Tái cấu trúc dòng vốn cho doanh nghiệp tư nhân

Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân và Nghị quyết số 198/2025/QH15 của Quốc hội về “Một số cơ chế chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân” không chỉ là những "tuyên ngôn chính sách", mà còn là cơ sở pháp lý để thúc đẩy hành lang thể chế và thị trường cho doanh nghiệp tư nhân. Tuy nhiên, hiện thực hóa những định hướng đó đòi hỏi nhiều hơn những cam kết, hành động cụ thể, đồng bộ và quyết liệt.

Thêm kênh dẫn vốn

Một thực trạng dễ nhận thấy trong cấu trúc tài chính của doanh nghiệp Việt Nam là sự phụ thuộc vào vốn vay ngân hàng. Đây là một điểm yếu cố hữu, đặc biệt đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ - nhóm chiếm tới 97% số doanh nghiệp đang hoạt động.

Ông Nguyễn Quang Thuân, Chủ tịch HĐQT Công ty xếp hạng đánh giá tín nhiệm FiinGroup, chỉ rõ: “Các doanh nghiệp đang quá lệ thuộc vào ngành ngân hàng. Trên thị trường chứng khoán, bất động sản hay các quỹ..., nhà đầu tư tổ chức vẫn rất yếu. Đây là điểm mấu chốt để khai thông dòng vốn dài hạn cho khu vực tư nhân”. Theo ông Thuân, muốn đa dạng hóa, phải có sản phẩm tài chính mới ngoài ngân hàng. Sự phụ thuộc này không chỉ giới hạn sự sáng tạo về mặt tài chính, mà còn khiến doanh nghiệp dễ bị tổn thương khi thị trường tín dụng thắt chặt hoặc lãi suất tăng cao.

Giải pháp được ông Thuân đề xuất là phát triển các sản phẩm tài chính thay thế, như trái phiếu doanh nghiệp, tín dụng xanh và đặc biệt là hệ thống chấm điểm tín nhiệm độc lập. Đây là những công cụ đã chứng minh hiệu quả ở các thị trường phát triển, giúp doanh nghiệp tiếp cận vốn không chỉ từ ngân hàng mà còn từ thị trường vốn, nhà đầu tư tổ chức, quỹ đầu tư tư nhân. Tuy nhiên, để làm được điều đó, môi trường pháp lý phải đi trước một bước, minh bạch và có cơ chế bảo vệ nhà đầu tư.

Đối với doanh nghiệp khởi nghiệp - lực lượng tiên phong trong đổi mới sáng tạo nhưng cũng là nhóm dễ bị tổn thương nhất, TS Nguyễn Đình Thắng - nguyên Chủ tịch ngân hàng thương mại, Phó Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam, nhận định: “Gần như 100% hoạt động khởi nghiệp hiện nay đến từ khu vực tư nhân, nhưng thiếu cơ chế hỗ trợ rõ ràng, nhất là về vốn và tài sản thế chấp”.

Ông cho rằng Nhà nước cần vào cuộc, không chỉ bằng chính sách ưu đãi, mà còn đóng vai trò “khách hàng lớn”, đặt hàng sản phẩm của doanh nghiệp nội địa. Nếu không có sự hỗ trợ này, các doanh nghiệp khởi nghiệp sẽ khó cạnh tranh với các "ông lớn" nước ngoài. Đồng thời, việc làm chủ công nghệ nền tảng là vô cùng quan trọng, cần có chính sách đặc biệt để khuyến khích phát triển công nghệ lõi, đặc biệt là các sản phẩm "Make in Vietnam".

Chưa dừng ở đó, thủ tục pháp lý kéo dài đang tạo rào cản khiến dòng vốn chậm được đưa vào sản xuất, đầu tư. Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã mô tả quy trình đầu tư sử dụng đất hiện nay là “rất phức tạp, liên quan ít nhất 15 thủ tục lớn và nhiều thủ tục nhỏ, liên quan đến nhiều lĩnh vực khác nhau, nhiều chính quyền các cấp, kéo dài nhiều năm, làm gia tăng rủi ro cho kế hoạch kinh doanh”.

Kết quả khảo sát của VCCI cho thấy 74% doanh nghiệp phải trì hoãn hoặc hủy bỏ dự án do vướng thủ tục hành chính, đặc biệt là đất đai. Bên cạnh đó, 67% doanh nghiệp cho rằng thời gian giải quyết dài hơn so với quy định. Điều này cho thấy, nếu không cải cách triệt để thể chế và hành chính, mọi nỗ lực hỗ trợ tài chính sẽ bị triệt tiêu ngay từ đầu nguồn.

Cần cú hích thể chế

Trong bối cảnh nhiều cải cách pháp lý cần thời gian, Quốc hội đã chủ động ban hành Nghị quyết số 198 với hiệu lực tức thời. TS Phan Đức Hiếu, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, cho biết: “Đây là nghị quyết quy phạm hiếm hoi được thông qua chỉ sau 10 ngày kể từ khi có Nghị quyết 68, áp dụng ngay nhằm rút ngắn độ trễ chính sách”.