Tự học - Chìa khóa thành công

Cần có kỹ năng tự học

Trong quá trình đổi mới phương pháp giảng dạy trong giáo dục thì vai trò của người học đã có sự thay đổi, họ trở thành người giữ vai trò trung tâm, là chủ thể tích cực chủ động sáng tạo của quá trình học tập. Bên cạnh việc học ở lớp dưới sự hướng dẫn của giáo viên thì người học còn phải tự nghiên cứu, tự tìm hiểu khám phá để lĩnh hội tri thức. Không những thế, về mặt tâm lý học cũng cho thấy việc tự học sẽ làm cho người học phát huy được hết nội lực đem lại hiệu quả hơn trong quá trình học tập.

Quá trình giảng dạy hơn 20 năm của mình, cô Nguyễn Thị Khánh - giáo viên môn Văn Trường Trung học phổ thông Phan Đình Phùng (Hà Nội) có nhận xét: Năng lực tự học của học sinh còn nhiều hạn chế. Phần lớn học sinh vẫn học thụ động và những kiến thức mà học sinh có được chủ yếu là ở trường học do giáo viên cung cấp, học sinh chưa có nhu cầu và thói quen tự học. Một số khác tuy đã có ý thức tự học nhưng chưa có kỹ năng nên chưa đem lại kết quả cao trong học tập. Vì vậy, theo cô Khánh, giáo viên cần phải quan tâm đến vấn đề tự học của học sinh và cần giúp cho các em có được một kỹ năng tự học thật tốt, nhất là đối với học sinh THPT. Điều này sẽ giúp các em có thể thích ứng ngay và học tốt khi chuyển lên học đại học và chuyên nghiệp sau này.

Từ thực tế ngày nay cũng cho thấy, vì học sinh quá thụ động vào các bài giảng của thầy cô trên lớp nên rất lười suy nghĩ và thiếu sáng tạo trong học tập hay đào xới thêm kiến thức. Và cũng chính vì chỉ học gói gọn trong các bài giảng trên lớp nên dẫn đến tình trạng học sinh phải đi học thêm tràn lan. Từ đó các em không có sự độc lập trong suy nghĩ, phụ thuộc vào thầy cô và bị tác động, áp lực từ điểm số, kết quả không thực chất; các em không chủ động được thời gian và ảnh hưởng đến sức khỏe...

Chị Vũ Hồng Nga (Đống Đa - Hà Nội) cho biết: Con trai chị đang học lớp 12. Mặc dù đang trong quá trình ôn thi tốt nghiệp và đại học nhưng chị thấy con dành ít thời gian cho học tại nhà. Thời gian học của cậu con trai chủ yếu là trên lớp và các buổi học thêm. Mặc dù đi học tối ngày song học lực của con chị chỉ ở dạng trung bình.

Tự học không những giúp học sinh không ngừng nâng cao chất lượng và hiệu quả học tập khi còn ngồi trên ghế nhà trường, mà còn trang bị cho các em năng lực, hứng thú, thói quen, có phương pháp tự học thường xuyên và suốt đời. Qua đó giúp các em rèn luyện đức tính tự lập, ít phụ thuộc vào người khác đặc biệt là thầy cô ở trường. Từ đó chất lượng học tập của các em sẽ được đánh giá thực chất hơn. Có thể nói kinh nghiệm tự học của các em thường do người lớn truyền lại, do nhận biết được trong quan hệ giữa giáo viên và học sinh hoặc do thể nghiệm của bản thân, do tiếp thu qua sách, báo... Kinh nghiệm tuy không có tính chất hệ thống, đôi khi còn thiếu tính chính xác, nhưng vẫn là cơ sở, điều kiện rất cần thiết cho mọi hoạt động của các em. Kinh nghiệm càng phong phú thì hoạt động càng dễ dàng đạt được hiệu quả cao.

Lò luyện Không thể thay tự học

Chia sẻ của hàng chục thủ khoa ở các trường đại học, học viện trong mùa thi Đại học 2011- 2012 đều cho thấy trên 90% số thủ khoa tự ôn thi ở nhà và cho rằng đây là phương pháp hiệu quả.

Thủ khoa Trường Đại học Y Hà Nội nói: Ngoài việc nắm vững kiến thức đã có, các bạn nên tự làm đề từ năm lớp 11. Sau khi làm cần tự chấm điểm và tìm ra cái sai của mình để tự sửa. Ôn thi, nếu không biết tận dụng thời gian để tự nghiên cứu, tự học sẽ không đạt kết quả tốt. Đến lò luyện nếu không học hành nghiêm túc, chỉ đến để “chém gió”, tìm bạn... thì tốn thời gian mà không đem lại hiệu quả.

