thuận tăng chi tiêu quân sự lên 2% GDP đến năm 2024. Tuy nhiên, Donald Trump, với tư cách là tổng thống Hoa Kỳ, đòi các đồng minh phải ngay lập tức tăng phần đóng góp vào ngân sách NATO.

“Trong nhiều năm liền, các vị tổng thống đã cố gắng nhưng không thành công trong việc ép buộc Đức và các quốc gia thành viên giàu có khác phải chi tiêu nhiều hơn để NATO bảo vệ khỏi Nga. Tại sao chỉ có 5 trong tổng số 29 quốc gia thành viên thực hiện cam kết của mình?” - Donald Trump đã tweet vào tháng 7 năm 2018.

Trump cho rằng, Mỹ đang tốn quá nhiều tiền để bảo vệ các nước NATO

Và ông viết thêm: “CẦN PHẢI trả 2% GDP và không phải vào năm 2025 mà ngay bây giờ. Đến cuối cùng, phải có 4%!”

Vào tháng 8 năm 2019, Trump tiếp tục quở trách các đồng minh không trả đủ tiền vào ngân sách khối Bắc Đại Tây Dương. "NATO có thái độ rất không công bằng đối với Hoa Kỳ!" - Trump phẫn nộ viết trên twitter.

Để trấn an ông, vào cuối tháng 11 vừa qua, ban lãnh đạo của liên minh đã sửa đổi công thức đóng góp vào ngân sách NATO. Tỷ lệ đóng góp của Đức cho ngân sách NATO tăng từ 14,8% đến 16%, còn tỷ lệ đóng góp của Mỹ giảm từ 22% xuống 16%.

Nhưng Trump vẫn không hài lòng với điều này. Nhà lãnh đạo Mỹ viết rằng: “Nếu các nước không nộp khoản đóng góp 2% (GDP) vào NATO thì có thể tôi sẽ phải áp dụng một số biện pháp liên quan đến thương mại” và Trump cảnh báo sẽ áp đặt các biện pháp cứng rắn rằng: “Tôi nắm trong tay các át chủ bài trong lĩnh vực thương mại”.

Chi thêm tiền để làm gì?

Điều đáng chú ý là, tại hội nghị lãnh đạo kỷ niệm 70 năm thành lập NATO, Trump trên thực tế đã thừa nhận rằng, NATO hiện không có kẻ thù cụ thể nào khi tuyên bố: “Tôi nghĩ rằng chúng ta nên hòa hợp với Nga”.

Trong tình huống này, phát ngôn trước đó của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã gây ra một vụ scandal trong NATO nghe lại có vẻ rất hợp lý: "Trước khi nói về việc tăng ngân sách quân sự, liên minh cần phải hiểu được mục tiêu của NATO là gì". Bởi nếu sống hòa hợp với Nga thì NATO làm gì có kẻ thù nào mà cần phải chi thêm nhiều tiền?

Thế nhưng ông Macron lại bị Trump cảnh báo rằng: "Không nước nào cần NATO nhiều hơn Pháp và những phát ngôn kiểu như vậy của Paris là rất nguy hiểm".

Sự phẫn nộ của nhà lãnh đạo Mỹ là dễ hiểu: Hoa Kỳ kiếm được rất nhiều tiền nhờ việc bảo vệ các đồng minh. Trước hết, bằng cách bán vũ khí.

Mỹ đang yêu cầu Đức, Pháp tăng ngân sách quốc phòng

Theo truyền thống lịch sử, chính người Mỹ đã đặt ra các tiêu chuẩn quốc phòng cho các nước NATO, do đó Hoa Kỳ là nhà cung cấp chính vũ khí và thiết bị quân sự cho các thành viên liên minh nhưng trên thực tế, hai cường quốc lớn nhất châu Âu là Đức và Pháp có tổng ngân sách quốc phòng hàng năm hơn trăm tỷ USD lại không hề muốn mua vũ khí Mỹ.

Do đó, trên thực tế, yêu cầu của Trump tăng đóng góp cho ngân sách NATO chỉ là một mưu đồ tiếp thị.

Tất nhiên, châu Âu không hài lòng chút nào với điều này. Trước thềm hội nghị thượng đỉnh ở London, Bộ trưởng Quốc phòng Pháp Florence Parley đã kêu gọi Hoa Kỳ ngừng áp đặt các sản phẩm quân sự của mình lên các quốc gia khác trong NATO.

