Dark Tourism – Du lịch về quá khứ, tiềm năng còn chưa khai thác hết của Việt Nam

Cùng với các xu hướng du lịch khác, “du lịch u ám” (dark tourism) cũng trở thành trào lưu trong vài năm trở lại đây. Tuy có nhiều ý kiến trái chiều về hình thức du lịch này, nhưng nó cũng là một trong những hình thức mà du lịch Việt Nam có thể tận dụng bởi đất nước vẫn còn được nhớ tới những trận chiến trong thế kỉ 20. Dark tourism đem đến cho du khách những trải nghiệm về một phần không thể bỏ qua của thế giới như là chiến tranh, ngục tù, thiên tai, khủng bố… Dark tourism còn được biết đến với nhiều cái tên khác như thana tourism, black tourism hoặc grief tourism.

Trên thế giới có rất nhiều nước thu hút khách du lịch với hình thức Dark tourism này. Ngay hàng xóm Cambodia của Việt Nam, không một du khách nào tới Phnom Penh mà không dành thời gian ghé qua Nhà tù S21 hay Cánh đồng chết để biết thêm về một thời kỳ đen tối trong lịch sử của Cambodia. Trước đại dịch Covid-19, Varanasi - Ấn Độ đang thu hút khoảng 40.000 du khách đến thăm mỗi năm chỉ để xem cảnh hỏa táng người chết. Những điểm đến truyền thống ưa thích khác là lăng mộ Taj Mahal (Ấn Độ), khu tưởng niệm nạn nhân của cuộc diệt chủng người Do Thái (Đức), Kim Tự Tháp (Ai Cập), Hiroshima (Nhật Bản), đảo Alcatraz (Mỹ) và bảo tàng Jack the Ripper (London - Anh).

Một điểm đến mới nổi trong chuỗi điểm đến của Dark tourism chính là Vũ Hán (Trung Quốc). Vũ Hán là nơi bắt đầu ghi nhận những ca nhiễm corona virus đầu tiên trước khi nó trở thành đại dịch toàn cầu, thậm chí ban đầu virus còn được gọi là Wuhan virus (Virus Vũ Hán). Không quá khi nói rằng bây giờ tất cả mọi người trên thế giới đều biết tới Vũ Hán.

Vào tháng 10/2020, chính quyền địa phương đã tổ chức chuyến du lịch cho những người nước ngoài hiện đang sinh sống và làm việc tại Trung Quốc đến Vũ Hán. Bên cạnh những điểm thăm quan truyền thống, khách du lịch sẽ được thăm quan Bệnh viện Lôi Thần – bệnh viện dã chiến trong thời kỳ bùng phát dịch và triển lãm do chính quyền Vũ Hán tổ chức. Ngày 13/11/2020, Cục Văn hóa và Du lịch Văn hóa Vũ Hán đã tung ra chiến dịch “Let’s meet in Wuhan” để quảng bá một điểm đến an toàn sau đại dịch.

Việt Nam nằm trong Top 15 điểm đến cho Dark tourism

Theo telegraph.co.uk, Việt Nam nằm trong top 15 điểm đến cho Dark tourism. Chúng ta có tiềm năng chưa được khai thác hết cho hình thức du lịch này. Chúng ta có bề dày lịch sử với nhiều điểm đến còn dấu ấn của các cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, một số các địa điểm vẫn thu hút rất nhiều quan tâm của khách quốc tế như Bảo tàng di tích Chiến tranh, chiến trường Điện Biên Phủ, Nhà tù Hỏa Lò, Nhà tù Phú Quốc, Nhà tù Côn Đảo. Đối với du khách quốc tế, họ rất quan tâm tới những điểm đến như Địa đạo Củ Chi, Bệnh viện Đặng Thùy Trâm, Làng Mỹ Lai, hay những địa danh gợi nhớ chiến trường xưa như khu vực DMZ Quảng Trị.

DMZ - Tour du lịch độc đáo của Quảng Trị.

Dark tourism không chỉ là nơi du khách đến thăm quan mà còn là kho tư liệu quý giá về lịch sử phục vụ cho việc học tập, nghiên cứu về lịch sử, là một cơ sở để sinh viên ngành du lịch đến để học tập thực tế, thực tập. Nhất là đối với chuyên ngành hướng dẫn viên du lịch.

Tuy nhiên, hiện nay việc khai thác hình thức này ở Việt Nam chưa thật sự phát triển như du lịch sinh thái hay du lịch MICE. Những chuyến du lịch về khu vực phi quân sự DMZ thường được kết hợp với những chương trình du lịch cơ bản, hay khách du lịch trong nước sẽ tập trung vào những sản phẩm, điểm đến này trong những ngày như Ngày thương binh liệt sĩ 27/7, Ngày Quân đội Nhân dân 22/12, Ngày Quốc Khánh hay Ngày giải phóng miền Nam.

Hạn chế của hình thức du lịch này có thể kể đến như vấn đề tâm lý của du khách. Không phải ai cũng thích trải nghiệm về sự chết chóc. Thứ hai là kiến thức của hướng dẫn viên du lịch, những người dẫn tour du lịch này phải có kiến thức uyên thâm về lịch sử và quan điểm nhất quán cùng với khả năng giải thích cho khách hàng. Ở nhiều điểm đến nước ngoài như Nhà tù S21 hay Cánh đồng chết, Cambodia cho du khách sử dụng audio guide – khách hàng đeo một máy phát hướng dẫn với nhiều ngôn ngữ khác nhau và đi theo hành trình được hướng dẫn để có thể dự do khám phá và lắng nghe. Hình thức này cũng tập trung nhiều vào những du khách đã từng đến hoặc có trải nghiệm về những mất mát và đau thương, do vậy cũng không phải hình thức dành cho tất cả mọi người.

Muốn phát triển hình thức du lịch Dark tourism tại Việt Nam cần phải xác định được tệp khách hàng và có hình thức marketing hợp lý. Hình thức quảng bá phải khơi gợi được sự tò mò của khách hàng, đặc biệt là những khách hàng trẻ và ưa khám phá. Ngoài ra các công ty du lịch cần kết hợp với cơ quan quản lý để tạo ra những sản phẩm sáng tạo mang đến nhiều trải nghiệm cho khách hàng thay vì chỉ thăm quan và chụp hình, khơi gợi nhiều cảm xúc của các khách hàng thông qua các giác quan khác nhau.