Ba ngành xuất khẩu chủ lực đối mặt rủi ro lớn từ chính sách thuế Mỹ

Nguy cơ xuất khẩu Việt Nam chịu áp lực lớn

Theo giới chuyên gia, nguy cơ áp thuế cao từ Mỹ đang tạo ra áp lực đáng kể đối với hoạt động xuất khẩu của doanh nghiệp Việt Nam, bao gồm nhóm doanh nghiệp FDI, vốn chiếm ưu thế trong thương mại với Mỹ. Những thay đổi trong chính sách thuế quan có thể dẫn đến việc điều chỉnh ngành hàng và thị trường xuất khẩu, hoặc thậm chí dịch chuyển dòng vốn đầu tư sản xuất từ các doanh nghiệp FDI.

Năm 2024, Việt Nam nằm trong nhóm ba quốc gia có thặng dư thương mại lớn nhất với Mỹ, chỉ xếp sau Trung Quốc và Mexico.

Báo cáo phân tích "Cơ cấu xuất khẩu hàng hóa Việt Nam sang Mỹ: Ứng phó thuế quan và tầm nhìn dài hạn" nhìn nhận, nguy cơ áp thuế cao từ Mỹ đang tạo ra áp lực lớn lên hoạt động xuất khẩu của Việt Nam. Khối doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) – chiếm tỷ trọng áp đảo trong xuất khẩu sang Mỹ – có thể xem xét việc điều chỉnh ngành hàng, thị trường, thậm chí dịch chuyển dòng vốn đầu tư. Trong khi đó, doanh nghiệp nội địa, đặc biệt trong các ngành như dệt may, thủy sản, có thể phải đối mặt với sức ép lớn, cần được hỗ trợ kịp thời để duy trì sản xuất và bảo đảm an sinh xã hội.

Về cơ cấu giá trị xuất khẩu sang thị trường Mỹ theo nhóm doanh nghiệp, có thể thấy sự chênh lệch lớn giữa khu vực doanh nghiệp

FDI và doanh nghiệp nội địa trong suốt những năm gần đây. Doanh nghiệp nội địa chỉ chiếm gần 22% trong tổng giá trị hàng hóaxuất khẩu đi Mỹ trong năm 2024.

Ngược lại, doanh nghiệp FDI tại Việt Nam, đứng đầu là Trung Quốc, Hàn Quốc và Đài Loan đang chiếm ưu thế lớn trong xuất khẩu sang thị trường Mỹ. Bản thân các doanh nghiệp FDI gốc Mỹ đã xuất khẩu đi Mỹ khoảng hơn 6,6 tỷ USD, tương đương 5,5% trong năm 2024. Tỷ trọng đóng góp của các doanh nghiệp FDI Singapore giảm đáng kể sau khi điều chỉnh theo quốc tịch chủ sở hữu cuối cùng, từ 18,45% giảm xuống còn 3,2%.

Tập trung phát triển năng lực sản xuất nội địa

Báo cáo nhấn mạnh, dệt may, gỗ và thủy sản là ba ngành hàng chủ lực, với tổng tỷ trọng xuất khẩu sang Mỹ chiếm khoảng 46% giá trị xuất khẩu Mỹ của doanh nghiệp nội địa. Tuy nhiên, các doanh nghiệp này đang đối mặt với rủi ro lớn từ thuế quan của Mỹ, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng xuất khẩu và duy trì hoạt động doanh nghiệp.

Trong đó, ngành dệt may xuất khẩu sang Mỹ có 1525 doanh nghiệp nội địa, sử dụng 1,4 triệu lao động và có dư nợ tín dụng khoảng 60 nghìn tỷ đồng. 323 doanh nghiệp thuỷ sản nội địa xuất khẩu sang Mỹ, sử dụng 322 nghìn lao động và có dư nợ tín dụng khoảng 49 nghìn tỷ đồng. Còn ngành gỗ xuất khẩu sang Mỹ có 1736 doanh nghiệp nội địa, dùng 416 nghìn lao động và có dư nợ tín dụng khoảng 59 nghìn tỷ đồng.

"Với điều kiện sức khỏe tài chính hạn chế và mức độ tác động lớn về mặt kinh tế xã hội của nhóm doanh nghiệp này, đòi hỏi phải có các chính sách hỗ trợ kịp thời", nhóm nghiên cứu đề xuất.

Cũng theo nhóm nghiên cứu, doanh nghiệp FDI đến từ các quốc gia như Hàn Quốc, Đài Loan và bao gồm cả Mỹ, chiếm tỷ trọng áp đảo trong tỷ trọng xuất khẩu trong suốt các năm qua. Do đó, cần chung tay đồng hành cùng cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam trong đàm phán, chia sẻ khó khăn, và duy trì sản xuất để bảo đảm an sinh xã hội và tăng trưởng kinh tế.

Doanh nghiệp nội địa, đặc biệt trong các ngành như dệt may, thủy sản, và gỗ sẽ chịu tác động đáng kể; đây cũng là nhóm sử dụng nhiều lao động nên cần được chính phủ hỗ trợ kịp thời thông qua các gói tín dụng ưu đãi, chương trình thương mại quốc tế và chính sách an sinh cho người lao động.

Đối với tổ chức tín dụng, cần điều chỉnh chính sách tín dụng, tăng cường giám sát rủi ro danh mục, và ứng dụng các công cụ phân tích chuyên sâu, kịp thời để kiểm soát rủi ro đối với các ngành bị ảnh hưởng lớn.

Về dài hạn, các chuyên gia khuyến nghị, Việt Nam cần tập trung phát triển năng lực sản xuất nội địa, hướng tới mục tiêu đưa doanh nghiệp trong nước trở thành chủ lực trong hoạt động xuất khẩu đa ngành. Chính phủ nên ưu tiên nguồn lực, xây dựng chính sách dài hạn hỗ trợ doanh nghiệp nội địa, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển các ngành xuất khẩu công nghệ cao nhằm nâng cao sức cạnh tranh quốc tế.

Việt Nam cần đẩy mạnh chiến lược mở rộng thị trường xuất khẩu, khai thác tốt hơn các hiệp định thương mại tự do (FTA) đã ký, giảm thiểu tác động nếu thuế quan không được điều chỉnh theo hướng tích cực trong trung và dài hạn.