Hoạt động nghệ thuật của trẻ em vượt qua ngưỡng bình thường

Trở thành cỗ máy kiếm tiền

Chắc hẳn khán giả còn nhớ một ca sĩ nhí hát nhạc trữ tình quê hương cực hay, “đánh gục” Ban giám khảo và khán giả nhiều vòng thi trong game show “Thần tượng âm nhạc nhí” mùa thứ 2 Hồ Văn Cường. Sau khi đoạt ngôi vị quán quân của chương trình, cậu bé thần đồng này được ca sĩ Phi Nhung nhận làm con nuôi. Lịch biểu diễn của Cường từ sau chương trình dày đặc, kín mít. Cậu bé trở thành một cái tên để bán vé cho nhiều chương trình ca nhạc, giải trí. Cường được “mẹ nuôi” đưa lên TP.HCM làm hộ chiếu, sau đó tìm bầu sô để Cường được đi nước ngoài biểu diễn. Chỉ sau vài tháng, tên Hồ Văn Cường đã  nằm ở vị trí “quảng bá” chương trình của các sân khấu 126, sân khấu Trống Đồng (TP Hồ Chí Minh)… Nhiều bầu sô muốn mời Cường tham gia vào các chương trình mình tổ chức phải liên hệ với người đại diện của cậu từ sớm, bởi lịch trình của cậu dày đặc, không có ngày rảnh. Cường chuyển tới sống cùng mẹ nuôi, và sau 1 năm cuộc sống của cậu đã thay đổi với những món đồ đẹp đắt tiền, những chuyến đi...Cường vẫn duy trì học văn hóa, nhưng thời gian chạy sô của em chiếm phần lớn các buổi tối và cả một số ngày trong tuần. 

Một cái tên thần đồng âm nhạc được nhắc nhiều khác là Phương Mỹ Chi. Không chỉ chạy sô cả trong lẫn ngoài nước, cô bé có chất giọng ngọt ngào này, á quân của chương trình “Giọng hát Việt nhí” mùa đầu tiên còn đi thu âm, quay MV, đóng phim, đóng quảng cáo. Cô bé tất bật cả tuần cả tháng vì lịch làm việc dày đặc, kín mít. Nhiều lần người ta thấy em còn mặc nguyên đồng phục trên người tới nơi tập luyện vì không có thời gian về nhà thay đồ. 

Những cái tên “thần đồng” được tìm ra sau mỗi game show dành cho trẻ em như Đức Vĩnh (Giải nhất “Tìm kiếm tài năng Việt Nam”), Quang Anh (Giải nhất “Giọng hát Việt nhí”), Gia Khiêm (Gương mặt được yêu thích nhất “Việt Nam Idol”) vẫn miệt mài trong thị trường giải trí, với những sô diễn ca nhạc, quảng cáo. Các em đang là những cỗ máy kiếm tiền hạng khủng, cứ nhìn vào cường độ làm việc và mật độ dày đặc các sô diễn của các em thì đủ thấy. 

Khán giả cả nước, đặc biệt là phía Nam có lẽ không ai xa lạ gì với 2 cái tên “thần đồng giải trí” là Tin Tin và Ku Tin. Tin Tin (tên thật là Dương Quốc Anh)  nổi lên như một hiện tượng sau khi tham gia và giành giải cao trong chương trình “Người hùng tí hon”.  Với khả năng diễn hài vui nhộn, tự nhiên, Tin Tin được khán giả khắp nơi yêu mến. Nhiều lời mời được chuyển tới gia đình cậu bé. Mới 7 tuổi nhưng Tin Tin đã thực sự trở thành một ngôi sao, di chuyển khắp nơi, tập luyện và biểu diễn trên nhiều sân khấu, trước hàng ngàn khán giả. Cái tên còn lại gây sốt không kém là Ku Tin (tên thật Minh Hoàng), cũng từ game show “Người hùng tí hon” mùa đầu tiên. Ku Tin xem ra còn được yêu thích hơn cả Tin Tin. Mức cát-xê của cậu bé sinh năm 2011 này đến nghệ sĩ lớn tuổi, nhiều năm trong nghề cũng phải ghen tị. Trong khi không ít ngôi sao ngồi đợi từng sô diễn, thì Ku Tin lịch diễn dày đặc. Không những thế, ngôi sao nhí này còn làm khách mời cho một số chương trình game show khác. Người ta dự tính, số tiền mà các ngôi sao nhí kiếm được không kém gì các ca sĩ danh tiếng trong showbiz. Nhờ sự “vắt sức” kiếm tiền của các em mà gia đình, cha mẹ các em đã thay đổi hoàn toàn cuộc sống khó khăn trước đó. Chẳng hạn, Hồ Văn Cường đã giúp cha mẹ xây nhà khang trang hơn, hay Ku Tin và mẹ trước đó vô cùng khó khăn phải thuê nhà ở thì nay có nhiều tiền rủng rình trang trải cuộc sống.

