Bất ngờ trước lý do quân Thành Cát Tư Hãn đi đánh trận khắp nơi mà không phải lo về hậu cần

Khi nghiên cứu các cuộc chiến, người ta thường chú ý đến sức mạnh vũ khí, quân số, chiến thuật và các vị tướng xuất sắc, ít ai để ý đến yếu tố hậu cần, dù nó là một phần không thể thiếu trong chiến thắng của mọi quân đội. Nếu không có một hệ thống hậu cần hiệu quả, ngay cả một đội quân hùng mạnh cũng có thể thất bại, thậm chí gây ra những tổn thất nghiêm trọng. Loạt bài này sẽ đi sâu phân tích về hậu cần trong các cuộc chiến ở các giai đoạn và địa phương khác nhau. Mời độc giả theo dõi!

Không chỉ là một nhà quân sự tài ba, Thành Cát Tư Hãn còn được biết đến là một bậc thầy trong việc quản lý hậu cần, với những chiến lược độc đáo giúp quân đội Mông Cổ thành công trong những cuộc chinh phạt khắp châu Á, Trung Đông và châu Âu vào thế kỷ 13. Dưới sự chỉ huy của ông, quân Mông Cổ đã chinh phục gần 31 triệu km2 lãnh thổ, tạo nên một đế chế rộng lớn khiến nhiều quốc gia phải khiếp sợ. Tuy nhiên, việc quân Mông Cổ có thể đi đánh xa xôi mà không gặp phải khó khăn lớn về hậu cần là điều khiến nhiều người tò mò.

Theo trang HistoryNet, chiến lược hậu cần đặc biệt của Thành Cát Tư Hãn được gọi là "không hậu cần". Điều này phần lớn xuất phát từ đặc điểm văn hóa và lối sống của người Mông Cổ.

Ảnh minh họa

Trong cuốn "Kỵ binh Ác quỷ: Cuộc xâm lược của người Mông Cổ ở châu Âu" (2003), tác giả James Chambers viết rằng người Mông Cổ sinh sống ở thảo nguyên khắc nghiệt, có nền văn hóa du mục và luôn thích ứng với những điều kiện tự nhiên khó khăn. Thời tiết ở thảo nguyên rất khắc nghiệt, nắng nóng vào ban ngày và lạnh giá vào ban đêm. Đất đai nơi đây không thuận lợi cho việc canh tác.

Họ sống chủ yếu nhờ vào việc chăn nuôi gia súc như dê và ngựa, cùng với việc săn bắn. Nước rất hiếm, nên người Mông Cổ tận dụng sữa từ các loài gia súc. Có thể nói, nếu không có gia súc, người Mông Cổ khó có thể sống sót trong điều kiện khí hậu khắc nghiệt này. Chính những yếu tố đó giúp người Mông Cổ học cách thích nghi với môi trường sống và rèn luyện ý chí bền bỉ.

Khi tham chiến, quân đội Mông Cổ dưới sự lãnh đạo của Thành Cát Tư Hãn không phải chịu gánh nặng hậu cần như các quân đội khác. Mỗi binh sĩ Mông Cổ thường mang theo từ 3 đến 5 con ngựa cái. Ngoài việc sử dụng ngựa trong chiến đấu, ngựa cái còn giúp cung cấp sữa cho quân đội. Khi thiếu thức ăn, binh sĩ Mông Cổ có thể ăn thịt ngựa hoặc uống máu ngựa, có thể sống sót trong nhiều tuần mà không cần thực phẩm từ bên ngoài. Binh sĩ Mông Cổ cũng rất giỏi bắn cung và có thể săn chim, thỏ, sóc và các loài động vật nhỏ để làm thức ăn. Chính nhờ vào sự tự cung tự cấp này mà quân đội Mông Cổ có thể giảm bớt gánh nặng hậu cần.

Ngoài ra, chiến thuật cướp bóc của quân Mông Cổ trong các chiến dịch cũng giúp họ không lo thiếu hụt hậu cần. Lương thực và chiến lợi phẩm như vàng bạc, gấm vóc được chia đều cho tất cả binh sĩ theo thứ bậc. Lương thực được sử dụng để bổ sung cho quân đội, trong khi những món đồ giá trị được gửi về Mông Cổ.

Một ví dụ điển hình về hiệu quả hậu cần của quân Mông Cổ là trong cuộc xâm lược Hungary vào năm 1241.

