Luật sư Phan Vũ Tuấn: Phimmoi.net bị khởi tố hình sự sẽ là "bước nhảy" để xử lý các website vi phạm bản quyền khác trên Internet

Luật sư Phan Vũ Tuấn, Giám đốc Văn phòng Luật sư Phan Law trong một Hội nghị về chống vi phạm bản quyền ở Seoul, Hàn Quốc năm 2016. (Ảnh: NVCC)

Ngày 19/8, Cơ quan CSĐT Công an TP.HCM đã khởi tố vụ án hình sự liên quan đến website phim lậu phimmoi.net, truy tìm các cá nhân liên quan để phục vụ công tác điều tra. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử ở Việt Nam, cơ quan cảnh sát điều tra khởi tố một vụ án xâm phạm quyền tác giả trên Internet. Doanh nghiệp Việt Nam đã phỏng vấn Luật sư Phan Vũ Tuấn, Giám đốc Văn phòng Luật sư Phan Law, Phó Chủ tịch Hội Sở hữu trí tuệ TP Hồ Chí Minh xung quanh vấn đề xử lý vi phạm quyền tác giả trên môi trường số hiện nay.

Thưa luật sư, việc lần đầu tiên có một vụ án xâm phạm quyền tác giả bị khởi tố có ý nghĩa như thế nào?

Luật sư Phan Vũ Tuấn: Có thể nói việc lần đầu tiên khởi tố vụ án hình sự về vi phạm bản quyền tác giả là cột mốc rất quan trọng trong việc xử lý vi phạm bản quyền nói chung và trong lĩnh vực điện ảnh nói riêng tại Việt Nam.

Việc khởi tố một vụ án hình sự về xâm phạm bản quyền là cơ sở để xử lý các hành vi vi phạm của cá nhân, tổ chức có liên quan. Các đối tượng này cần phải chịu trách nhiệm đối với những hành vi vi phạm của mình trước pháp luật. Đồng thời, pháp luật cần phải bảo vệ quyền lợi chính đáng của chủ thể quyền tác giả, tổ chức, cá nhân sáng tạo nội dung và những người thưởng thức nghệ thuật chân chính.

Mặt khác, trên mạng Internet các trang phim lậu đang hoạt động rất “sôi nổi” và chuyên nghiệp. Việc xây dựng các website phim lậu đang được các cá nhân, tổ chức vi phạm xem như là một phương thức hữu hiệu để nhanh chóng kiếm tiền mà không cần vốn. Tuy nhiên, hầu hết các đối tượng này chưa nhận thức được tính nghiêm trọng của hành vi vi phạm, thờ ơ trước các chế tài xử phạt của pháp luật. Các chế tài xử lý mạnh mẽ và hệ thống pháp luật đầy đủ nhưng nếu thực thi không gắt gao thì hiệu quả sẽ không đi đến đâu. Chính điều này sẽ khiến Việt Nam trở thành thị trường tiềm năng cho các đơn vị khai thác phim lậu, đồng thời là thị trường nhiều rủi ro cho các nhà cung cấp nội dung trên thế giới. Từ đó sẽ gây ra tác động tiêu cực đối với thị trường điện ảnh cũng như môi trường pháp lý bản quyền bền vững tại Việt Nam.

Việc khởi tố một vụ án hình sự liên quan đến vấn đề vi phạm bản quyền chính là một hồi chuông cảnh báo đối với tất cả tổ chức, cá nhân vi phạm. Điều này khẳng định tính nghiêm minh, răn đe của pháp luật trước những hành vi không đúng chuẩn mực, xâm phạm đến quyền, lợi ích của chủ thể quyền, tổ chức, cá nhân sản xuất nội dung, sáng tạo nghệ thuật và gây ảnh hưởng xấu đến sự phát triển chung của xã hội .

Bên cạnh đó, Việt Nam đã ký kết tham gia vào Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ Xuyên Thái Bình Dương (CPTPP). Vấn đề xử lý hình sự các đối tượng có hành vi vi phạm quyền tác giả là một trong các yêu cầu cốt lõi của Chương 18 về Sở hữu trí tuệ cụ thể là tại Điều 18.77 quy định về Thủ tục và hình phạt hình sự. Việc xử lý phimmoi.net bằng biện pháp hình sự có thể xem là động thái đầu tiên của việc thực thi quyền sở hữu trí tuệ theo CPTPP, tạo nên tiền lệ đầu tiên cho các vụ án hình sự khác liên quan đến hành vi vi phạm quyền tác giả, quyền liên quan trên Internet sau này.

