Gà trống như cầu nối giữa thế giới con người với thế giới thần linh, là con vật chỉ đường, dẫn lối cho người Mông tất cả mọi việc trong đời sống, cho nên với họ con gà trống là con vật thiêng.
Ngay từ khi còn là bào thai nằm trong bụng mẹ, cuộc sống của một người Mông đã gắn liền với con gà. Theo phong tục của người Mông, khi một phụ nữ mang thai bắt buộc họ phải được ăn thịt gà, dù giàu hay nghèo, người phụ nữ đó cũng phải có con gà tẩm bổ. Nhưng tuyệt đối chỉ ăn phần thịt, được nấu riêng một nồi với hạt tiêu, mà không được ăn phần cánh, chân, đầu, cổ. Có như thế, đứa trẻ sinh ra mới khỏe mạnh, không ốm đau.
Khi đứa trẻ sinh ra được 3 ngày, bất kể là con gái hay con trai gia đình sẽ làm lễ đặt tên cho đứa bé. Khi ấy không thể thiếu một đôi gà, 1 trống, 1 mái để thầy cúng gọi hồn đứa trẻ và cảm ơn ma cửa, ma nhà từ nay sẽ bảo vệ đứa trẻ khỏe mạnh, lớn lên không bệnh tật, ốm đau.
Một khi đứa trẻ ốm đau, gặp tai nạn, con gà cũng là con vật để người Mông gửi gắm niềm tin đem lại may mắn và chữa lành bệnh cho chúng. Người Mông quan niệm, con người luôn có hai phần: linh hồn và thể xác. Khi một đứa trẻ bị ốm, ấy là lúc phần hồn bị đi lạc, lang thang đâu đó. Chính vì vậy phải có con gà đưa đường chỉ lối, đi gọi hồn về lúc đó mọi bệnh tật sẽ không còn.
Truyền thuyết của người Mông kể rằng, xa xưa, mặt đất có tới 9 mặt trăng, 9 mặt trời chiếu sáng. Nhưng cũng chính vì như thế mà trái đất dần trở nên khô cằn, vạn vật có nguy cơ bị hủy diệt. Lúc đó, có một người đã dùng nỏ để bắn mặt trăng, mặt trời, khiến mặt trăng, mặt trời sợ quá trốn đi hết. Trái đất trở nên âm u và tối tăm. Lúc này, loài người và loài vật mới họp nhau lại, bàn cách để tìm được mặt trăng, mặt trời. Nhưng tất cả đều bó tay. Chỉ có con gà trống, sau khi cất tiếng gáy, mặt trăng, mặt trời luân phiên nhau xuất hiện. Từ đó, gà trống đảm nhiệm công việc gọi mặt trăng, mặt trời. Chính vì thế, đối với người Mông con gà là con vật thiêng, gắn với tiềm thức của người Mông rất lớn.
Ảnh minh họa.
Là một người bạn đồng hành trong đời sống hàng ngày, tiếng gáy của con gà trống đánh thức cho người Mông lên nương, làm rẫy, gọi mọi người trở về nhà khi đã sang canh. Và nó cũng là tín hiệu để thông báo điềm lành dữ.
Coi gà trống là con vật quan trọng không chỉ báo hiệu điều lành, dữ, đối với đồng bào Mông nó còn là con vật để đoán định tương lai. Vào dịp Tết, người Mông bao giờ cũng bắt một con gà trống đặt cúng trước bàn thờ, sau đó đem cắt tiết rồi thả trong nhà. Họ sẽ quan sát xem đầu của con gà quay về hướng nào để đoán định công việc làm ăn trong năm ấy thất hay phát.
Nếu lúc giãy chết, đầu con gà quay về nơi thờ ma nhà, hoặc buồng chủ nhà thì năm đó gia đình sẽ làm ăn phát đạt. Nhưng nếu con gà quay đầu ra cửa thì coi như năm đó hao tiền tốn của, gặp nhiều khó khăn. Vì vậy, người ta phải bắt con gà khác cúng lại. Nếu như con gà vẫn có biểu hiện như vậy phải mời thầy cúng về hóa giải.
Và cũng vào ngày đầu năm mới, người Mông mổ gà cúng thần linh và tổ tiên, lấy lông gà buộc thành nhúm rồi nhúng vào tiết gà, dán lên bàn thờ. Mỗi năm, vào dịp Tết, lông gà trên bàn thờ lại được thay một lần. Họ tin rằng, điều đó mang lại cho họ may mắn và thịnh vượng…
Không chỉ mang lại may mắn, con gà trống còn là con vật mang lại hạnh phúc, con cái đầy đàn cho đôi vợ chồng mới cưới. Vì thế, theo quan niệm của người Mông, trong đám cưới, khi đưa dâu về nhà chồng phải có một đôi gà để gọi hồn cho cô dâu. Khi mọi người đứng ở trước cửa nhà, nhà trai sẽ có một người đại diện cầm đuốc lửa, con gà trống rồi gọi hồn báo hiệu cho đình, cho xử can – tức bàn thờ, và tất cả các loại ma nhà, ma cửa, ma bếp lò… nhà mình có nhân khẩu mới. Nếu không, mãi mãi tổ tiên sẽ không công nhận người con dâu.
Cả khi chết đi, con gà cũng là con vật quan trọng, làm nhiệm vụ dẫn lối, đưa hồn người chết đi về với thế giới tổ tiên. Không có gà, coi như hồn người chết vẫn còn vất vưởng, tha hương. Khi cúng, người ta sẽ đặt con gà trống vào tay người chết với hàm ý con gà sẽ dẫn đường cho người chết sang thế giới bên kia.
Nên đọc
