Thực phẩm giúp bạn loại trừ chứng trầm cảm sau sinh

Vài năm trở lại đây, ở Việt Nam đã diễn ra nhiều vụ việc đau lòng như hồi tháng 2/2018 vừa qua ở Tiền Giang, bé sơ sinh 5 tháng tuổi chết trên tay mẹ đẻ, trong tay người mẹ cầm một con dao. Trong vụ này, cơ quan điều tra nghi người mẹ đã giết con do mắc trầm cảm sau sinh.

Ảnh minh họa.

Còn năm ngoái, vụ một sản phụ trẻ ra tay sát hại đứa con đứt ruột đẻ ra mới 33 ngày tuổi ở Hà Nội gióng lên hồi chuông cảnh báo về phát hiện sớm và chăm sóc sức khoẻ tâm thần cho những đối tượng đặc biệt này.

Theo Hiệp hội Tâm thần học Hoa Kỳ (APA), trầm cảm sau sinh là 1 tình trạng trầm cảm xuất hiện trong vòng 4 tuần sau sinh với các biểu hiện đáp ứng các tiêu chuẩn chẩn đoán trầm cảm theo DSM 5 (sổ tay chẩn đoán các bệnh lý tâm thần phiên bản lần thứ 5). Tỷ lệ dao động từ 8-15% tùy theo tác giả và tùy theo thống kê tại các quốc gia khác nhau.

Các mức độ trầm cảm khá đa dạng dưới biểu hiện một cảm xúc hay thay đổi, dễ bùng nổ (mood swings) thường được biết dưới thuật ngữ “Baby Blues”. Đây là 1 dạng trầm cảm sau sinh nhẹ và thoáng qua, thường chỉ kéo dài 1-2 tuần (đa số bà mẹ tự vượt qua) đến những trường hợp trầm cảm có mức độ nặng hơn (major depression) cần phải có sự can thiệp về y khoa từ tư vấn tâm lý đến dùng thuốc chống trầm cảm.

Nhiều trường hợp trầm cảm sau sinh có tiềm ẩn từ trong thời kỳ mang thai nên nhiều tác giả Anh Mỹ có khuynh hướng nhập chung cả thời kỳ mang thai và thời kỳ hậu sản vào chung với nhau.

Tầm soát trầm cảm sau sinh

Do trầm cảm sau sinh chiếm 1 tỷ lệ khá cao với nhiều mức độ khác nhau nên Hiệp hội Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP) khuyến cáo cần tầm soát tình trạng trầm cảm trên các bà mẹ khi trẻ sơ sinh được 1, 2 và 4 tháng tuổi.

Hiệp hội Sản phụ khoa Hoa Kỳ (ACOG) cũng khuyến cáo cần tầm soát tình trạng trầm cảm trên các sản phụ ít nhất 1 lần trong thời kỳ mang thai.

10 dấu hiệu nhận biết trầm cảm sau sinh (Theo Mayo Clinic-USA)

1. Cảm xúc hay thay đổi, dễ bùng nổ (mood swings trong baby blues)

2. Cảm thấy buồn bã hầu như cả ngày.

3. Một cảm giác khó thở như bị đè chặt

4. Lo lắng quá mức với các biểu hiện bồn chồn, bất an.

5. Thu rút và từ chối các giao tiếp xã hội.

6. Giảm trí nhớ và kém tập trung.

7. Khóc nức nở (với những lý do nhỏ nhặt)

8. Rối loạn giấc ngủ.

9. Chán ăn.

10. Một cảm giác kiệt sức và mất năng lượng.

Nếu có từ 5 triệu chứng trở lên, trong đó có ít nhất 3 triệu chứng xếp từ 1 đến 5 thì cần đi khám bác sĩ chuyên khoa tâm thần.

Lưu ý nếu sản phụ có hành vi ngược đãi hay xâm hại trẻ hoặc nghiêm trọng hơn là có 1 ý tưởng “sát nhi” hoặc ý tưởng tự sát cả mẹ lẫn con thì là 1 cấp cứu về tâm thần, cần can thiệp y khoa khẩn cấp.

Thực phẩm giảm trầm cảm sau sinh

Nước: Uống nhiều nước giúp duy trì hoạt động bình thường của các cơ quan nội tạng, bôi trơn ruột và thúc đẩy sự bài tiết kịp thời các chất có hại trong cơ thể.

Cá giàu omega 3: Các axit béo omega 3 có trong cá thu, ngừ, hồi... có tác dụng tương tự như thuốc chống trầm cảm, làm giảm lo lắng, tăng cường sự linh hoạt của não bộ.

Thực phẩm giàu kẽm, đồng, selen: Thiếu kẽm, selen ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa năng lượng và quá trình oxy hóa của tế bào não. Hàm lượng kẽm cao nhất trong thực phẩm là hàu, gan, cật động vật và các sản phẩm từ sữa. Selen có trong trái cây khô, thịt gà, hải sản và ngũ cốc. Việc thiếu đồng cũng sẽ làm rối loạn quá trình ức chế bên trong của các tế bào thần kinh, khiến hệ thống nội tiết trong trạng thái kích thích và gây mất ngủ. Cá mực, tôm, nấm, thịt dê... rất giàu đồng.

Vitamin B: Vitamin nhóm B như 1, 2, 6 và 12 rất hiệu quả trong việc điều trị trầm cảm sau sinh. Vitamin B12 có trong thực phẩm từ động vật, ngoài ra, gan, lòng đỏ trứng và cá giàu các vitamin nhóm B khác.

Chuối và các thực phẩm giàu kali: Chuối, thịt nạc, các loại hạt, rau xanh, cà chua, bơ và các thực phẩm giàu kali có tác dụng ổn định huyết áp và tâm trạng. Chuối chứa một chất gọi là biopterin kích thích tinh thần và tăng cường sự tự tin. Tryptophan và vitamin B6 trong chuối cũng giúp não tạo ra serotonin – chất làm tăng cảm giác hạnh phúc.

Rau bina và các thực phẩm giàu magie, acid folic: Rau muống, rau bina, đậu Hà Lan, đậu đỏ và các loại thực phẩm khác giàu magie có tác dụng thư giãn thần kinh. Thiếu acid folic gây ra sự giảm serotonin trong não, dẫn đến trầm cảm mà rau bina lại rất giàu acid folic.