Theo các quy định pháp luật hiện nay, hành vi xâm phạm quyền tác giả của phimmoi.net có thể bị xử lý như thế nào?

Luật sư Phan Vũ Tuấn: Phimmoi.net cần phải chịu trách nhiệm trước pháp luật đối với các hành vi vi phạm của mình. Dưới góc độ pháp lý, phimmoi.net đã có hành vi khai thác, sao chép, sử dụng, trình chiếu, truyền đạt các tác phẩm điện ảnh ra công chúng không được phép của chủ thể quyền với quy mô thương mại. Những hành vi này đã được diễn ra trong một thời gian gian dài, có quy mô lớn và ngày càng phát triển với nhiều cách thức khác nhau rất tinh vi và khó kiểm soát. Cùng với đó, phimmoi.net đã thu lợi bất chính từ hoạt động kinh doanh quảng cáo sản phẩm, dịch vụ trái phép trên các bộ phim có bản quyền với số tiền đặc biệt lớn.

Đối với các hành vi trên, người thực hiện hành vi có thể bị xử lý về “Tội xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan” theo quy định tại Điều 225 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017, với khung hình phạt cao nhất có thể lên đến 1 tỷ đồng hoặc bị phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm. Bên cạnh đó, người phạm tội còn có thể bị áp dụng hình phạt bổ sung là phạt tiền từ 20 triệu đồng đến 200 triệu đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1 năm đến 5 năm.

Ngoài trách nhiệm hình sự, chủ thể thực hiện hành vi phạm tội vẫn có thể bị các chủ sở hữu quyền khởi kiện, yêu cầu bồi thường thiệt hại do hành vi vi phạm pháp luật của mình gây nên. Trường hợp bị khởi kiện dân sự và có quyết định chấp nhận yêu cầu bồi thường của Tòa án, những người đứng đằng sau Phimmoi.net không chỉ bị truy tố, xét xử, chịu trách nhiệm hình sự mà ngay cả khi đang chấp hành hình phạt tù, đối tượng vi phạm vẫn phải bồi thường cho các chủ sở hữu. Số tiền bồi thường mà Tòa án ấn định sẽ căn cứ dựa trên thiệt hại thực tế của các chủ thể quyền phải gánh chịu, bao gồm các tổn thất về tài sản, mức giảm sút về thu nhập, lợi nhuận, tổn thất về cơ hội kinh doanh, chi phí hợp lý để ngăn chặn, khắc phục thiệt hại và các tổn thất về mặt tinh thần gây ra cho các chủ thể quyền bởi các hành vi xâm phạm.

Thời gian gần đây, Bộ Thông tin và Truyền thông liên tục công khai danh sách các trang web vi phạm bản quyền. Thực tế còn hàng trăm trang phim vi phạm bản quyền tương tự như phimmoi.net, vậy tại sao các trang vi phạm kia lại chưa bị khởi tố?

Luật sư Phan Vũ Tuấn: Thực tế cho thấy các trang phim vi phạm tương tự như phimmoi.net hiện nay hoạt động và hình thành nên một thị trường mới rất phát triển – thị trường website phim lậu. Việc các trang phim này thực hiện hành vi vi phạm nhưng chưa bị khởi tố có thể xuất phát từ những nguyên nhân như sau:

Thứ nhất, nguyên nhân khách quan:

Sự phát triển mạnh mẽ của cách mạng công nghiệp, sự tiến bộ nhanh chóng của khoa học, công nghệ, kỹ thuật đã tạo điều kiện cho các đơn vị vi phạm thực hiện hành vi vi phạm một cách dễ dàng và ngày càng tinh vi hóa. Thị trường web phim lậu ngày càng trở nên hoàn hảo bởi tính chất dễ gia nhập, dễ rút khỏi, cách thức vi phạm đa dạng, nguồn thông tin hướng dẫn vi phạm phong phú và được chia sẻ phổ biến. Đồng thời, do tính chất dễ dàng đăng tải, chia sẻ tài nguyên trên mạng Internet, nội dung vi phạm có thể được gỡ bỏ một thời gian nhưng sau đó ngay lập tức lại xuất hiện.

