Chính sách liên tục thay đổi khiến doanh nghiệp gia đình chịu nhiều rủi ro

Đó là chia sẻ của ông Nguyễn Phước Hưng - Phó Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp TP.HCM tại Hội thảo "Quản trị doanh nghiệp gia đình" vừa diễn ra tại TP.HCM.

Nhiều lợi thế vượt trội

Cùng với sự biến chuyển của nền kinh tế, hội nhập toàn cầu ngày càng sâu rộng cùng sự hình thành và lớn mạnh của những thành phần kinh tế ngoài nhà nước, các doanh nghiệp gia đình đã và đang đóng góp lớn vào sự thay đổi bộ mặt kinh tế của Việt Nam.

Hiện nay cả nước có trên 750.000 doanh nghệp, trong đó phần lớn là doanh nghiệp thuộc khu vực kinh tế tư nhân. Đa số các doanh nghiệp tư nhân là doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ (chiếm 96%), doanh nghiệp quy mô vừa chiếm 2% và 2% còn lại là doanh nghiệp lớn.

Dự án Vinfast của Tập đoàn VinGroup đã khẳng định vai trò quan trọng của doanh nghiệp gia đình đối với sự phát triển của nền kinh tế.Có thể bạn quan tâm

Đáng chú ý, không ít doanh nghiệp tư nhân là doanh nghiệp gia đình lớn mạnh, có nhiều sản phẩm mang thương hiệu uy tín trên thị trường thế giới như Minh Long, Biti’s…

Trong danh sách 50 công ty niêm yết tốt nhất Việt Nam có nhiều doanh nghiệp gia đình và không ít trong số này có cổ phiếu thuộc nhóm bluechips trên thị trường chứng khoán như Vingroup, Vietjet, Thành Thành Công, Kido… Những dự án mang lại giá trị lớn như dự án Vinfast của Tập đoàn VinGroup, dự án đầu tư cảng hàng không Vân Đồn của Sungroup, thành tựu sản xuất của nhà máy lắp ráp xe Mazda lớn nhất Đông Nam Á của Trường Hải… đều khẳng định vai trò quan trọng của doanh nghiệp gia đình đối với sự phát triển của nền kinh tế Việt Nam.

Theo nhận định của các chuyên gia, ở Việt Nam, các doanh nghiệp gia đình cũng có cách quản trị riêng, doanh nghiệp gia đình vận hành theo những giá trị triết lý sống Á Đông, thâm tình giữa các thành viên trong gia đình và gắn kết bền chặt với nhau.

Những doanh nghiệp gia đình thành công thường xây dựng được quản trị doanh nghiệp, không “gia đình trị” mà có phương thức quản lý chuyên nghiệp. Do đó, doanh nghiệp gia đình có xu hướng vượt trội hơn so với các loại hình doanh nghiệp khác về doanh số, lợi nhuận và các chỉ số tăng trưởng khác.

Ông Phạm Phú Trường - TGĐ Công ty Tư vấn Kinh doanh Hội nhập Toàn cầu GIBC (Công ty GIBC) cho hay, doanh nghiệp gia đình có nhiều điểm mạnh như: tinh thần trách nhiệm, yếu tố tin cậy, sự cam kết dựa trên huyết thống và truyền thống đã phần cao hơn các công ty bình thường khác.

"Các thành viên gia đình có thể làm việc không lương, cống hiến hết mình cho doanh nghiệp kể cả lúc doanh nghiệp khó khăn nhất. Bên cạnh đó, các quyết định trong kinh doanh sẽ linh hoạt hơn so với các công ty không có yếu tố gia đình", ông Trường cho hay.

Ông Phạm Phú Trường kể ra ưu thế của doanh nghiệp gia đình Việt Nam.

Một lợi thế nửa mà ông Trường chỉ ra, đó là các doanh nghiệp gia đình cũng có xu thế hoạt động bền vững hơn về mặt tài chính do sự ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích tài chính của các thành viên trong gia đình.

"Doanh nghiệp gia đình có xu hướng tăng tài sản, tỷ lệ nợ trên tài sản thấp, quản lý chi phí chặt chẽ hơn và điều chỉnh lợi nhuận phù hợp với nhu cầu hoặc yêu cầu của các thành viên trong gia đình. Xu hướng này sẽ có sự khác biệt nếu đó là công ty đại chúng", vị TGĐ Công ty GIBC nhận định.