Mất tuổi thơ

Chúng ta từng chứng kiến nhiều ngôi sao (người lớn) trong showbiz bị ngất xỉu trong lúc biểu diễn hay tập luyện vì làm việc với cường độ căng thẳng quá mức. Nhiều ngôi sao thậm chí còn mắc chứng trầm cảm, vì phải sống lâu trong áp lực quay cuồng. Những “thần đồng” nhí chúng ta đang nhìn thấy cũng có lịch trình làm việc không kém gì các ngôi sao người lớn. Tham gia vào các chương trình biểu diễn, các em phải tuân thủ lịch trình của Ban tổ chức từ việc tập luyện đến thời gian, giờ giấc. Chẳng hạn, nếu nhận lời đi diễn ở xa, các em phải cùng gia đình di chuyển trong một thời gian dài đến nơi biểu diễn. Việc tập luyện cho các đêm diễn không giống với việc đi học ở trường, cứ đúng giờ là vào lớp, cứ đúng giờ là về. Có thể tập buổi trưa, có thể tập buổi tối, có thể tập buổi đêm, tùy ban tổ chức, không lệ thuộc vào giờ giấc ăn ngủ của các ngôi sao, kể cả các ngôi sao đó là “nhí”. Các chương trình biểu diễn ca nhạc rất hiếm khi kết thúc trước 11h đêm. Các “thần đồng” sẽ phải đủ năng lượng, đủ tỉnh táo để biểu diễn vào cái giờ mà phần lớn trẻ em tuổi đó đã…đi ngủ. Theo chia sẻ của một phụ huynh có con đi thi game show trên truyền hình, thì các em có cường độ tập luyện rất vất vả. Để phục vụ việc ghi hình, đôi khi các em phải đến rất sớm, chờ từ sáng sang chỉều, đến tối mới tới lượt mình biểu diễn là chuyện không có gì lạ. Người ta bắt gặp các cậu bé cô bé ngủ gục trên tay bố, mẹ, người thân ở đằng sau cánh gà cũng là chuyện bình thường. Cũng không hiếm chuyện em nhỏ khóc òa khi bị đánh thức vì sắp đến giờ biểu diễn. Rồi chuyện vì chạy sô hay bận bịu tham gia game show mà có em phải nghỉ học cả tháng trời cũng không phải chuyện hiếm hoi…

Với cách thức làm việc đầy áp lực như vậy của làng giải trí, thiết nghĩ đến người lớn còn cảm thấy vất vả, mệt nhọc, quá sức, chứ đừng nói trẻ em. Những thần đồng, khi đã trở thành cỗ máy kiếm tiền cho cha mẹ, thì cuộc sống của các em sẽ gắn với sân khấu, ánh đèn, những buổi tập căng thẳng toát mồ hôi, những chuyến di chuyển tốc lực cho kịp thời gian, địa điểm. Sẽ không còn chút thời gian nào cho các em nghỉ ngơi, vui chơi, học hành đúng với lứa tuổi của mình. Tuổi thơ của các em, như vậy, thực sự đã bị đánh cắp. Các em buộc phải hy sinh những nhu cầu tất yếu của mình để mua vui cho khán giả, để kiếm được nhiều tiền cho bố mẹ, người thân. Giữa cái được và cái mất đó, tiếc là, không ít bậc làm cha mẹ đã không đủ tỉnh táo để phân định. Vì mục tiêu kiếm tiền, vì cần sự nổi tiếng cho con, phần lớn các bố mẹ có con “thần đồng” đã đồng ý để con cuốn vào guồng quay khắc nghiệt của showbiz. Họ  có thể ủy quyền cho một đơn vị quản lý, hoặc chính họ sẽ làm nhà quản lý, nhận sô, đi theo con ở các chương trình, hỗ trợ con và “thu tiền” thù lao diễn xuất của con. Họ “nghiện sô” hơn cả nhân vật chính, là đứa con của mình. Vì sô nhiều thì đồng nghĩa với tiền nhiều. Trong khi đó, chỉ một số bậc cha mẹ có khả năng tính toán, tiết chế hài hòa việc đi diễn với việc học tập và vui chơi của con. “Tranh thủ” lúc con nổi tiếng để kiếm tiền, nghĩa là đã chấp nhận lấy đi tuổi thơ trong sáng của con, lấy đi quyền được học hành, vui chơi chính đáng của con, khi con đang còn là một đứa trẻ chưa tự ý thức được hết về các hành vi, lựa chọn của mình. 

