Hàm lượng công nghệ thấp cản trở doanh nghiệp đổi mới sáng tạo xanh

Chưa nhiều doanh nghiệp đổi mới sáng tạo xanh

Tại hội thảo công bố báo cáo nghiên cứu “Thúc đẩy đổi mới sáng tạo xanh trong doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam” ngày 26/7 tại Hà Nội, ông Nguyễn Hoa Cương - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) cho biết, "xanh" là từ khoá đã và đang "hot" trên các diễn đàn tại Việt Nam và thế giới.

Trong bối cảnh này, CIEM tiến hành hành nghiên cứu đổi mới sáng tạo xanh trong doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) tại Việt Nam.

Theo CIEM, đổi mới sáng tạo xanh là bất kỳ hoạt động nào của DN hướng đến giảm tác hại đến môi trường, đưa DN đến sản xuất các hàng hóa thân thiện với môi trường hơn như giảm phát thải khí nhà kính, tái chế sản phẩm, tận dụng vật liệu tái chế, sử dụng tài nguyên, năng lượng hiệu quả và có trách nhiệm hơn.

Đổi mới sáng tạo xanh giúp DN tiếp cận thị trường, tăng khả năng sinh lời theo chuỗi giá trị, giúp DN đáp ứng trước các tiêu chuẩn và các quy định ngày càng nghiêm ngặt hơn, thu hút đầu tư và giúp DN tăng năng suất, năng lực công nghệ.

Với nghiên cứu đổi mới sáng tạo xanh trong DNNVV, CIEM tiến hành khảo sát 30 DNNVV kể về câu chuyện đổi mới sáng tạo xanh.

Bà Mette Ekeroth – Đại biện lâm thời Đại sứ quán Đan Mạch tại Việt Nam cho biết, báo cáo chỉ ra rằng, DNNVV Việt Nam phản ứng nhanh trước những thách thức, yêu cầu mới, tiến hành thử nghiệm các mô hình mới để đáp ứng nhu cầu thị trường. Tuy vậy, DN còn gặp nhiều khó khăn trong đổi mới sáng tạo xanh.

Tại Đan Mạch, DNNVV chiếm 97% tổng số DN. Đan Mạch dựa vào sức mạnh tập thể cũng như hoạt động đổi mới sáng tạo của nhóm DN này để tiến hành chuyển đổi xanh. Theo đó, Chính phủ thực hiện một số chương trình hỗ trợ các DN nhỏ và vừa liên quan đến giảm phát thải khí nhà kính, công nghệ thu giữ carbon, kinh tế tuần hoàn...

Nói rõ hơn về kết quả nghiên cứu, TS Nguyễn Thị Luyến - Trưởng ban Nghiên cứu thể chế kinh tế, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương cho biết, đổi mới sáng tạo xanh đã được các DN Việt Nam, trong đó có DNNVV, quan tâm thực hiện ở nhiều lĩnh vực. Nhiều mô hình kinh tế hướng tới thân thiện với môi trường được DN và chính quyền địa phương đã đẩy mạnh áp dụng như kinh tế dưới tán rừng, kinh tế tuần hoàn, du lịch tái tạo, du lịch sinh thái, nông nghiệp xanh, giao thông xanh...

Bên cạnh đó, đổi mới sáng tạo xanh thông qua thực hành ESG (môi trường, xã hội và quản trị), đổi mới công nghệ sản xuất sạch hơn, xanh hóa sản xuất nhằm thực hiện mục tiêu phát triển bền vững cũng được nhiều DN quan tâm thực hiện.

Tuy nhiên, hoạt động đổi mới sáng tạo xanh trong DNNVV còn khá hạn chế. Mức độ ứng dụng và cập nhật công nghệ trong DN còn khá thấp, các sản phẩm sản xuất ra có giá trị gia tăng không cao, sản phẩm mới với DN nhưng ít mới với thị trường.

