1001 thắc mắc: Loài kiến nào có nọc độc gấp 12 lần nọc rắn hổ mang?

Kiến ba khoang là tên dân gian thường gọi, có tên khoa học là Paederus fuscipes CURTIS, 1826, thuộc Họ Staphilinidae (họ Cánh cụt), bộ Cánh cứng (Coleoptera).

Loài côn trùng này có thân mình thon, dài như hạt thóc (dài 1 - 1,2 cm, ngang 2 - 3 mm), có hai màu đỏ và đen, nhìn giống con kiến. Do đó, người ta hay gọi với nhiều tên gọi khác nhau như kiến hoang, kiến kim, kiến lác, kiến gạo, cằm cặp, kiến nhốt, kiến cong...

Loại kiến này không chủ động tấn công, đốt hay cắn người, nhưng do trong dịch cơ thể của bọ có chứa pederin, nên khi bò lên người, khi bị bắt chúng có phản xạ tự vệ đốt cắn hay tiết ra chất pederin.

Kiến ba khoang là loại côn trùng nguy hiểm, trong cơ thể có chứa độc tố Pederin (C24H43O9N), có độc tính mạnh gấp 12 – 15 lần nọc rắn hổ mang.

Dù nọc của kiến ba khoang rất độc nhưng do lượng tiếp xúc nhỏ và chỉ ở ngoài da nên không đủ gây chết người như nọc rắn. Chất này chủ yếu gây bỏng da, dễ gây nhầm với tổn thương trong bệnh zona thần kinh, giời leo.

Khi bị kiến ba khoang đốt, nếu tổn thương nhẹ sẽ có cảm giác bỏng rát tại chỗ, nặng có thể gây sốt, nổi hạch lân cận, nhiễm trùng.

Thông thường, người bệnh sẽ có cảm giác râm ran ngay sau khi tiếp xúc với chất độc của kiến, nhưng phải sau 6 - 8 giờ mới thấy rát bỏng và sau khoảng 12 - 24 giờ sẽ bị nổi bọng nước, sau 3 ngày sẽ bong vảy và sau 5 - 7 ngày sẽ lành nhưng vẫn còn vết thâm.

Kiến ba khoang thường sống ở đâu?

Trước kia, kiến ba khoang thường tập trung sống chúng yếu ở ruộng đồng đặc biệt là quanh các gốc rạ, bãi cỏ, vườn tược, bãi rác và những công trình đang xây dựng… Tuy nhiên trong vài năm trở lại đây, tốc độ phát triển đô thị hóa quá nhanh cùng với việc sử dụng các loại thuốc trừ sâu của người nông dân tràn lan đã khiến cho hệ sinh thái bị mất cân bằng. Các loại thiên địch gần như bị tiêu diệt từ đó làm loài kiến ba khoang có thể bay và xuất hiện ở các nơi khác như nhà ở, nhà tập thể, khu chung cư, trường học, ký túc xá, bãi rác thải…

Vào những mùa mưa bãi, loài kiến này sẽ di chuyển đến những nơi khô ráo hơn để ở. Sau những ngày mưa lũ làm ngập đồng ruộng hay ao hồ thì vào ban đêm, kiến ba khoang sẽ theo ánh đèn để bay vào nhà. Chúng có thể đậu trên cơ thể người, đậu trên quần áo, chăn màn, giường chiếu hay các vật dụng trong nhà.

Kiến ba khoang là loài côn trùng có màu là các khoang đen và vàng cam xen kẽ, chúng có thân hình thon và dài như hạt thóc(chiều dài khoảng 0,7- 1 cm, chiều ngan khoảng 2- 5 mm). Kiến ba khoang sở hữu 3 đôi chân có gai nhọn, bụng chia thành từng đốt và phần đuôi nhọn bóng loáng. Một cái đầu đen, phía trên đầu có 2 râu chia đốt và mở rộng về phía trước.

Ngoài ra, chúng còn có 2 đôi cánh trong đó một đôi cánh dài mỏng trong suốt được gấp lại gọn gàng và dấu ở ngay bên dưới đôi cánh cứng ngắn. Đến lúc bay đôi cánh đó mới được xòe ra, hơn nữa đôi cánh của chúng rất khỏe nên kiến ba khoang thường bay rất nhanh.

Kiến ba khoang thường sinh trưởng mạnh mẽ vào mùa mưa và khi thời tiết có độ ẩm cao. Thức ăn chủ yếu của chúng chính là các loại sâu bọ làm hại hoa màu của người nông dân. Khi ruộng lúa xuất hiện rầy nâu hay sâu cuốn lá, chúng tìm đến và chui vào trong tổ sâu để ăn thịt từng con. Chính vì lý do này mà trước đây kiến ba khoang được xem như là loài thiên địch và là người bạn tốt của bà con nông dân.

