Khẩn trương tháo gỡ vướng mắc, đẩy mạnh giải ngân vốn ODA đến cuối năm

Ngày 7/10, Bộ Tài chính tổ chức Hội nghị đánh giá về tình hình giải ngân vốn đầu tư nguồn vay nước ngoài (ODA) 9 tháng năm 2021 của các bộ, ngành.

Cục trưởng Cục Quản lý nợ và tài chính đối ngoại (Bộ Tài chính) Trương Hùng Long cho biết, đến ngày 6/10, Bộ Tài chính đã nhận được 9 văn bản của các bộ, ngành đề nghị trả lại kế hoạch vốn, với tổng giá trị là 8.054 tỷ đồng, chiếm khoảng 44,08% kế hoạch vốn được Thủ tướng Chính phủ giao.

Theo ông Trương Hùng Long, tại Quyết định số 2185/QĐ-TTg ngày 21/12/2020, Thủ tướng Chính phủ đã giao cho các bộ, ngành, địa phương kế hoạch vốn đầu tư công năm 2021, với nguồn nước ngoài là 51.550 tỷ đồng, trong đó của bộ, ngành là 16.637 tỷ đồng, của địa phương là 34.913 tỷ đồng. Các bộ, ngành nhập dự toán trên hệ thống Tabmis đến hết tháng 9 vừa qua là 13.043 tỷ đồng, đạt 78%.

Tính từ đầu năm đến ngày 6/10, lũy kế giải ngân vốn đầu tư công nguồn vay nước ngoài kế hoạch vốn năm 2021 của các bộ, ngành đạt 19,03% (3.166 tỷ đồng), tăng hơn 2 lần số giải ngân vốn đầu tư công nguồn vay nước ngoài vào thời điểm tổ chức hội nghị tháng 6/2021.

“Một số bộ ngành, địa phương xin trả lại có thể sẽ điều chuyển cho các bộ, ngành, địa phương có nhu cầu giải ngân vượt kế hoạch, hoặc buộc phải hủy kế hoạch vốn theo quy định. Mặc dù các cơ quan đã nỗ lực triển khai đồng bộ nhiều giải pháp để hỗ trợ cho công tác giải ngân, nhưng với thời gian còn lại từ nay cho đến hết năm, có thể thấy, việc hoàn thành tỷ lệ giải ngân so với kế hoạch vốn năm 2021 trên 95% kế hoạch như mục tiêu Nghị quyết số 63/NQ-CP là không khả thi”, ông Trương Hùng Long nói.

Lý giải về nguyên nhân chậm giải ngân vốn đầu tư công nguồn vay nước ngoài và việc các địa phương phải trả kế hoạch vốn, lãnh đạo Cục Quản lý nợ và tài chính đối ngoại cho biết, tác động nặng nề của đại dịch COVID-19 đã ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện của phần lớn các dự án ODA. Ngoài ra, còn có nguyên nhân là do các vướng mắc trong quá trình triển khai dự án, như chậm giải phóng mặt bằng, tái định cư, thiết kế cơ sở, chậm trong đấu thầu, ký hợp đồng; dự án đang trong quá trình thực hiện các thủ tục điều chỉnh chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư, điều chỉnh hiệp định vay với các nội dung như gia hạn thời gian thực hiện, thời gian giải ngân, sử dụng vốn dư, điều chỉnh chủ đầu tư, tỷ lệ thanh toán ngoại tệ/nội tệ, điều chỉnh kinh phí giữa các hạng mục.

Bên cạnh đó, kế hoạch vốn chưa tốt, nhiều bộ, ngành chưa thể giao hết kế hoạch vốn chi tiết, dẫn đến phải hủy dự toán.

Đại diện Bộ NN&PTNT cho biết, năm 2021, Bộ được giao là 9.846 tỷ đồng, trong đó, vốn trong nước là 7.001 tỷ đồng, vốn ODA 2.845 tỷ đồng. Đến nay, Bộ đã giải ngân được 45,5%.

Mặc dù là Bộ có tỉ lệ giải ngân lớn, song đại diện Bộ NN&PTNT cũng chia sẻ, khó khăn lớn nhất trong giải ngân vốn nước ngoài từ đầu năm đến nay là tác động của dịch COVID-19 khiến toàn bộ các công trường ở các tỉnh đều phải dừng thi công. Mặt khác, theo quy định của nhà tài trợ, thì những dự án sử dụng vốn vay nước ngoài đều phải có chuyên gia nước ngoài tham gia tư vấn, song vì COVID-19 nên cũng không thể nhập cảnh.

Do đó, Bộ NN&PTNT đã có văn bản gửi UBND một số tỉnh, thành phố thực hiện giãn cách theo Chỉ thị 16 cho phép chuyên gia nước ngoài tự cách ly tại công trường. Tuy nhiên, đến nay chỉ có một vài tỉnh đồng ý với đề xuất này. Bên cạnh đó, để đẩy nhanh tốc độ giải ngân, Bộ cũng đã thành lập tổ giải ngân để kịp thời giải quyết các vướng mắc, khó khăn phát sinh, cũng như kịp thời cập nhật thông tin ngay trên nhóm…

Để đẩy mạnh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công, Bộ Tài chính nêu một số kiến nghị, như cho nghiên cứu việc xem trước hồ sơ, tài liệu trên bản điện tử (sử dụng bản scan) để rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ ở mọi khâu của quá trình triển khai dự án. Đối với các cơ quan chủ quản, Bộ Tài chính đề nghị thực hiện kiểm tra, rà soát, giám sát, đôn đốc thực hiện kế hoạch vốn của các chủ dự án, kịp thời tháo gỡ ngay vướng mắc, khó khăn trong triển khai dự án và giải ngân; tiếp tục điều chuyển kế hoạch vốn nội bộ.

