Tiêu chí xây dựng đô thị thông minh: Không thể cứng nhắc

Đề án Phát triển đô thị thông minh (ĐTTM) bền vững Việt Nam giai đoạn 2018 - 2025, định hướng đến năm 2030 (Đề án 950) đã được triển khai, song hiện nay vẫn còn những bất cập trong phát triển đô thị. Nhiều ý kiến trăn trở về tiêu chí ĐTTM.

Theo thống kê, hiện cả nước đã có 41/63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đã hoặc đang triển khai xây dựng đề án phát triển ĐTTM dựa trên những điều kiện kinh tế- xã hội riêng biệt của từng địa phương. Trong khi đó, Bộ Xây dựng đang xây dựng các tiêu chí cơ bản của ĐTTM cũng như nền tảng pháp lý và các quy chuẩn, tiêu chuẩn cho ĐTTM.

Tại tọa đàm “Đô thị thông minh - Từ chính sách đến thực thi” do Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức ngày 15/4, ông Lê Hoàng Trung - Phó Cục trưởng Cục Phát triển đô thị (Bộ Xây dựng) cho biết, khi đặt vấn đề về ĐTTM, điều ông trăn trở là tiêu chí nào đo đếm? ĐTTM theo cấp độ nào để tránh trường hợp nhầm lẫn? Có đô thị chỉ đưa 1 giải pháp về khóa cửa thông minh cũng cho là ĐTTM.

Chính vì vậy, Đề án 950 đề ra cách tiếp cận, nhận diện với 3 trụ cột: quy hoạch thông minh, liên thông dữ liệu đầu, đầu tư và quản lý ĐTTM. Bộ tiêu chí ĐTTM đánh giá như thế nào liên quan nhiều ngành, nhiều lĩnh vực.

"Chúng tôi thống nhất với các bộ, ngành phải có một khung, để từ đó từng đô thị lựa chọn theo nhu cầu của họ, muốn phát triển như thế nào. Chúng tôi cũng đã nghiên cứu, trong thời gian sớm sẽ nghiên cứu ban hành trước tiên là sổ tay hướng dẫn. Chúng ta không quá cầu toàn đưa hết vấn đề xã hội, mà đưa ra khung, chọn một vài tiêu chí dễ triển khai, phổ quát nhất, và đón nhận phản hồi.

Đô thị vẫn phát triển, tồn tại và có thách thức. Trong quá trình đó, Bộ Xây dựng sẽ hoàn thiện các văn bản hướng dẫn, từng bước kiện toàn dần theo thời gian, theo trình độ kinh tế phát triển đô thị, trình độ kinh tế, xã hội, trình độ tích tụ hạ tầng... để các địa phương, đô thị lựa chọn giải quyết vấn đề của họ", ông Trung chia sẻ.

Liên quan đến các bộ tiêu chí của ĐTTM, ông Phan Đức Hiếu - Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho rằng nên thay đổi bởi các bộ tiêu chuẩn hiện không còn phù hợp. Từ phía nhà đầu tư, cũng phải thay đổi, vì thông minh phải là sáng tạo, đổi mới. Các tiêu chuẩn không phải là miêu tả, bộ tiêu chuẩn phải chống sốc, an toàn, sao cho sử dụng được tốt nhất.

"Chúng ta có mâu thuẫn không khi nói về ĐTTM, thành phố thông minh mà không xác định được mô hình nào chuẩn? Đúng là hiện nay chúng ta không có một mô hình nào chuẩn. Tuy nhiên khi xây dựng ĐTTM, chúng ta phải có một bộ tiêu chí tối thiểu. Bộ tiêu chí phải đáp ứng được một phần nào đó, phải xây dựng mang tính định hướng, để các bên liên quan nhìn vào định hướng nên xây dựng cái gì, giải quyết vấn đề gì?", ông Hiếu nêu.

Việc xây dựng ĐTTM sẽ gắn liền với các ứng dụng (app) về nước, về hóa đơn, về cây xanh… Nhưng thực tế hiện nay chúng ta có tới 12-13 app mà thực ra không có kết quả, rõ ràng đó là vấn đề về kết nối. Nó có thể tạo ra sự xung đột, đóng băng, an toàn về mặt kỹ thuật. Thực tế, tiêu chuẩn kỹ thuật là cần thiết đề bảo đảm hài hòa, tối ưu.