Hầu hết các thủ khoa cũng cho rằng, việc tới lò luyện cũng tốt nhưng chỉ là giải pháp tâm lý. Bởi lẽ, tất cả kiến thức cơ bản đều có trong sách giáo khoa. Chỉ cần ôn theo hệ thống, học theo phương pháp hợp lý. Và đúng như Lê Cao Khánh, thủ khoa ĐH Thủy lợi bày tỏ quan điểm: “Đề thi đại học chỉ bao quanh kiến thức cơ bản trong sách giáo khoa. Hội đồng ra đề không thể ra đề ngoài sách”. 

Thời điểm này, nhiều phụ huynh ở Hà Nội có con thi đại học năm nay đang tấp nập tìm lò luyện thi cho con với mong muốn con được bổ sung những kiến thức “sát đề” “trúng đề”, ôn luyện tâm lý làm bài vững vàng... từ đó tăng khả năng đỗ cao. Song có lẽ như một giảng viên tham gia giảng dạy tại trung tâm luyện thi đại học nói: “Không có chuyện đến trung tâm ôn tập thì sẽ trúng đề. Trước khi đến bất kỳ trung tâm nào, học sinh cần nắm vững kiến thức cơ bản trong sách giáo khoa. Kiến thức chính vẫn là do các em tự học...” thì các bậc phụ huynh và học sinh cần phải suy nghĩ lại.

Một thủ khoa Học viện An ninh nhân dân cũng khẳng định: Việc đi lò luyện ôn là giải pháp tâm lý cho các thí sinh chưa nắm vững kiến thức. Đa số các sĩ tử đỗ cao thì nguyên nhân chính vẫn do tinh thần tự học ở nhà, phương pháp học khoa học, chăm chú ghi chép, nghe lời thầy cô giảng trên lớp.

Bí quyết tự học

Qua kinh nghiệm giảng dạy bộ môn Toán bậc trung học, thầy giáo Lương Đức Tuấn - Giáo viên môn Toán Trường Trung học phổ thông Trần Phú (Móng Cái - Quảng Ninh) chia sẻ: Tùy vào đặc điểm của từng môn học mà việc rèn luyện kỹ năng tự học của học sinh cũng có những nét đặc thù riêng. Ví như, Toán học cũng là một môn khoa học nghiên cứu về các quan hệ số lượng, hình dạng và logic trong thế giới khách quan. Vì vậy, Toán học so với các môn học khác có các đặc điểm cơ bản đó là tính trừu tượng cao, tính thực tiễn phổ dụng và tính logic. Chính những đặc điểm này đã tác động không nhỏ đến việc rèn luyện kỹ năng tự học của học sinh. Nó đòi hỏi học sinh ngoài giờ lên lớp cần phải dành thời gian ở nhà để suy nghĩ, đào sâu, nghiên cứu, tìm hiểu kỹ sách giáo khoa cũng như ở trong các nguồn tài liệu khác mới có thể hiểu rõ và nắm vững các nội dung kiến thức...

Nguyễn Đức Mạnh - một du học sinh tại Mỹ chia sẻ: Trước khi đến lớp, cần đọc trước nội dung chương mục, ghi câu hỏi, cố gắng đề xuất câu trả lời, sau đó đối chiếu với câu trả lời của thầy cô, bạn bè. Tham gia giờ học đầy đủ và ghi chép các ý chính, các ý phát triển... một cách có hệ thống. Sau buổi học cần làm bài tập, tự học qua sách, tài liệu từ Internet một cách nghiêm túc.

Tự học trước khi thi sẽ giúp bạn tập trung tâm trí, thời gian để ôn bài, bổ sung lỗ hổng kiến thức, phát hiện tìm tòi nhiều điều hay, tìm ra phương pháp làm bài khoa học. Tự học giúp bạn ghi nhớ kiến thức từng bài, từng phần một cách dứt điểm, lâu bền, sâu sắc và logic, giúp thí sinh đi thi làm bài chính xác, ngắn gọn, sáng tạo, đạt điểm cao.

Theo Mạnh, để có hiệu quả, học sinh cần có thái độ tự học nghiêm túc, có kỷ luật, nỗ lực hoàn thành mọi bài học theo kế hoạch đặt ra, luôn cầu thị, không tự bằng lòng với kiến thức đã có.

Muốn có kỹ năng tự học và không phụ thuộc nhiều vào bài giảng trên lớp, HS cần có kế hoạch học tập hợp lý, một công cụ ghi nhớ thật khoa học, phân chia lượng thời gian học tập ở trường và ở nhà cân đối. Trên hết là phải kiên trì, chịu khó.

Xuất phát từ lợi ích của việc tự học, các nhà khoa học đã đưa ra lời khuyên đối với phụ huynh, nhà trường cần sớm rèn luyện kỹ năng tự học cho học sinh. Tự học sẽ giúp các em có được những kiến thức cơ bản, nền tảng tạo nên học vấn của mình. Nhờ những kiến thức này mà các em có thể lĩnh hội được những kiến thức cơ sở chuyên ngành.

Minh Tâm (Theo GD&TĐ)