Bên cạnh đó, ở phương diện pháp luật, việc xử lý các đối tượng vi phạm bằng biện pháp mang tính khắt khe nhất như hình sự còn chưa phổ biến, thậm chí là còn quá mới mẻ. Việc khởi tố phimmoi.net là một tiền lệ đầu tiên và duy nhất tại Việt Nam cho tới thời điểm này. Do đó, chúng tôi tin rằng giải quyết vụ án một cách thấu tình đạt lý sẽ tạo bước nhảy về việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho các chủ thể quyền bị các web phim khác xâm phạm bằng biện pháp pháp lý ít được ưu tiên nhất.

Thứ hai, nguyên nhân chủ quan:

Những yếu tố vừa nêu đã phần nhiều tạo nên thách thức không hề nhỏ cho các chủ thể quyền. Cũng vì thuận lợi của các đối tượng vi phạm trên môi trường Internet mà các chủ thể quyền khó có thể kiểm soát, phát hiện, ngăn chặn, xử lý các hành vi vi phạm một cách kịp thời và triệt để. Chỉ các chủ thể hành động riêng lẻ thì không đủ năng lực để tự điều tra, thu thập chứng cứ vi phạm. Mặt khác, chi phí để thực hiện tự điều tra, thu thập chứng cứ rất tốn kém và đòi hỏi phải theo đuổi, duy trì một quá trình dài song hiệu quả mang lại khó đoán trước được, khó đo lường được. Đặc biệt, các chủ thể quyền vốn chưa có kinh nghiệm về việc khởi tố các đối tượng vi phạm cũng như Việt Nam chưa có cơ sở dữ liệu pháp lý nào về các vụ án hình sự để các chủ thể quyền có thể tham khảo.

Chúng tôi đã gửi danh sách hơn 200 website phim lậu cho các cơ quan chức năng, trong đó có ít nhất 5 website đã và đang trên đà phát triển trở thành phimmoi.net thứ hai. Cơ quan chức năng đang tìm hiểu thông tin và chúng tôi hy vọng sẽ có kết quả khả quan trong thời gian sớm nhất.

Theo luật sư, các đơn vị sở hữu quyền cần có động thái gì sau khi phimmoi.net bị khởi tố?

Luật sư Phan Vũ Tuấn: Việc phimmoi.net bị khởi tố là cột mốc ấn tượng trong xử lý vi phạm trang website phim lậu. Tuy nhiên, cũng bởi vì phimmoi.net là trang web phim lậu đầu tiên bị khởi tố hình sự nên sẽ có những vướng mắc nhất định trong quá trình xử lý. Do đó, để góp phần bảo vệ tài sản trí tuệ thành công, chúng tôi rất cần các chủ thể quyền liên quan trực tiếp đến vụ phimmoi.net tiếp tục đồng hành với chúng tôi ở hậu phương lẫn tiền tuyến, về mặt pháp lý lẫn công tác truyền thông.

Là đơn vị đại diện pháp lý cho các chủ sở hữu quyền, chúng tôi sẽ nỗ lực hết mình, kề vai sát cánh bên các chủ thể quyền, cùng các chủ thể quyền phối hợp với các cơ quan nhà nước có thẩm quyền xử lý vụ án. Bên cạnh đó, chúng tôi hy vọng các chủ thể quyền gián tiếp chưa tham gia vụ án có thể tạo điều kiện cho chúng tôi nhanh chóng, thuận lợi trong việc thực thi quyền. Và chúng tôi luôn luôn sẵn sàng, luôn luôn sẵn lòng được hỗ trợ các chủ thể quyền gián tiếp, tạo sự kết nối các chủ thể quyền thành một mạng lưới thống nhất. Mặt khác, sự hỗ trợ của các chủ thể quyền nói chung sẽ là nguồn sức mạnh to lớn để nâng cao hiệu quả xử lý theo hướng khách quan, phù hợp, công bằng, tương xứng.

Xin cảm ơn luật sư!