Nới lỏng điều kiện IPO để startup công nghệ Việt hoá 'kỳ lân'

Tại tọa đàm “Tạo đòn bẩy thị trường vốn để các công ty công nghệ Việt Nam bứt phá trong kỷ nguyên số” ngày 19/3, ông Lê Quốc Minh - Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, nhận định các quốc gia dẫn đầu về công nghệ như Mỹ, Trung Quốc hay Singapore đều có thị trường vốn phát triển, tạo điều kiện cho các start-up công nghệ huy động vốn qua IPO. Nhờ đó, những doanh nghiệp này có thể mở rộng quy mô nhanh chóng, thậm chí vươn lên trở thành những "kỳ lân" công nghệ toàn cầu.

Trong khi đó, tại Việt Nam, dù hệ sinh thái khởi nghiệp phát triển mạnh mẽ, nhưng hiện mới chỉ có 4 "kỳ lân" công nghệ là VNG, MoMo, VNLife (VNPay) và Sky Mavis.

Theo Viện Chiến lược Phát triển Kinh tế số (IDS), để đạt mục tiêu có 10 "kỳ lân" vào năm 2030, Việt Nam cần thu hút ít nhất 6 tỷ USD vốn đầu tư vào các doanh nghiệp công nghệ trong những năm tới. Tuy nhiên, với các quy định pháp lý hiện tại, việc huy động số vốn này qua thị trường chứng khoán là vô cùng thách thức.

Một trong những rào cản lớn nhất là yêu cầu doanh nghiệp phải có lợi nhuận trong hai năm liên tiếp trước khi IPO, đồng thời không được có lỗ lũy kế. Điều này đặc biệt khó khăn với các startup công nghệ, bởi giai đoạn đầu họ phải đầu tư lớn cho nghiên cứu và phát triển (R&D), dẫn đến tình trạng thua lỗ tạm thời.

Ngoài ra, thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn chưa thực sự trở thành kênh huy động vốn hiệu quả cho doanh nghiệp công nghệ.

Theo bà Nguyễn Ngọc Anh - Tổng Giám đốc SSI Asset Management, từ năm 2020 đến 2025, phần lớn dòng vốn trên thị trường chỉ tập trung vào ngành tài chính và chăm sóc sức khỏe, trong khi công nghệ bị bỏ ngỏ. Hiện nay, các doanh nghiệp công nghệ niêm yết chỉ chiếm 6,3% tổng giá trị giao dịch của thị trường chứng khoán Việt Nam, và trong nhóm 30 doanh nghiệp lớn nhất, chỉ có duy nhất FPT là đại diện ngành công nghệ.

Theo Tiến sĩ Trần Văn - Viện trưởng Viện Chiến lược Phát triển Kinh tế số (IDS), một số quốc gia đã có chính sách nới lỏng điều kiện IPO nhằm giúp các doanh nghiệp công nghệ tiếp cận vốn dễ dàng hơn. Việt Nam có thể học hỏi bằng cách sửa đổi Luật Chứng khoán, bổ sung cơ chế đặc thù cho start-up công nghệ, cho phép họ IPO ngay cả khi chưa có lãi trong giai đoạn đầu.

Không chỉ tập trung vào IPO, Việt Nam cần mở rộng các kênh huy động vốn khác như quỹ đầu tư mạo hiểm, quỹ tăng trưởng và các chương trình hỗ trợ tài chính từ Chính phủ. Hiện nay, nhiều nhà đầu tư có nguồn vốn nhưng chưa tìm thấy các doanh nghiệp công nghệ đủ tiềm năng để đầu tư. Việc thành lập các quỹ đầu tư tập trung vào công nghệ số sẽ giúp khơi thông dòng vốn và tạo đòn bẩy cho start-up phát triển.

Việt Nam có thể xem xét mô hình trung tâm tài chính quốc tế tại TP Hồ Chí Minh hoặc Đà Nẵng, nơi các start-up công nghệ có thể niêm yết và huy động vốn với điều kiện thuận lợi hơn. Đây là giải pháp mà nhiều quốc gia phát triển đã áp dụng để thu hút đầu tư vào lĩnh vực công nghệ.

Nghị quyết số 57-NQ/TW đã đặt mục tiêu đưa Việt Nam trở thành trung tâm công nghệ số khu vực với ít nhất 5 doanh nghiệp đạt tầm cỡ quốc tế vào năm 2030. Để đạt được mục tiêu này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa Chính phủ, các cơ quan quản lý và doanh nghiệp trong việc xây dựng cơ chế tài chính, pháp lý phù hợp.

"Nếu không giải quyết được bài toán IPO cho các doanh nghiệp start-up công nghệ số, trong đó có doanh nghiệp fintech thì khó có thể nói đến thành công của cuộc cách mạng Công nghiệp lần thứ 4, của quá trình chuyển đổi số, xây dựng và phát triển nền kinh tế số, chính phủ số, xã hội số, công dân số, làm nền tảng tăng trưởng với tốc độ 2 con số trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc", chuyên gia nhấn mạnh.