"Như vậy rõ ràng khi nói đến ĐTTM chúng ta nên có tiêu chuẩn và khung pháp lý. Thành phố thông minh, ĐTTM nói rất nhiều về sáng tạo. Vậy tạo thể chế thế nào để thúc đẩy sự sáng tạo, tạo điều kiện cho các cá thể phát triển là điều rất quan trọng", ông Hiếu nhìn nhận.

Từ thực tiễn hoạt động của doanh nghiệp, ông Nguyễn Hoài Bắc - Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Phát triển và Đầu tư Đại Sơn cho hay, nếu đặt ra bộ tiêu chí cho ĐTTM thì hoàn toàn có thể, nhưng nếu đưa thành các nội quy bắt buộc, trở thành quy định pháp luật thì chúng ta sẽ chạy theo nó và dẫn tới hỗn loạn thị trường xây dựng ở Việt Nam. Do đó, cần phải cẩn trọng trong vấn đề này.

Bộ Xây dựng đã có những quy chuẩn để phê duyệt các dự án khu đô thị mới. Trong các quy chuẩn này đã có những biểu hiện một phần của ĐTTM theo cách nhìn mới. Nhưng để tích hợp vào trong ĐTTM, chúng ta phải cân nhắc đến tiềm lực của doanh nghiệp. Vì tiềm lực của doanh nghiệp sẽ giải quyết được tất cả những trăn trở của người dân, làm cho chất lượng cuộc sống tốt hơn. Nhà đầu tư có tiềm lực phải làm đúng các tiêu chí được phê duyệt của Bộ Xây dựng hoặc các cơ quan có thẩm quyền cấp trong thời gian tới.

Ngoài ra, ông Bắc kiến nghị giản lược bớt các thông tư, nghị định hướng dẫn và đưa ra bộ tiêu chí về ĐTTM là không bắt buộc để hướng tới các giá trị tốt hơn, vì không có tiêu chí nào để đánh giá đô thị có thông minh hay không.

Ông Bắc cũng mong muốn các đại biểu Quốc hội, các nhà quản lý có thể tham mưu cho Chính phủ, báo cáo với Quốc hội để dẫn dắt hình thành các cụm dân cư thông minh, tiến tới hình thành ĐTTM.

Với quan điểm nhà đầu tư là người chịu trách nhiệm quan trọng nhất trong vấn đề này, ông Bắc cho rằng bộ tiêu chí kỹ thuật, quy chuẩn về ĐTTM phải áp dụng cho nhà đầu tư. Và nhà đầu tư phải có đủ năng lực để có thể thực hiện, còn nếu như không áp dụng được thì dù đấu thầu đất hay các hình thức khác cũng phải bị loại ra.

Về ý kiến này, ông Lê Hoàng Trung cho biết, hiện tại, Bộ Thông tin Truyền thông giao Cục Tin học hóa ban hành khung tham chiếu về ICT cho ĐTTM. Gọi là khung tham chiếu chứ không phải quy định cứng, đó là lý do vì sao văn bản pháp luật phải có điều khoản chuyển tiếp. ICT đã có, nhưng làm sao có thể kết nối với nhau thì phải có trung gian và giao thức kết nối.

Có hai vấn đề liên quan đến phát triển đô thị, đó là hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng công nghệ. Về hạ tầng kỹ thuật, với Bộ Xây dựng là quy chuẩn, là điều kiện bắt buộc phải làm, còn điều kiện tốt hơn là những tiêu chí ĐTTM. Quy chuẩn thì không thể thay đổi, nếu quy định cứng thì các đô thị sẽ bị gò ép, không thể là ĐTTM, vì thông minh là sáng tạo, đổi mới. Chính vì thế, Bộ Xây dựng nhận thức vấn đề và xây dựng theo hướng này. Làm sao có quy định có cứng, có mở, có quy định làm sao đo đếm được, và có quy định để nhận diện, tham chiếu...