Phương thức đổi mới sáng tạo xanh phổ biến được nhiều DNNVV thực hiện là điều chỉnh những sản phẩm hiện có cho phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng, phù hợp với điều kiện vận hành ở địa phương, hoặc thực hiện đổi mới quy trình dựa trên các sáng kiến cải tiến kỹ thuật nhằm khắc phục những lỗi kỹ thuật phát sinh từ thực tiễn sản xuất hay cải tiến hệ thống sản xuất hiện có.

"Do hàm lượng công nghệ trong các DNNVV còn thấp, các doanh nghiệp chủ yếu “đổi mới xanh” trong việc sử dụng nguyên liệu đầu vào, áp dụng quy trình tuần hoàn. Số lượng doanh nghiệp thực hiện đổi mới công nghệ xanh hơn thực sự chưa nhiều", bà Luyến nêu.

Về chính sách, thời gian qua, Nhà nước đã từng bước đồng hành, hỗ trợ, thúc đẩy các DN, đặc biệt DN nhỏ và vừa trong thực hiện đổi mới sáng tạo xanh. Khung chính sách chung thúc đẩy đổi mới sáng tạo nói chung và đổi mới sáng tạo xanh đã được hình thành với nhiều cơ chế, chính sách pháp luật liên quan được ban hành và hoàn thiện; nhiều tổ chức hỗ trợ được hình thành.

Tuy nhiên, hệ thống giải pháp, chính sách liên quan đến thúc đẩy đổi mới sáng tạo, đổi mới sáng tạo xanh trong DN chưa thực sự đồng bộ, nhất quán, chậm được hướng dẫn và vẫn còn những khoảng trống pháp lý.

Hỗ trợ doanh nghiệp ứng dụng công nghệ

CIEM cho rằng, để tiếp tục thúc đẩy đổi mới sáng tạo xanh trong DN nhỏ và vừa ở Việt Nam, cần nghiên cứu quy định cụ thể về đổi mới sáng tạo, đổi mới sáng tạo xanh; tiêu chí xác định DN đổi mới sáng tạo, DN đổi mới sáng tạo xanh làm cơ sở để xây dựng và thực hiện các chính sách hỗ trợ, thúc đẩy đổi mới sáng tạo xanh trong DN.

Tập trung hoàn thiện hành lang pháp lý và hệ thống chính sách hỗ trợ đổi mới sáng tạo xanh. Xây dựng chương trình hỗ trợ DN nhỏ và vừa thực hiện đổi mới sáng tạo xanh, chuyển đổi xanh.

Bên cạnh việc thúc đẩy phong trào khởi nghiệp đổi mới sáng tạo như hiện nay, cần đẩy mạnh các hoạt động đổi mới sáng tạo, đổi mới sáng tạo xanh trong các DN nhỏ và vừa hiện đang hoạt động. Trong đó tập trung vào các giải pháp chính sách khuyến khích, hỗ trợ hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D), đầu tư để nâng cao trình độ và khả năng ứng dụng khoa học công nghệ trong các DN. Đây là một cách hiệu quả để củng cố sự đổi mới và thúc đẩy tăng trưởng nhanh chóng dựa trên những ý tưởng và sáng kiến mới.

Đánh giá cao báo cáo nghiên cứu của CIEM, TS Tô Hoài Nam - Phó Chủ tịch Thường trực kiêm Tổng thư ký Hiệp hội DNNVV Việt Nam (VINASME) cho biết, nghiên cứu có ý nghĩa khoa học, thiết thực cho cộng đồng DNNVV.

"Các DNNVV đang cỗ gắng tận dụng hiệu quả của công nghệ xanh để chuyển thành lợi thế cạnh tranh, tối đa hoá lợi ích của mình. Trạng thái này của các DNNVV rất cần sự hỗ trợ từ nhiều phía. Tôi hoàn toàn nhất trí với các nhóm giải pháp CIEM đưa ra. Tuy nhiên, rất mong nhóm nghiên cứu tiến hành giai đoạn 2, trong đó nêu một số giải pháp, kiến nghị cụ thể cho các bộ, ngành để hỗ trợ cho từng nhóm DN", ông Nam đề xuất.