Đổi mới công nghệ nâng cao chuỗi giá trị sản phẩm của cá tra

Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, sản lượng cá tra ở Việt Nam hiện nay ước tính khoảng 1,45 triệu tấn/năm giá trị xuất khẩu khoảng 2,2 tỷ USD và được nuôi phổ biến ở các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, chiếm 95% sản lượng cá da trơn của cả nước.

Hiện nay, ngoài các dòng sản phẩm chính được xem là các sản phẩm truyền thống của ngành cá tra như cá tra phi lê, cắt khúc đông lạnh, các sản phẩm chế biến ăn liền từ thịt cá tra, thì các sản phẩm được chế biến từ phụ phẩm cá tra như collagen, các sản phẩm từ dầu cá, mỡ cá, bột đạm cá được xem là các sản phẩm mới, sản phẩm giá trị gia tăng cao cho ngành cá tra hiện nay.

Tập đoàn Sao Mai được coi là doanh nghiệp tiên phong trong việc cung cấp các sản phẩm mới từ phụ phẩm cá tra đến người tiêu dùng. Năm 2013, sau khi tiếp nhận chuyển giao công nghệ tinh luyện mỡ cá tra bằng phương pháp vật lý và cung cấp thiết bị từ Tập đoàn Desmet, Vương quốc Bỉ, nhà máy tinh luyện dầu cá đầu tiên ở Việt Nam đã đi vào hoạt động tạo ra sản phầm dầu ăn có chỉ số DHA, EPA, Omega 3-6-9, Iod… rất cao, đặc biệt thành phần acid không no, tốt cho sức khỏe của người tiêu dùng.

Tuy nhiên, sau một thời gian sản xuất tập đoàn nhận thấy công nghệ của nhà máy còn một số tồn tại, hạn chế như công nghệ không thể lọc ra dầu có CP, Mp thấp bị kết tinh khi nhiệt độ nhỏ hơn 180 độ C rất khó tiêu thụ ở các thị trường ôn đới hoặc miền Bắc nước ta, không thu hồi triệt để FFA mà có một phần thải ra môi trường gây ô nhiễm môi trường, mùi tanh thỉnh thoảng vẫn còn, không tận dụng được nguồn nhiệt hồi lưu để gia nhiệt cho dầu vào tẩy màu, tạo ra stearin có những đặc tính rất gần với shorterning thành phẩm (cả shortening cứng lẫn shortening mềm) nên tiêu tốn đáng kể chi phí sản xuất shorterning.

Đổi mới công nghệ nâng cao chuỗi giá trị sản phẩm của cá tra.

Do đó dựa trên công nghệ và thiết bị được chuyển giao từ nước ngoài, tập đoàn đã phối hợp với các chuyên gia của Viện Nghiên cứu Hải sản nhận hỗ trợ từ Bộ Khoa học và Công nghệ thông qua Chương trình đổi mới công nghệ quốc gia đến năm 2020 để tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện công nghệ và thiết bị tinh luyện mỡ cá tra thành dầu ăn cao cấp đồng thời dựa trên các nghiên cứu tổng quan trong sản xuất shorterning và margarine từ nguồn dầu mỡ thực vật đã được các tác giả nghiên cứu và công bố trong nước và nước ngoài để nghiên cứu xây dựng quy trình, chế tạo dây chuyền thiết bị sản xuất phù hợp hai loại sản phẩm trên từ phụ phẩm cá tra.

Thông qua dự án được hỗ trợ, tập đoàn đã làm chủ hoàn toàn công nghệ tinh luyện dầu, đã thu hồi triệt để FFA không còn thải ra môi trường gây ô nhiễm, đã tận dụng triệt để nhiệt hồi lưu trong quy trình sản xuất giúp tiết kiệm năng lượng lên đến 20%. Sản phẩm dầu ăn hoàn toàn không còn mùi tanh, chỉ bắt đầu kết tinh khi nhiệt độ dưới 100C…đồng thời tạo ra các sản phẩm mới có giá trị cao (shorterning và margarine) tương đương hàng ngoại nhập.

Các sản phẩm đã xuất khẩu được sang các thị trường có yêu cầu về tiêu chuẩn cao như Dubai, Singapore, Hàn Quốc... doanh thu từ dầu cá năm 2019 đạt 790 tỷ đồng tăng gần 3 lần so với trước.

Cuối năm 2019 Bộ Khoa học và Công nghệ tiếp tục hỗ tập đoàn nghiên cứu ứng dụng công nghệ enzym nhận chuyển giao từ Viện Nghiên cứu Hải sản để thu nhận bột đạm từ phụ phẩm cá tra. Dự kiến khi dự án kết thúc sẽ đem lại giá trị gia tăng khoảng 12 - 14% cho sản phẩm bột cá mỗi năm. Sản phẩm bột nêm có giá bán rẻ hơn khoảng từ 6÷18 lần các sản phẩm tương đương nhập khẩu từ Nhật, Đức, Mỹ. Thông qua đó góp phần tiếp tục nâng cao chuỗi giá trị sản phẩm của con cá tra, giảm chi phí nhập khẩu, thúc đẩy sự phát triển ngành chế biến, chăn nuôi.

Tập đoàn Sao Mai còn là một mô hình tiêu biểu cho hình thức hợp tác công tư đó là doanh nghiệp chủ trì kết hợp cùng các viện nghiên cứu, trường đại học và các chuyên gia công nghệ để đổi mới công nghệ, phát triển sản phẩm mới với sự hỗ trợ của nhà nước chủ yếu tập trung vào công đoạn nghiên cứu, làm chủ công nghệ đúng như theo tinh thần chỉ đạo của Chính phủ. Thành công trên đã chứng tỏ hiệu quả của mô hình, tăng cường trách nhiệm của mỗi bên và đảm bảo tính bền vững của nhiệm vụ theo đúng như tinh thần được Chính phủ tập trung chỉ đạo.