Doanh nghiệp cần chuyển mình thích ứng với chính sách thuế mới

Trong khuôn khổ chuỗi hội thảo chuyên sâu về chính sách thuế mới 2025 do Hiệp hội Kế toán Công chứng Anh quốc (ACCA) tổ chức mới đây, bà Bùi Kim Ngân – Giám đốc Dịch vụ Tư vấn Thuế tại Grant Thornton đã chia sẻ những thông tin hữu ích về quản trị rủi ro thuế trong doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Siết chặt trách nhiệm, tăng ưu đãi cho doanh nghiệp nhỏ

Theo bà Ngân, năm 2025 đánh dấu sự thay đổi mạnh mẽ trong chính sách thuế với định hướng siết chặt trách nhiệm, minh bạch hóa và cá nhân hóa, đồng thời ứng dụng công nghệ để quản lý rủi ro. Hầu hết các sắc thuế lớn đều được cập nhật: thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) vừa có hiệu lực trong năm tài chính 2025, thuế giá trị gia tăng (GTGT) áp dụng từ tháng 7/2025, quy định mới về hóa đơn từ tháng 6/2025. Trong khi đó, thuế thu nhập cá nhân (TNCN) vẫn đang ở giai đoạn dự thảo, Luật Quản lý thuế sửa đổi cũng đang được lấy ý kiến.

Bà Ngân cho biết, trọng tâm của cơ quan thuế sẽ không còn là thanh tra, kiểm tra thường xuyên mà chuyển sang yêu cầu người nộp thuế kê khai minh bạch, truy vết dòng tiền và cá nhân hóa trách nhiệm. Các ưu đãi vẫn còn nhưng đi kèm điều kiện tuân thủ khắt khe hơn. Đặc biệt, cơ quan thuế đang khai thác dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo (AI) để phát hiện gian lận, trong khi mỗi cán bộ thuế được giao KPI quản lý sát doanh nghiệp phụ trách, yêu cầu giải trình kịp thời.

Song song với siết chặt quản lý, Chính phủ dành nhiều ưu đãi để hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa. Cụ thể, doanh nghiệp mới thành lập được miễn thuế TNDN 3 năm đầu; doanh nghiệp đổi mới sáng tạo được miễn 2 năm, giảm 50% trong 4 năm tiếp theo; áp dụng thuế suất ưu đãi 15% cho doanh nghiệp có doanh thu dưới 3 tỷ đồng, 17% cho doanh nghiệp doanh thu dưới 200 tỷ đồng. Cùng đó là việc chấm dứt việc thu nộp thuế môn bài.

“Có thể nói, Chính phủ đang siết chặt quản lý nhưng đồng thời cũng tạo ưu đãi để tăng sức cạnh tranh, giúp doanh nghiệp nhỏ từng bước lớn mạnh”, bà Ngân nhận định.

Rủi ro tiềm ẩn và hướng thích ứng của doanh nghiệp

Cùng với các ưu đãi, hệ thống xử phạt thuế ngày càng nghiêm khắc. Nghị định 125/2020 quy định mức phạt hành chính, truy thu và lãi chậm nộp cao, nhiều trường hợp số tiền phạt vượt xa số thuế gốc. Thực tế từng có ban quản lý một chung cư tại TP Hồ Chí Minh bị đề xuất phạt gần 120 tỷ đồng chỉ vì không xuất hóa đơn – con số vượt xa phần truy thu, cho thấy yêu cầu tuân thủ ngày càng khắt khe.

Rủi ro đối với doanh nghiệp cũng đa dạng hơn. Với doanh nghiệp truyền thống, chỉ cần một lỗi xuất hóa đơn lệch ngày cũng có thể bị phạt hai lỗi cùng lúc. Doanh nghiệp nhỏ và vừa phải gánh thêm chi phí đào tạo nhân sự, nâng cấp phần mềm quản lý. Đối với doanh nghiệp số, thương mại điện tử bị kiểm soát chặt về hóa đơn điện tử theo thời gian thực, trong đó giao dịch COD tiềm ẩn rủi ro lớn nếu không có chứng từ hợp lệ. Ngoài ra, cơ quan thuế hiện nay không kiểm tra ngẫu nhiên mà dựa trên phân tích dữ liệu để khoanh vùng doanh nghiệp có rủi ro cao, khiến sai sót nhỏ cũng dễ trở thành điểm yếu.

Trong bối cảnh đó, bà Ngân nhấn mạnh: “Doanh nghiệp phải minh bạch hơn trong thông tin, quản lý dòng tiền chặt chẽ và theo dõi sổ sách kế toán sát sao để bảo đảm tuân thủ. Ngay cả chúng tôi – đơn vị hỗ trợ kê khai và nộp thuế – cũng gặp khó khăn vì số lượng văn bản, quy định mới ban hành dồn dập. Đây là giai đoạn quá độ và khó khăn chung, nên tất cả phải cùng nhau cố gắng vượt qua”.

Để thích ứng, doanh nghiệp cần thường xuyên rà soát chiến lược kinh doanh, đánh giá lại cấu trúc pháp lý, đồng thời điều chỉnh quy trình kế toán – thuế để cập nhật kịp thời các quy định mới. Đào tạo đội ngũ kế toán, tài chính về kỹ năng áp dụng luật thuế trong nền kinh tế số là yêu cầu cấp thiết. Việc tận dụng chính sách ưu đãi thuế phải được cân nhắc kỹ, bởi áp dụng sai sẽ dẫn đến rủi ro truy thu lớn.

Ngoài ra, doanh nghiệp cần xây dựng hệ thống quản trị rủi ro thuế hiệu quả ngay từ đầu, thay vì chờ đến lúc bị thanh kiểm tra.

“Đến lúc cơ quan thuế thanh kiểm tra mà doanh nghiệp mới bắt đầu dựng lại hệ thống sổ sách thì đã quá muộn. Trong thời đại hóa đơn điện tử theo thời gian thực, không còn cơ hội điều chỉnh như trước nữa”, chuyên gia cảnh báo.

Với vai trò đồng hành, Grant Thornton cho biết sẵn sàng hỗ trợ doanh nghiệp trong việc rà soát rủi ro, cập nhật chính sách và xây dựng chiến lược tuân thủ bền vững.