32% người dân phải trả chi phí ngoài để làm giấy chứng nhận quyền sử dụng đất

Báo cáo cho thấy hiệu quả quản trị và hành chính công trong nhiệm kỳ 2016-2021 của Chính phủ Việt Nam liên tục được cải thiện. Đặc biệt, chỉ số kiểm soát tham nhũng trong khu vực công được cải thiện mạnh mẽ nhất.

Báo cáo đánh giá trải nghiệm của người dân đối với hiệu quả hoạt động của các cấp chính quyền trong quản trị, hành chính công và cung ứng dịch vụ công. Kết quả trình bày trong báo cáo cho thấy kể từ năm 2016, lĩnh vực kiểm soát tham nhũng trong lĩnh vực công đã được cải thiện đáng kể qua từng năm.

Kiểm soát tham nhũng trong khu vực công cũng là chỉ số nội dung gốc có chuyển biến tích cực trong nhiệm kỳ 2016-2021. Từ góc nhìn của người dân, công cuộc chống tham nhũng đã và đang tác động tới các cấp chính quyền địa phương. Tỉ lệ người được hỏi cho rằng hối lộ là cần thiết để có việc làm trong cơ quan nhà nước, khi đi khám, chữa bệnh ở bệnh viện công tuyến huyện/quận, khi làm giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, khi muốn con em được giáo viên tiểu học trường công lập quan tâm hơn và khi làm giấy phép xây dựng tiếp tục giảm. Xu hướng giảm này cũng bắt đầu từ năm 2016.

Tuy nhiên, kết quả khảo sát về trải nghiệm thực tế của người dân với nhũng nhiễu khi sử dụng dịch vụ công cho thấy một bức tranh kém tươi sáng hơn. Tỉ lệ người dân đã phải trả chi phí ngoài quy định để làm xong giấy chứng nhận quyền sử dụng đất tiếp tục tăng trong năm 2020. Hơn 32% cho biết họ đã phải trả thêm tiền ngoài quy định mới làm xong giấy CNQSD đất cho hộ gia đình. Sự khác biệt giữa trải nghiệm thực tế của những người đã dùng dịch vụ và cảm nhận của người dân nói chung về nhũng nhiễu, hối lộ có thể là do tác động của truyền thông về công cuộc phòng, chống tham nhũng trong thời gian qua, hoặc có thể là do hiện tượng vòi vĩnh, đòi hối lộ giảm dần. Cần nghiên cứu sâu hơn về mức độ chênh lệch này.

Kết quả khảo sát năm 2020 cho thấy tỉ lệ cho rằng quan hệ cá nhân là “quan trọng” hoặc “rất quan trọng” tiếp tục giảm, mặc dù tỉ lệ này vẫn cao đến trên 60%. Ở cả năm vị trí được hỏi, tỉ lệ người trả lời cho rằng để xin việc làm vào năm vị trí đó thì cần tới thân quen ở mức thấp nhất kể từ khảo sát năm 2011.

Trách nhiệm giải trình với người dân cũng từng bước được cải thiện trong nhiệm kỳ 2016-2021. Chỉ số nội dung gốc này đo lường mức độ và hiệu quả tương tác với người dân của các cấp chính quyền khi người dân có bức xúc, khúc mắc với gia đình, hàng xóm hoặc chính quyền địa phương. Trong năm 2020, tỉ lệ người dân tương tác với cán bộ, chính quyền cơ sở tăng lên.

Trong năm 2020, tỉ lệ người dân tương tác với cán bộ, chính quyền cơ sở tăng lên. Tỉ lệ người dân tới gặp trưởng thôn/tổ trưởng tổ dân phố tăng từ mức trung bình khoảng 23% mỗi năm giai đoạn 2016-2019 lên khoảng 29% năm 2020 để tìm kiếm giải pháp cho vấn đề họ gặp phải với gia đình, hàng xóm hoặc chính quyền địa phương. Tỉ lệ người dân tiếp xúc với các đại biểu Hội đồng nhân dân cũng tăng đáng kể, mặc dù thấp hơn tỉ lệ tiếp xúc với trưởng thôn/tổ trưởng tổ dân phố.

Báo cáo PAPI 2020 cũng cung cấp bức tranh tổng quát về thông qua Chỉ số PAPI 2020 tổng hợp của 63 tỉnh/thành phố bằng cách tính tổng điểm của 8 chỉ số nội dung đã trình bày ở trên. Qua điểm PAPI tổng hợp, các tỉnh/thành phố có thể so sánh với những địa phương có cùng điều kiện phát triển kinh tế-xã hội và vùng địa lý. Để nắm bắt được đâu là những vấn đề người dân hài lòng hoặc chưa hài lòng, lãnh đạo chính quyền các cấp và người đứng đầu các cơ quan, ban ngành địa phương cần tham khảo kết quả ở hơn 120 chỉ tiêu cụ thể.

Không có tỉnh, thành phố nào có tên trong nhóm đạt điểm cao nhất ở toàn bộ tám chỉ số nội dung PAPI năm 2020. Như biểu thị ở Hình 1, phần lớn các tỉnh, thành phố trong nhóm đạt điểm cao nhất phần lớn tập trung ở khu vực phía Bắc và miền Trung. Trong khi đó các tỉnh đạt điểm thấp hơn tập trung chủ yếu ở vùng Tây Bắc, Tây Nguyên và Nam Trung Bộ.