"Không được để dưới sức ép của Washington biến Điều 5 của Hiệp ước NATO nói về sự đoàn kết biến thành ‘Điều F-35’ ép buộc chúng tôi phải mua vũ khí của Mỹ" - bà Florence Parley nói trong cuộc phỏng vấn của tạp chí Pháp Journal du Dimanche.

Tuyên bố của bà Parley đã gây ra một cú sốc trong NATO, nhưng trong khối này, liệu có mấy nước đủ tiềm lực và vị thế như Pháp, Đức để thoát khỏi cái thòng lọng của vũ khí Mỹ?

Giá “Dịch vụ bảo kê” ngày càng đắt đỏ

Ngoài việc kiếm tiền từ bán vũ khí ra, Mỹ có được tiền nhờ các căn cứ quân sự bố trí khắp thế giới. Và ở đây, Washington cũng bắt đầu áp dụng các biện pháp cứng rắn hơn.

Vào tháng 11, trong cuộc hội đàm với Hàn Quốc về hoạt động của các căn cứ quân sự Mỹ ở nước này, chính quyền Trump đã ra tuyên bố muốn Seoul tăng gấp 5 lần chi tiêu cho sự bảo vệ, từ mức 893 triệu USD/năm hiện nay lên gần 5 tỷ USD mỗi năm.

Nhật Bản sẽ phải chi thêm nhiều tiền đề mua sự hiện diện quân sự của Mỹ

Hơn nữa, nếu trước đây Mỹ đã xem xét lại mức chi tiêu một lần trong 5 năm, thì bây giờ họ tuyên bố sẽ tăng giá hàng năm. Nếu không, Lầu Năm Góc sẽ phải giảm quân số khoảng 4.000 người tại Hàn Quốc (hiện có 26.500 lính Mỹ hiện diện ở nước này).

Phái đoàn Hàn Quốc đã bị sốc với đề xuất này và làm gián đoạn cuộc đàm phán. Tuy nhiên, các nhà quan sát chắc chắn rằng, cuối cùng, Seoul sẽ chấp nhận tối hậu thư của Trump.

Hiện tại, khoảng 55 nghìn lính Mỹ đồn trú ở Nhật Bản và “Đất nước mặt trời mọc” hàng năm trả khoảng 1,7 tỷ USD chi phí duy trì các căn cứ quân sự của Mỹ.

Ngoài ra, Nhật Bản mua từ Hoa Kỳ các loại vũ khí, cho thuê bất động sản miễn phí cho quân nhân Mỹ, bảo đảm cho họ chế độ miễn thuế và các lợi thế khác. Tính tổng cộng lại thêm khoảng 2 tỷ USD nữa.

Năm 2021, Mỹ sẽ đàm phán với Nhật Bản về việc gia hạn thỏa thuận cho phép lính Mỹ đóng quân tại Nhật Bản và Tokyo nên chuẩn bị tinh thần trả thêm nhiều tiền hơn nữa.

Washington đã cảnh báo Tokyo rằng, sau khi thỏa thuận hiện tại về các căn cứ quân sự hết hạn vào tháng 3 năm 2021, các khoản chi phí sẽ tăng gấp bốn lần – lên đến 8 tỷ USD mỗi năm.

Mỹ đã bố trí gần 800 căn cứ quân sự và các điểm đóng quân nhỏ ở khoảng 140 quốc gia. Tổng ngân sách duy trì hoạt động của các căn cứ này trong năm tài khóa 2020, theo dữ liệu Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ, là 24,4 tỷ USD (không bao gồm chi tiêu cho các hành động quân sự). Rõ ràng, Trump muốn tăng ngân sách này lên đến ít nhất 100 tỷ.

Vào tháng 3 năm nay, cựu cố vấn an ninh quốc gia Mỹ John Bolton đã giải thích rằng, Washington muốn để tất cả các nước đồng minh có lực lượng quân sự Mỹ đồn trú, phải thanh toán cho Washington toàn bộ chi phí triển khai quân, cộng thêm khoản tiền hoa hồng 50% để bồi dưỡng cho việc được Mỹ bảo vệ về mặt quân sự.