Theo HistoryNet, hậu cần và chiến thuật của người Mông Cổ luôn đi đôi với nhau. Trước khi tiến hành xâm lược Hungary, quân Mông Cổ đã cho ngựa ăn no trên những đồng cỏ tươi gần đó. Cách làm này giúp họ chuẩn bị đủ lương thực và nước uống cho quân đội và ngựa. Những con ngựa cái được vỗ béo sẽ cung cấp đủ thịt và sữa cho binh sĩ.

Khi giao chiến, binh sĩ chỉ cần tập trung vào đối thủ mà không phải lo lắng về việc bảo vệ lương thực hay vũ khí. Việc không phải mang theo quá nhiều đồ tiếp tế giúp quân Mông Cổ di chuyển nhanh chóng, khiến đối phương bất ngờ và dễ bị rối loạn đội hình.

Giáo sĩ người Ý Torre Maggiore, một nhân chứng trong cuộc xâm lược Mông Cổ vào Hungary, đã mô tả cuộc tấn công. Theo ông, quân Mông Cổ lần đầu tiên tấn công người Carpathian, dồn họ vào những dãy núi ở Hungary. Sau đó, quân Mông Cổ tạm rút lui, để lại một vùng đất trù phú. Sau vài ngày, quân Mông Cổ quay lại, cướp lương thực và đồng cỏ để cung cấp cho người và ngựa.

Quân Mông Cổ dưới sự chỉ huy của Bạt Đô, cháu nội của Thành Cát Tư Hãn, đã tấn công tuyến phòng thủ chính của Hungary. Một cánh quân khác đã ngăn cản sự tiếp viện từ Ba Lan. Sau khi chiến thắng quân Ba Lan, cánh quân này tiến vào Hungary từ hướng bắc, hội quân với các cánh quân khác và tấn công từ hướng nam. Chỉ trong vài ngày, quân Hungary đã thất bại và vua Hungary bị truy đuổi đến một hòn đảo ở biển Adriatic.

Theo các chuyên gia, không phải đội quân nào cũng có thể áp dụng chiến lược hậu cần như quân Mông Cổ. Để làm được điều này, một đội quân phải có kỷ luật nghiêm ngặt, khả năng chiến đấu xuất sắc và khả năng đánh nhanh, thắng nhanh. Chính nhờ vào khả năng tiến hành các cuộc tấn công nhanh chóng, quân Mông Cổ mới có thể thực hiện chiến thuật "hậu cần tại chỗ" (cướp bóc), và ngược lại, giảm gánh nặng hậu cần giúp quân Mông Cổ di chuyển nhanh hơn.

Những yếu tố này đã tạo nên thành công của quân Mông Cổ

Kỷ luật là nền tảng quan trọng của quân đội Mông Cổ, dựa trên cấu trúc xã hội và sự tuân lệnh tuyệt đối. Người Mông Cổ được coi là "những người nghe lệnh tốt nhất thế giới". Họ tôn trọng tuyệt đối mệnh lệnh của tướng lĩnh và không bao giờ nói dối.

Các chiến binh của Thành Cát Tư Hãn phải thực hiện những nhiệm vụ như cưỡi ngựa, bắn cung và chiến đấu theo đội hình với kỷ luật cao. Binh sĩ phải tuân thủ mọi mệnh lệnh mà không được phép phản kháng. Nếu một binh sĩ bỏ trốn trong chiến đấu, cả đội hình 10 người sẽ bị xử tử.

Tuy nhiên, chiến lược hậu cần này cũng có điểm yếu. Khi đối phương kéo dài cuộc chiến, ngăn cản các cuộc tấn công nhanh, quân Mông Cổ không thể thực hiện được "hậu cần tại chỗ". Minh chứng rõ nhất là ba lần thất bại của quân Nguyên Mông dưới thời nhà Trần, khi quân Mông Cổ không thể áp dụng chiến thuật "hậu cần tại chỗ" và bị thiệt hại nặng.

Tác giả Aldo Matteucci trên trang Diplomacy cũng đánh giá cao chiến lược hậu cần của quân Mông Cổ, coi đó là yếu tố giúp họ tạo ra ưu thế vượt trội trong chiến tranh.

Theo Matteucci, quân Mông Cổ còn có đội ngũ thợ thủ công tài ba, có khả năng chế tạo các cỗ máy bao vây phức tạp từ vật liệu địa phương, giúp giảm bớt gánh nặng trong việc vận chuyển vật liệu qua các chặng đường dài. Họ cũng có đội ngũ y tế để chăm sóc binh sĩ bị thương.

Kết hợp giữa hậu cần, chiến thuật và tinh thần chiến đấu, Thành Cát Tư Hãn và các khả hãn Mông Cổ đã xây dựng một đội quân đáng sợ, đánh bại kẻ thù trên khắp các chiến trường.