Qua hai năm 2019 và 2020, kết quả phân tích PAPI cho thấy, chỉ có một tỉnh (Thái Nguyên) cải thiện điểm số ở sáu chỉ số nội dung; hai tỉnh (Bắc Ninh và Bình Định) cải thiện ở năm chỉ số nội dung, và ba tỉnh, thành phố (Hà Nội, Hải Phòng và Đồng Tháp) cải thiện ở bốn chỉ số nội dung. Điểm của Cần Thơ giảm ở năm chỉ số nội dung; trong khi điểm của sáu tỉnh (Sơn La, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Lâm Đồng, Bình Dương, và Bến Tre) giảm ở bốn chỉ nội dung so với năm 2019.

Đánh giá về kết quả báo cáo trên, Đại diện thường trú UNDP tại Việt Nam Caitlin Wiesen phát biểu: “Được công bố đúng vào thời điểm Chính phủ bắt đầu một nhiệm kỳ mới, PAPI cung cấp dữ liệu sâu rộng về trải nghiệm người dân trong quá trình tương tác với bộ máy chính quyền các cấp của 63 tỉnh, thành phố. PAPI cũng là thước đo quan trọng để các tỉnh, thành phố xem xét và cải thiện hơn nữa hiệu quả hoạt động ở tám lĩnh vực quản trị và hành chính công”.

Báo cáo PAPI năm 2020 cho thấy sự tham gia của người dân và nỗ lực chống tham nhũng có mối liên hệ tích cực với hiệu quả phòng chống đại dịch COVID-19.

Đại sứ Australia tại Việt Nam, bà Robyn Mudie, ghi nhận: “Tôi vui mừng nhận thấy có sự cải thiện trong hiệu quả quản trị và hành chính công cấp tỉnh. Sự cải thiện này có thể đã góp phần giúp Việt Nam ứng phó thành công với đại dịch COVID-19. Báo cáo PAPI 2020 cho thấy có mối tương quan tích cực giữa quản trị tốt và hiệu quả trong ứng phó với đại dịch. Nói cách khác, quản trị tốt rất quan trọng. Trong thời gian tới, với quản trị công tốt, Việt Nam sẽ ứng phó hiệu quả với những tình huống khẩn cấp bất ngờ khác.”

Trước thềm cuộc bầu cử Quốc hội và Hội đồng nhân dân năm 2021, Báo cáo PAPI 2020 có phân tích về lựa chọn của cử tri khi bầu ứng cử viên cho các vị trí dân cử ở cấp quốc gia và cấp tỉnh. Kết quả cho thấy cử tri có xu hướng chọn ứng cử viên nam hơn ứng cử viên nữ, nhất là khi bầu chọn trưởng thôn, tổ trưởng tổ dân phố. Ngoài ra, cử tri có xu hướng chọn ứng cử viên nam đã lập gia đình hơn, trong khi cũng là ứng cử viên đã lập gia đình nhưng là nữ lại ít có khả năng được bầu chọn hơn.

Báo cáo cũng chỉ ra rằng những lĩnh vực phụ nữ quan tâm khác với nam giới. Phụ nữ quan tâm nhiều hơn đến công tác xóa đói giảm nghèo, chăm sóc sức khỏe và giáo dục. Phụ nữ ít tham gia vào quá trình ra quyết định ở địa phương và ít tiếp cận với Internet và các dịch vụ chính phủ điện tử hơn. Những khác biệt này nêu bật sự cần thiết phải có đại diện công bằng trong các cơ quan dân cử.

Chia sẻ về chủ đề này, ông John McCullagh, Đại sứ Ireland tại Việt Nam, cho biết: “Phụ nữ tham gia các vai trò lãnh đạo trong khu vực công rất cần thiết vì quan điểm và tiếng nói của phụ nữ trong quá trình ra quyết định rất quan trọng. Chúng tôi hy vọng phụ nữ Việt Nam sẽ tham chính bình đẳng hơn với nam giới để họ có thể đại diện cho lợi ích của phụ nữ. Bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ là lĩnh vực ưu tiên của Đại sứ quán Ireland trong quá trình xây dựng quan hệ đối tác với chính phủ Việt Nam, các tổ chức đa phương và xã hội dân sự.”

Hơn 14.700 người dân đã được phỏng vấn cho Báo cáo PAPI 2020. Đây là số lượng người dân tham gia đông nhất kể từ khi khảo sát được thực hiện trên toàn quốc lần thứ nhất vào năm 2011. Đây cũng là lần đầu tiên khảo sát thu thập ý kiến của người dân đăng ký tạm trú. Hơn 300 người di cư đã được khảo sát tại sáu tỉnh và thành phố trực thuộc Trung ương (Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Bắc Ninh, Đà Nẵng, Đồng Nai, và Bình Dương).

Thông tin do người dân tạm trú cung cấp giúp các cấp chính quyền hiểu rõ hơn về tác động của di cư trong nước đối với hiệu quả quản trị và hành chính công của tỉnh. Phân tích cho thấy người dân di cư có xu hướng nghèo hơn và có ít tài sản hơn và thu nhập thấp hơn so với người dân thường trú và họ thường là phụ nữ. Vì vậy, trải nghiệm của người dân di cư rất khác so với người dân thường trú trong cùng một địa bàn dân cư. Dữ liệu này rất quan trọng trong việc xây dựng các giải pháp quản trị bao trùm, không để người dân di cư bị bỏ lại phía sau.

Phát biểu tại buổi công bố báo cáo, Tiến sĩ Nguyễn Hữu Dũng, Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, cho biết: “Chúng tôi kỳ vọng PAPI sẽ tiếp tục cung cấp dữ liệu cần thiết và đáng tin cậy về hiệu quả công tác điều hành, quản lý nhà nước và cung ứng dịch vụ công của các cấp chính quyền, thúc đẩy trách nhiệm giải trình của các cấp chính quyền và đóng góp đáng kể vào quá trình đổi mới tư duy, hướng tới quản trị công hiện đại và đổi mới chính sách dựa trên dẫn chứng từ thực tiễn.”