2025 - Năm của những bước ngoặt lịch sử trong ngành Khoa học công nghệ

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Hoàng Phương.

Phát biểu tại Hội nghị, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Hoàng Phương cho biết, điểm nhấn quan trọng nhất của năm 2025 là sự kiện mang tính lịch sử diễn ra vào tháng 3/2025, khi Bộ Khoa học và Công nghệ và Bộ Thông tin và Truyền thông chính thức hợp nhất. Sự hợp nhất này đã hình thành nên một Bộ Khoa học và Công nghệ mới, hội tụ đầy đủ 4 trụ cột chiến lược: Khoa học - Công nghệ - Đổi mới sáng tạo - Chuyển đổi số (S.T.I.D).

Ngay sau khi hợp nhất, công tác tổ chức đã được kiện toàn mạnh mẽ theo hướng tinh gọn, hiệu quả. Bộ đã giảm mạnh số lượng đầu mối từ 74 xuống còn 41 đơn vị trực thuộc, tương đương mức giảm 45% tổng số đơn vị trực thuộc Bộ.

Đây được coi là dấu mốc mở đầu chặng đường phát triển mới sau 80 năm của ngành Bưu chính viễn thông và 66 năm của ngành Khoa học và Công nghệ Việt Nam.

Đột phá về thể chế: Từ quản lý sang kiến tạo

Năm 2025 là năm đầu tiên ngành Khoa học và Công nghệ triển khai Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị, đánh dấu sự đổi mới căn bản trong tư duy xây dựng pháp luật: chuyển từ tư duy quản lý sang kiến tạo và dẫn dắt. Chỉ trong vòng 10 tháng sau hợp nhất, Bộ đã tham mưu Chính phủ trình Quốc hội ban hành 10 Luật và 01 Nghị quyết; đồng thời ban hành 50 Thông tư để kịp thời tháo gỡ các điểm nghẽn.

“Các văn bản này đã hình thành khung pháp lý bao trùm đầy đủ các trụ cột chiến lược về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, bưu chính, viễn thông, chuyển đổi số, công nghiệp công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, công nghệ cao, năng lượng nguyên tử, tiêu chuẩn - quy chuẩn, chất lượng, chuyển giao công nghệ và sở hữu trí tuệ” - ông Phương cho biết.

Đặc biệt, năm 2025 cũng ghi nhận bước tiến quan trọng trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử khi Việt Nam tái khởi động chương trình điện hạt nhân, với việc hoàn thiện thể chế phù hợp với chuẩn mực quốc tế.

Những con số biết nói

Nhờ những thay đổi mang tính nền tảng, quy mô và hiệu quả kinh tế của ngành đã có sự tăng trưởng vượt bậc. Doanh thu toàn ngành đạt 5.465 nghìn tỷ đồng, tăng 25% so với cùng kỳ; đóng góp trực tiếp vào GDP đạt 1.400 nghìn tỷ đồng, tăng 35%.

Vị thế của Việt Nam trên bản đồ công nghệ thế giới tiếp tục được khẳng định: Xếp hạng 44/139 quốc gia về Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu; hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo xếp hạng 55/100 toàn cầu.

Trong lĩnh vực viễn thông, tốc độ Internet cố định lọt vào Top 10 thế giới; tỷ lệ triển khai IPv6 đứng thứ 7 thế giới; phủ sóng 5G đạt trên 90% dân số.

Ngành công nghiệp công nghệ số hiện có hơn 80.000 doanh nghiệp, trong đó trên 2.000 doanh nghiệp đã vươn ra thị trường nước ngoài, khẳng định vai trò là ngành công nghiệp nền tảng của đất nước. Bên cạnh đó, hoạt động sở hữu trí tuệ cũng đạt kết quả tích cực khi xử lý toàn bộ gần 250 nghìn đơn tồn đọng từ năm 2024 trở về trước.

Công tác tiêu chuẩn, đo lường chất lượng năm 2025 chuyển mạnh sang quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa dựa trên mức độ rủi ro, giúp giảm chi phí tuân thủ của doanh nghiệp và nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước. Đến nay đã công bố trên 14.000 TCVN, gần 900 QCVN, tỷ lệ hài hoà với tiêu chuẩn quốc tế, khu vực đạt 65%.

Hoạt động sở hữu trí tuệ trong năm 2025 đã đạt được những thành tích nổi bật: xử lý toàn bộ các đơn sở hữu công nghiệp tồn đọng từ 2024 trở về trước với khối lượng gần 250 nghìn đơn. Công tác chuyển đổi số được thúc đẩy mạnh mẽ với tỷ lệ nộp đơn trực tuyến từ 30% trong năm 2024 đến nay đã đạt trên 80%.

Định hướng hoạt động năm 2026

Bước sang năm 2026, Bộ KH&CN xác định sẽ tiếp tục tập trung vào các nhiệm vụ nền tảng và tạo tác động lan tỏa lớn. Một trong những định hướng quan trọng là thay đổi cơ chế tài chính: chuyển từ tài trợ quá trình nghiên cứu sang mua kết quả cuối cùng; tăng cường đầu tư phát triển hạ tầng khoa học và công nghệ, ưu tiên xây dựng các phòng thí nghiệm trọng điểm, trung tâm nghiên cứu hiện đại, làm nền tảng cho nghiên cứu - phát triển các công nghệ chiến lược; nhà nước sẽ đóng vai trò là khách hàng đầu tiên mua sắm các giải pháp, sản phẩm công nghệ.

Bộ cũng đặt mục tiêu tìm kiếm và trao quyền cho các "tổng công trình sư", "kiến trúc sư trưởng" ở từng lĩnh vực, giao các bài toán tầm quốc gia cho đội ngũ nhà khoa học và kỹ sư trẻ đủ năng lực. Đồng thời, Bộ cam kết sẽ ban hành tất cả các văn bản hướng dẫn thi hành 10 Luật mới ngay trong Quý I/2026 để đưa chính sách đi vào cuộc sống.

Bộ sẽ tập trung nguồn lực nhất là nguồn lực tài chính cho một số nhiệm vụ trọng điểm, cốt lõi của quốc gia, các công nghệ/sản phẩm chiến lược có tính lan toả, đột phá thay vì dàn trải; ưu tiên các nhiệm vụ mũi nhọn, có sản phẩm đầu ra cuối cùng rõ ràng, cụ thể, gắn với bài toán phát triển 2 con số của đất nước

“Những kết quả bước đầu đạt được trong năm 2025 đã khẳng định rõ vai trò trụ cột của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong sự phát triển của đất nước; đồng thời tạo dựng nền tảng vững chắc về thể chế, hạ tầng, nguồn lực và cách thức tổ chức thực hiện cho giai đoạn phát triển tiếp theo” - Thứ trưởng Phương kết luận.