'Trồng dữ liệu' trên những cánh đồng công nghệ

“Phân bón mới”

Trên những cánh đồng lúa, vườn cây ăn trái ở miền Tây, người nông dân không còn chỉ chăm lo chuyện cấy, gặt như bao đời, mà còn học cách “trồng dữ liệu”. Từng công đoạn làm đất, bón phân, phòng trừ sâu bệnh, thu hoạch, tất cả đều được ghi nhận trong nhật ký điện tử. Mỗi lô hàng đều có mã QR, giúp truy xuất nguồn gốc minh bạch từ ruộng đến bàn ăn.

Chị Lê Ngọc Hiền - chủ nông trại Peace Farm ở tỉnh Vĩnh Long đang chia sẻ kỹ thuật trồng trồng dưa lưới.

Đây là bước tiến quan trọng về chuyển đổi số trong sản xuất nông nghiệp, nơi doanh nghiệp và nông dân cùng hợp tác để xây dựng chuỗi giá trị số hóa. Hệ thống MRV (đo đạc, báo cáo phát thải khí nhà kính) được áp dụng, còn người nông dân thì được hướng dẫn sử dụng phần mềm quản lý, cập nhật dữ liệu theo thời gian thực.

Việc gắn mã QR không chỉ là dán nhãn cho đẹp mắt. Đó là “chìa khóa” mở cánh cửa đến các thị trường cao cấp, nơi người mua đòi hỏi sự minh bạch và chứng nhận tiêu chuẩn khắt khe. Nếu không đáp ứng được, nông sản có thể bị từ chối ngay từ khâu nhập khẩu, thiệt hại không chỉ về kinh tế, mà còn về uy tín.

Thu hoạch dưa lưới chất lượng cao tại nông trại Peace Farm.

Nếu trước đây “phân bón” là vật chất nuôi cây, thì nay dữ liệu chính là “phân bón tinh thần” nuôi dưỡng niềm tin và giá trị. Nhiều hợp tác xã, doanh nghiệp nhỏ tại ĐBSCL đã tiên phong sử dụng thiết bị IoT để đo pH đất, độ ẩm, phát hiện sâu bệnh, quản lý vùng trồng bằng điện thoại. Nhật ký sản xuất, hình ảnh, khuyến nông đều được lưu trữ điện tử, giúp doanh nghiệp chế biến dễ dàng xác thực nguồn gốc và giảm nguy cơ bị trả hàng do vi phạm tiêu chuẩn.

Tuy nhiên, hành trình số hóa nông nghiệp vẫn còn nhiều rào cản. Ở những vùng sâu, hạ tầng mạng còn yếu, chi phí đầu tư ban đầu lớn, trình độ sử dụng công nghệ hạn chế. Không ít nông dân vẫn lo ngại mất quyền kiểm soát dữ liệu hay phải gánh “chi phí vô hình” khó đo lường. Dẫu vậy, những bước đi đầu tiên này đang dần chứng minh: chuyển đổi số không còn là lựa chọn, mà là con đường tất yếu để nông nghiệp miền Tây trụ vững và bứt phá.

Peace Farm - tầm nhìn nông nghiệp số

Tại tỉnh Vĩnh Long, nông trại Peace Farm của chị Lê Ngọc Hiền là một ví dụ tiêu biểu cho việc ứng dụng công nghệ số vào sản xuất nông nghiệp.

“Trước đây, việc tưới nước hoàn toàn thủ công, không thể kiểm soát được lượng nước, dẫn đến hao phí điện và tài nguyên. Giờ đây, nhờ thiết bị cảm biến và hệ thống tưới tự động, chúng tôi có thể điều chỉnh lượng nước và phân bón phù hợp từng giai đoạn, mọi thứ vận hành từ xa chỉ qua chiếc điện thoại”, chị Hiền chia sẻ.

Nhờ công nghệ, nông trại tiết kiệm được đáng kể chi phí, nhân công, đồng thời nâng cao hiệu quả canh tác. Cảm biến nhiệt độ và độ ẩm giúp xác định chính xác nhu cầu tưới, tránh tình trạng “tưới theo cảm tính” như trước kia. Với cây trồng có giá trị cao, công nghệ còn cho phép kiểm soát dinh dưỡng chi tiết từ đạm, lân, kali và tự động điều chỉnh lượng phân khi phát hiện thiếu hụt.

Tuy nhiên, theo chị Hiền, việc đầu tư công nghệ cần được tính toán kỹ. “Nếu trồng dưa lưới mà giá trị kinh tế chỉ dừng lại ở mỗi ký bán dưới 100.000 đồng, thì việc đầu tư thiết bị hàng tỷ đồng là không phù hợp. Công nghệ phải ‘vừa túi tiền’ và đáp ứng đúng nhu cầu sản xuất”, chị Hiền nói.

Chuyển đổi số là xu hướng không thể đảo ngược, nhưng nông dân cần hiểu rõ và làm chủ công nghệ, tránh đầu tư theo phong trào.

Chị Lê Ngọc Hiền đang kiểm tra dinh dưỡng từng cây dưa lưới tại nông trại.

Chị Hiền cũng nhấn mạnh, làm nông nghiệp dù có công nghệ hỗ trợ thì vẫn cần “tay nghề” và sự quan sát. Máy móc có thể điều khiển tưới bón, nhưng chỉ người nông dân mới hiểu được cây trồng cần gì, đang khỏe hay yếu. Làm nông nghiệp không thể chỉ "ngồi bấm nút".

ĐBSCL đang hội đủ điều kiện để trở thành vùng nông nghiệp số trọng điểm của cả nước, từ sản lượng lớn, kinh nghiệm sản xuất, đến tinh thần hợp tác xã. Nhưng để biến tiềm năng thành hiện thực, cần sự đồng bộ về hạ tầng số, điện - viễn thông, chính sách đầu tư thiết bị, đào tạo nhân lực số và khung pháp lý bảo vệ dữ liệu nông dân.

Khi dữ liệu được thu thập, quản lý và chia sẻ minh bạch, nông sản ĐBSCL không chỉ đạt tiêu chuẩn quốc tế, mà còn có thể vươn vào các thị trường ngách - hữu cơ, xanh, giảm phát thải, nơi người tiêu dùng sẵn sàng trả giá cao hơn cho sự minh bạch và bền vững.

Ruộng đồng miền Tây đang chuyển mình, từ những thửa lúa trũng, ruộng mặn đến vườn cây trái ven sông, tất cả đang được “kích hoạt” bằng công nghệ. QR, dữ liệu, IoT hay hợp tác số không chỉ là công cụ, mà là hạt giống mở đường cho tương lai. Và khi chính quyền, doanh nghiệp, nông dân cùng chung tay, dữ liệu sẽ không chỉ là “phân bón mới”, mà trở thành sức sống nuôi dưỡng tương lai nông nghiệp Việt Nam.