Siết trách nhiệm chủ sàn trong dự thảo Luật Thương mại điện tử

Chiều ngày 3/11, thảo luận ở tổ về dự thảo Luật Thương mại điện tử (TMĐT), các đại biểu Quốc hội đã đánh giá cao nỗ lực của Chính phủ trong việc xây dựng dự thảo Luật TMĐT với cấu trúc 7 chương, 48 điều.

Theo đại biểu Trần Hoàng Ngân (đoàn TP Hồ Chí Minh), việc nâng tầm từ nghị định lên thành luật là một bước đi vô cùng cần thiết và kịp thời trong bối cảnh thị trường TMĐT Việt Nam đang có tốc độ tăng trưởng thuộc nhóm đầu thế giới.

Đại biểu dẫn chứng, tốc độ tăng trưởng của ngành này đạt trên 20%/năm, với doanh số ước tính có thể đạt 30 tỷ USD trong năm nay, tăng từ mức 25 tỷ USD của năm trước. Sự phát triển mạnh mẽ này cũng kéo theo nhiều vấn đề phức tạp và tranh chấp nảy sinh, đòi hỏi một hành lang pháp lý ở tầm luật để điều chỉnh hiệu quả, nâng cao tính pháp lý.

Ông Ngân ghi nhận dự thảo luật đã chú trọng đến các vấn đề cốt lõi như bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và chống hàng gian, hàng giả trên không gian mạng.

Theo Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (TP Hồ Chí Minh), mục tiêu cốt lõi của việc xây dựng Luật TMĐT lần này là nhằm kiến tạo một môi trường pháp lý minh bạch, an toàn và thuận lợi, bảo đảm sự cân bằng hài hòa giữa thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển lành mạnh của các nền tảng và mô hình kinh doanh TMĐT.

Bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của người tiêu dùng trước các vấn đề nhức nhối đã và đang diễn ra, gây bức xúc cho xã hội như hàng giả, hàng nhái, gia lận thương mại và rò rỉ dữ liệu cá nhân. Đồng thời nâng cao hiệu quả, hiệu lực về công tác quản lý nhà nước, đặc biệt là trong kiểm soát các cái giao dịch xuyên biên giới và thu thuế công bằng ở trong xã hội.

Liên quan tới phạm vi điều chỉnh tại Điều 1, theo đại biểu, về cơ bản phạm vi điều chỉnh này đã bao quát được các nội dung cốt lõi và tính cấp thiết của hoạt động TMĐT hiện nay.

Song để đáp ứng tốt hơn sự phát triển nhanh chóng và phức tạp về lĩnh vực này, đại biểu đề xuất ban soạn thảo nghiên cứu xem xét bổ sung một số nội dung để tránh bỏ sót những chủ thể có hoạt động TMĐT đáng kể và giúp quản lý hiệu quả. Lý do là hiện nay nhiều nền tảng số là đa dịch vụ như mạng xã hội, ứng dụng nhắn tin có tích hợp chức năng bán hàng.

Theo nhiều đại biểu, TMĐT Việt Nam đang phát triển "vũ bão", nhưng đi kèm với đó là những thách thức lớn về hàng giả, hàng nhái và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Điều 15 của dự thảo luật, quy định về trách nhiệm của chủ sở hữu nền tảng, được xem là một trong những nội dung cốt lõi để giải quyết các vấn đề này.

Do đó, góp ý vào dự thảo luật, nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng cần siết chặt hơn nữa trách nhiệm của các chủ sở hữu nền tảng, đặc biệt là quy định về trách nhiệm liên đới khi xảy ra vi phạm và tính khả thi của công cụ kiểm duyệt tự động tại Điều 15.

Đại biểu Nguyễn Thị Lan (đoàn Hà Nội) cho rằng, quy định chung về trách nhiệm của chủ sở hữu nền tảng tại Điều 15 hiện còn chưa đủ mạnh. Thực tế cho thấy tình trạng bán hàng giả, gian lận trên các sàn ngày càng gia tăng, gây mất niềm tin và ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của thị trường.

Để giải quyết triệt để vấn đề này, đại biểu Lan đề nghị bổ sung trực tiếp vào Điều 15 hai nội dung quan trọng.

Thứ nhất, xác thực danh tính người bán. Luật nên yêu cầu “Chủ sở hữu nền tảng thương mại điện tử có trách nhiệm xác thực danh tính người bán bằng định danh điện tử (eKYC) trước khi cho phép hoạt động”.

Thứ hai, trách nhiệm liên đới. Cần quy định rõ “Chủ sở hữu nền tảng chịu trách nhiệm liên đới nếu không kiểm soát được hành vi vi phạm của người bán”.

Theo đại biểu, quy định này hoàn toàn phù hợp với xu hướng quốc tế như Đạo luật Dịch vụ Kỹ thuật số (Digital Services Act 2024) của Liên minh châu Âu, hay các quy định tại Singapore và Trung Quốc. Việc này không chỉ nâng cao tính minh bạch, bảo vệ người tiêu dùng mà còn củng cố uy tín của thị trường TMĐT Việt Nam.

Trong khi đó, đại biểu Đỗ Đức Hiển (đoàn TP Hồ Chí Minh) bày tỏ sự quan tâm đặc biệt đến khoản 4, Điều 15, yêu cầu chủ quản nền tảng phải có công cụ "kiểm duyệt tự động" để chống hàng giả, hàng cấm, hàng không rõ nguồn gốc.

Ông Hiển cho rằng, đây là một quy định cần thiết nhằm tăng cường trách nhiệm của nền tảng trong việc sàng lọc thông tin. Tuy nhiên, đại biểu Hiển cũng chỉ ra thách thức lớn về tính khả thi của quy định này. Việc yêu cầu một công cụ có thể tự động phát hiện tất cả các loại hàng hóa vi phạm là một bài toán rất khó về mặt kỹ thuật và chi phí.

"Mặc dù đây là yêu cầu cần thiết đối với các nền tảng lớn, nhưng có thể sẽ tạo ra rào cản, hạn chế sự phát triển của các doanh nghiệp nhỏ hơn và các nền tảng mới gia nhập thị trường", ông Hiển phân tích.

Do đó, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo cần cân nhắc kỹ lưỡng tính khả thi và có một quy định phù hợp hơn, để vừa bảo đảm hiệu quả quản lý, vừa không cản trở sự phát triển lành mạnh và đa dạng của thị trường TMĐT.