Có rất nhiều người tỏ ra lo lắng khi các mụn nước do kiến ba khoang đốt bị vỡ ra gây chảy dịch vàng và dịch vàng này sẽ lây lan đến các vùng da lân cận và lây cho người khác. Tuy nhiên, theo các bác sĩ chuyên khoa da liễu cho biết chất dịch vàng chảy ra đó chính là huyết thanh của cơ thể và không có chứa độc tố của kiến ba khoang. Do đó vết thương mà kiến ba khoang đốt sẽ không thể lây lan sang cho người khác.

Tuy nhiên, vết thương trên da do kiến ba khoang đốt lại khá nguy hiểm. Bởi trong trường hợp bạn không chịu được những cơn ngứa ngáy khó chịu do độc tố của kiến ba khoang thẩm thấu vào da, bạn dùng tay gãi lên những vết thương và mụn nước này.

Việc làm này không chỉ không giúp bạn xoa dịu được ngứa ngáy mà còn có thể khiến các mụn nước này bị vỡ ra gây trầy xước. Từ đó tạo cơ hội cho các vi khuẩn có hại có cơ hội tấn công và xâm nhập để gây hại cho những vết thương hở này dẫn tới lở loét, nhiễm trùng da và các tổn thương ngày càng lan rộng, thời gian phục hồi cũng lâu hơn.

Nói chung, vùng da bị viêm nhiễm do kiến ba khoang đốt không có khả năng lây lan sang cho người khác. Thế nhưng chúng lại có thể lây lan sang những vùng da khác trên cơ thể bạn nếu như bạn không chú ý kiêng khem và chăm sóc cẩn thận.

Ngay khi tiếp xúc với kiến ba khoang, hãy lấy nước sạch mát rửa chỗ kiến đốt rồi cho xà phòng rửa. Hãy cố gắng rửa nhẹ nhàng để không làm trầy xước hoặc vỡ vết thương. Hoặc rửa nhẹ nhàng tại nơi tiếp xúc bằng nước muối sinh lý (0,9%) ngay lúc vừa tiếp xúc để trung hòa hoặc giảm bớt các yếu tố dị ứng, kích ứng da, sau đó có đến cơ sở y tế để khám nếu cảm thấy không yên tâm.

Còn trong trường hợp vùng tổn thương nhỏ, không sâu, sau khi xử trí ban đầu rửa bằng nước muối sinh lý, bạn hãy nhanh chóng bôi hồ nước (có bán ở các hiệu thuốc) vào những vùng tổn thương. Những ngày sau đó, tùy vào mức độ bị kiến đốt bạn có thể sử dụng một số loại thuốc sau bên cạnh việc bôi hồ nước đều đặn.

Trong trường hợp nốt ban đỏ bị chuyển sang nốt mụn mủ, phồng rộp lên, bạn nên dùng thêm mỡ Oxyde kẽm, mỡ kháng sinh để bôi lên da. "Nếu vết đốt có dấu hiện lở loét, nhiễm khuẩn, bị rỉ mủ cần bôi thêm dung dịch xanh metilen 1 % và nếu thấy có lo lắng, hãy đến cơ sở y tế để được kiểm tra. Mỗi ngày nên bôi thuốc thành 2 lần, trước khi bôi bạn rửa sạch vết thương với nước muỗi loãng.

Bật đèn màu vàng để đuổi kiến

Khi bị kiến ba khoang bám trên da, không nên dùng tay giết kiến, nên chỉ thổi kiến đi hay dùng vật mềm phủ nhẹ, dùng mảnh giấy cho kiến tự động bò lên, rồi hãy xử lý giết bằng nhiều cách có thể (tuyệt đối không tiếp xúc trực tiếp vào kiến).

Những nơi nhiều khả năng kiến ba khoang từ ngoài bay vào, để hạn chế và ngừa kiến xâm nhiễm vào nhà có thể lúc chiều tối dùng bẫy đèn (loại đèn ánh sáng trắng hay tím) để ở cửa sổ hay cửa ra vào, phía dưới đặt chậu nước hay hứng bằng vải màn.

Kiến bị hấp dẫn bởi ánh sáng sẽ tập trung vào nơi đặt bẫy đèn. Việc đặt bẫy và thời gian tùy theo gia đình, nhưng phải đảm bảo an toàn và không gây ảnh hưởng đến sinh hoạt.

Tốt nhất nên dùng đèn bắt côn trùng đang bán ngoài thị trường và đặt ở những nơi nghi kiến đen xuất hiện. Khi lắp đèn, nên thay bằng đèn dây tóc có ánh sáng đỏ, vàng.

Trước khi đi ngủ, giũ sạch chăn, chiếu, buông màn để kiến ba khoang không bay vào. Khi dùng khăn mặt hay quần áo, cần rũ sạch trước khi dùng xem có kiến hay không. Khi thấy kiến, tuyệt đối không giết kiến bằng tay mà nên dùng giấy, giẻ lau, khăn… để giết và dọn sạch kiến.