Điều 17 và điều 18 Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em quy định: Trẻ em được quyền vui chơi, giải trí, tham gia hoạt động văn hóa nghệ thuật; phát triển năng khiếu. Việc thực hiện các quyền này phải trên cơ sở hài hòa lợi ích của trẻ, đảm bảo sự phát triển bình thường cho trẻ. Mọi hành vi làm ảnh hưởng đến sự phát triển bình thường của trẻ đều bị nghiêm cấm. Như vậy, các bậc phụ huynh và những người có liên quan có trách nhiệm bảo vệ trẻ, không lôi kéo trẻ vào những hoạt động quá sức khiến trẻ bỏ học hay nghỉ học dài ngày. Thực tế cho thấy, một số trẻ em nổi tiếng qua các cuộc thi giải trí đang bị người lớn lợi dụng để kiếm tiền. Hành động này cần được xã hội lên tiếng, cảnh báo, vì mức độ nguy hại của nó có thể nhìn thấy trong tương lai không xa. Ở lứa tuổi chưa trưởng thành, các em cần được vui chơi, ăn uống đầy đủ, ngủ đủ, đi học cùng bạn bè để phát triển cả về thể chất và tinh thần. Những áp lực chạy sô, những bữa ăn tạm, những ngày đêm thiếu ngủ sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển thể lực, trí lực và đặc biệt ảnh hưởng đến cảm xúc của trẻ.

Về phía các bậc cha mẹ, thiết nghĩ, không ai là không yêu con, muốn những điều tốt đẹp cho con mình. Nhưng vì  cha mẹ bị cám dỗ bởi những lời mời, ảo tưởng về sự nổi tiếng của con, ảo tưởng về tương lai của con, tương lai tiền bạc của gia đình, nên nhiều khi đã vô tình làm ảnh hưởng đến sự phát triển bình thường của con mình. Một đứa trẻ nổi tiếng hôm nay chưa chắc đã là một con người thành công trong tương lai nếu không có sự dìu dắt, định hướng đúng của cha mẹ, gia đình. Ở các nước như Mỹ, Trung Quốc, Hàn Quốc, người ta đã đưa ra những quy định nghiêm ngặt về việc khai thác hình ảnh trẻ em trên các phương tiện đại chúng và các chương trình giải trí. Ở ta, vấn đề này đâu đó đã được đặt ra, nhưng chưa thực sự trở thành một hành lang có tính pháp lý rõ ràng, để các bậc phụ huynh và các thành phần liên quan trong làng giải trí  tự căn chỉnh mình trong việc “lạm dụng” trẻ em vào các mục đích kinh doanh, kiếm tiền. 

Chúng ta không lên án các chương trình văn nghệ giải trí. Một mặt nào đó, những sân chơi như vậy là rất tốt, nhằm phát hiện, bồi dưỡng những tài năng và cho các em cơ hội được tỏa sáng.  Có con nổi tiếng là niềm tự hào của các bậc cha mẹ. Nhưng dùng sự nổi tiếng của con để biến con thành cỗ máy kiếm tiền thì chính cha mẹ đã lấy đi những niềm vui tuổi thơ của con. Bảo vệ tuổi thơ cho trẻ, để các con được sống hài hòa thể chất, trí tuệ là việc gia đình và xã hội nên làm, vì một tương lai tốt hơn cho tất cả chúng ta.

Nên đọc