Lắm thách thức đối mặt

Tại hội thảo, nhiều chuyên gia cho rằng, bên cạnh sự vươn lên nhằm hướng tới thương hiệu trăm năm với những bài học thành công của nhiều công ty gia đình, vẫn còn đó những câu chuyện đổ vỡ mà xuất phát điểm là những yếu kém về khả năng quản trị.

Nhiều doanh nghiệp gia đình ở Việt Nam được đánh giá là thường khó thích nghi với môi trường kinh doanh thay đổi, chưa hình thành được văn hóa công ty và thiết chế quản trị mà thay vào đó là một thiết chế truyền thống, áp đặt theo kiểu gia tộc. Bên cạnh đó, vấn đề kiểm soát xung đột nội bộ cũng là một bài toán khó.

Tại hội thảo, các chuyên gia cho biết dochính sách kinh tế thay đổi liên tục khiến doanh nghiệp gia đình gặp nhiều khó khăn.

Ông Nguyễn Phước Hưng - Phó Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp TP.HCM cho biết, do các chính sách kinh tế thay đổi liên tục, chưa tạo được môi trường kinh doanh ổn định, trong khi năng lực quản trị và quản lý của các doanh nghiệp gia đình chưa được chuẩn bị, chưa được chuyên nghiệp hóa… nên doanh nghiệp gia đình là đối tượng chịu nhiều rủi ro nhất vì công ty được điều hành dựa trên quản trị gia đình chứ không dựa trên hệ thống quản trị khoa học.

Thêm một thách thức nữa là sự chuyển giao quản lý giữa các thế hệ. Vấn đề chuyển giao cho thế hệ kế nghiệp đang là vấn đề nóng, cấp thiết để duy trì và phát triển doanh nghiệp gia đình.

Hiện nay, do đặc trưng của quá trình phát triển kinh tế đất nước, nhiều doanh nghiệp gia đình vẫn chưa phát triển qua hết một thế hệ, hoặc mới bắt đầu quá trình chuyển giao cho thế hệ thứ hai.

Bên cạnh đó, việc chịu ảnh hưởng của văn hóa Á Đông, những vấn đề tế nhị trong việc chuyển giao quyền quản lý giữa các thế hệ, việc thừa kế tài sản công ty… đang là những vấn đề rất được quan tâm của doanh nghiệp gia đình Việt Nam.

"Kế nghiệp là kế thừa và tiếp tục, nhưng kế nghiệp không chỉ đơn giản như vậy mà phải kế nghiệp sáng tạo. Nghĩa là không chỉ kế thừa truyền thống kinh doanh của gia đình mà phải bắt kịp với nhịp độ và xu hướng kinh doanh của toàn cầu để hội nhập và phát triển bền vững", vị Phó Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp TP.HCM trình bày.

Trên cương vị doanh nghiệp, ông Phạm Phú Ngọc Trai - Chủ tịch Công ty GIBC cho hay, các doanh nghiệp gia đình hầu như ít thuê người ngoài vào những vị trí chủ chốt của công ty hoặc can thiệp “vượt quá” khiến cho những “người làm thuê chuyên nghiệp này” không có điều kiện phát huy hết khả năng.

Trong khi đó, có những người thân trong gia đình được đặt vào vị trí lãnh đạo khi họ chưa được chuẩn bị đủ các kỹ năng, kiến thức và kinh nghiệm… Điều này gây trở ngại rất lớn cho sự phát triển của bất kỳ công ty nào.

“Hiện một số doanh nghiệp gia đình đã nhận ra điều này và cố gắng lựa chọn những người không phải thành viên gia đình cho những vị trí phù hợp khi cần thiết, như thành viên độc lập HĐQT, trong khi tiếp tục chuẩn bị và bồi dưỡng cho thế hệ kế thừa. Nhưng số này không nhiều”, ông Trai nói.

Tại hội thảo, các chuyên gia cho biết, để hỗ trợ cho doanh nghiệp gia đình tồn tại và phát triển bền vững thì tại một số quốc gia phát triển, bên cạnh Luật Doanh nghiệp còn có thêm Luật Doanh nghiệp gia đình hoặc ít nhất vài điều khoản dành cho doanh nghiệp gia đình nằm trong luật doanh nghiệp.

Khi các doanh nghiệp gia đình tồn tại và phát triển qua nhiều thế hệ, đây sẽ là nơi bảo tồn các bản sắc của dân tộc hay văn hóa của một vùng và đặc biệt là mang lại niềm tự hào cho quốc gia.

Đức Linh