Trong trường hợp không thể điều chuyển nội bộ thì sớm có văn bản gửi Bộ KH&ĐT, Bộ Tài chính về việc cắt giảm để chuyển cho các bộ, ngành, địa phương khác.

Các đơn vị cần chủ động tháo gỡ vướng mắc liên quan đến giải phóng mặt bằng, tái định cư bảo đảm bàn giao mặt bằng sạch cho dự án đúng tiến độ…

Tại Hội nghị trực tuyến với các địa phương về tình hình giải ngân vốn đầu tư công nguồn ODA 9 tháng năm 2021 và thúc đẩy giải ngân năm 2021, cũng do Bộ Tài chính tổ chức vào chiều 7/10, Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Xuân Hà cho biết, tỉ lệ giải ngân vốn đầu tư công 9 tháng của các địa phương đạt tỷ lệ tương đối thấp.

Theo phê duyệt của Quốc hội và quyết định của Thủ tướng Chính phủ, tổng kế hoạch vốn đầu tư công nguồn ODA, vay ưu đãi nước ngoài được giao đầu năm 2021 của các địa phương là 63.709 tỷ đồng. Trong đó vốn bổ sung có mục tiêu của ngân sách Trung ương là 34.913 tỉ đồng và vốn cho các địa phương vay lại là 28.796 tỷ đồng.

Lãnh đạo Bộ Tài chính cho biết, tình hình giải ngân của các địa phương sau 9 tháng của năm 2021 đã có bước cải thiện rõ rệt so với 5 tháng đầu năm. Vốn ngân sách Trung ương bổ sung có mục tiêu 5 tháng đầu năm 2021 chỉ bằng 1,73% dự toán, thì nay đã đạt 11,51% dự toán (tăng thêm 9,78%). Vốn cho địa phương vay lại đã đạt 7,78% dự toán.

Tuy nhiên, Thứ trưởng Trần Xuân Hà đánh giá "tốc độ giải ngân rất chậm". Đây là mức giải ngân rất thấp. So với cùng kỳ năm 2020 thì giải ngân vốn bổ sung có mục tiêu của ngân sách Trung ương đạt 29% dự toán, vốn vay lại đạt 32,97% dự toán. Đến nay, vẫn có một số địa phương chưa có tỉ lệ giải ngân, như Lào Cai, Bắc Ninh, Hải Dương, Thái Bình, Hà Nam, Nam Định, Kon Tum, Đồng Nai, Trà Vinh, Bà Rịa-Vũng Tàu… Một số tỉnh, thành phố có tỉ lệ giải ngân thấp chưa đến 1%, như Sơn La, Quảng Ninh, Phú Yên…

“Vốn đầu tư công là một trong những nhân tố quan trọng góp phần tăng trưởng kinh tế. Chỉ tiêu chi đầu tư phát triển cũng ảnh hưởng đến việc thực hiện nhiệm vụ tài chính ngân sách năm 2021”, Thứ trưởng Trần Xuân Hà lưu ý.

Đặc biệt, năm 2021 là năm đầu của nhiệm kỳ giai đoạn 2021-2025, tiến độ thực hiện năm 2021 thấp sẽ ảnh hưởng đến năm 2022 và các năm tiếp theo, tác động không nhỏ đến thực hiện kế hoạch kinh tế xã hội. Căn cứ vào tình hình triển khai các dự án sử dụng vốn vay ODA và vốn vay ưu đãi, Bộ Tài chính dự kiến giải ngân đầu tư công nguồn nước ngoài cả năm 2021 của các địa phương đạt chỉ đạt xấp xỉ 36,5% kế hoạch vốn cấp phát được giao.

Cục trưởng Cục Quản lý nợ và tài chính đối ngoại cho biết, bên cạnh lí do dịch COVID-19, còn có các nguyên nhân khác dẫn đến chậm giải ngân, như chậm hoàn thành các thủ tục điều chỉnh chủ trương đầu tư, điều chỉnh dự án, điều chỉnh hiệp định/thỏa thuận vay. Theo quy định hiện nay, chỉ khi hoàn thành việc điều chỉnh chủ trương đầu tư thì mới có thể điều chỉnh hiệp định vay (nếu có).

Bộ Tài chính tái khẳng định cam kết kiểm soát chi trong vòng 3 ngày làm việc và xử lý đơn rút vốn (hình thức rút vốn trực tiếp) trong vòng 1 ngày làm việc, kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ.

Bộ Tài chính cũng đề nghị Bộ KH&ĐT cần có cơ chế đơn giản hóa, hoặc rút gọn quy trình điều chỉnh chủ trương đầu tư đối với trường hợp được gia hạn thời gian thực hiện dự án, có cơ chế bố trí kế hoạch phù hợp với đặc thù giải ngân vốn ODA và vay ưu đãi. Bộ Tài chính đề nghị điều chỉnh kế hoạch vốn năm 2021, tiếp tục rà soát việc phân bổ lại dự toán phù hợp với tiến độ triển khai các dự án.